Land & synir - 01.08.1996, Qupperneq 3

DagAlveberg framkvœmdastjóri
Norrœna kvikmynda- og sjón-
varpssjóðsins kom tilíslands um
daginn ogfundaði með stjóm
Kvikmyndasjóðs. Ari Kristinsson
stjómarmeðlimur sagði Hildi
Loftsdóttur hvað Dag var á
höndum.
Ari minn, viltu vera svo vœnn að segja
lesendum Lands & sona allt af létta?
Já, Dag Alveberg kom og fundaði með
stjórn Kvikmyndasjóðs íslands. Stjórnin á
reyndar efir að taka afstöðu til þessa máls, svo
allt sem á eftir fer eru einungis mínar per-
sónulegu skoðanir. Tildrög fundarins voru að
mörgurn á Norðurlöndum þykir íslendingar
leggja lítið til Norðurlandasamstarfs, en sækja
hins vegar mjög mikið í það, og í rauninni
ætlast til að Norðurlandasjóður sé með í
hverri einustu íslensku mynd. Þeir ásaka okk-
ur einnig um að lækka styrkina úr Kvikmynda-
sjóði til hverrar myndar og láta Norðurlanda-
sjóð sjá um afganginn. Dag vildi því ræða mál-
in við stjórn Kvikmyndasjóðs, og það var mjög
ágætur fundur. Hann sagði að enginn kvóti
væri milli landa, svo það skiptir ekki máli
hvort ein þjóð fær fleiri styrki en önnur.
Stefna sjóðsins er einfaldlega að styrkja góð
verkefni, og gallinn við íslensku verkefnin er
víst sá að þau þykja ekki nógu góð. Þau eru
ekki af nógu miklum burðum til að ná dreif-
ingu á Norðurlöndum. Reyndar á það við um
verkefni frá öllum hinum löndum hka. Svo í
stað þess að sffellt styrkja verkefni sem honum
þættu ekki nógu góð, þá myndi hann vilja
Ieggja sitt af mörkum til að bæta myndimar.
Handritin eru ekki nógu þróuð
Þar ber hæst að handritin eru einfaldlega
ekki nógu þróuð. Fólk fer af stað í tökur með
handrit sem eru fyrstu drög, eða einungis
bærileg. Það er í sjálfú sér galli, því ef fólk er
með nógu gott handrit, þá þarfnast myndin
ekki jafn mikilla styrkja. Það er til nóg af
frjálsu fjármagni sem fer í góðar myndir sem
menn trúa að fái einhverja dreifingu. Dag
gerði því Kvikmyndasjóði tilboð um það hann
væri tilbúinn til að taka þátt í þróun verkefha
á íslandi. Ef Kvikmyndasjóður leggur fram fé í
þróun, þá mun hann koma með jafnháa upp-
hæð á móti, sama hversu há hún er. Þannig
væri hægt að gera átak í að búa til betri hand-
rit og þar með burðugri myndir.
Evrópskar myndir eiga almennt við sama
vandamál að stríða. Að hluta til er það vegna
þess að framleiðslufyrirtækin lifa auðvitað af
því að framleiða myndir en hafa ósköp tak-
markaða peninga. Um leið og þau eru komin
með handrit sem eru
nokkurn veginn í lagi,
þá er ráðist í að taka
myndina svo fyrirtækið
fái einhverja veltu. Þau
hafa ekki efni á að
leggja fé í þróun. Ég
held því að það sé rétt
að ef hafist verður
handa við þróunarverk-
efni, og nokkrar myndir
þróaðar, þá yrðu marg-
ar af þeim aldrei gerð-
ar, og það er í sjálfu sér
nauðsynlegt. Ég hef
alltaf verið þeirrar skoðunar að ef fyrirtæki
fjárfestir eina til tvær milljónir í að þróa hand-
rit sem aldrei verður að kvikmynd þá sé það
ekki glatað fé. Verra er að fara af stað með
vont handrit og henda peningum í mynd sem
aldrei mun ganga. Þar kemur aftur til smæð-
ar framleiðandanna, þeir eru neyddir til að
framleiða mynd sem er fyrirfram vonlaus ein-
ungis því þeir ná fullum styrkjum í hana, og
geta þar með borgað til baka þróunarkostnað-
inn sem þeir voru búnir að leggja út.
Ef stjóm Kvikmyndasjóðs ákveður að taka
tilboði Dags, og úr slíku þróunaiverkefni yrðu
til tíu handrit, og þögur af þeim yrðu að GÓD-
UM bíómyndum, yrði það arðbært þó hinu sé
hent.
Að rækta upp höfunda
Málið er líka að við eigum alls ekki nóg
marga góða handritshöfunda. Um 50 handrit
koma inn í Kvikmyndasjóð árlega, og flest
þeirra eru nánast fyrstu handrit höfundanna.
Alvöru handrit verður ekki til fyrr en höfundur
hefur skrifað þó nokkur. Það er ekki vond
fjárfesting að þróa handrit með höfundum
þótt einungis þriðja eða fjórða handritið verði
að bíómynd, því handrit eru
Iangveikasti hlekkurinn í ís-
myndasjóði, þá fengju fimmtán verkefni
grunnstyrk til að fara af stað, næst yrðu síaðir
út fimm, og einungis fimm fengju svo þriðja
styrkinn. Það mætti jafnvel hækka upphæð-
irnar og lengja tímabilin milli styrkja hjá þeim
höfundum sem hafa skilað inn einhverju af
nægum styrk til að halda áfram. Þannig
myndi skapast ákveðin samkeppni meðal
þeirra sem ætla að halda áfram að vera inni í
pakkanum, og þeir hafa þá hugann við málið.
Þetta hlýtur að vera rétta þróunin þar sem ein-
ungis er búið að hætta smá upphæð í það
handrit sem ekki virkar. Með seinustu hand-
ritin mætti fá til ráða aukadoktor og hjálpa
þeirn endalaust áfram. Þar með er hreinlega
verið að veðja á það
f besta. Það hefur oft gerst
að þegar fólk hefur feng-
ið handritsstyrk,
þá fer það og
borgar upp skuld-
ir, og hefur
Ari Kristinsson
lenskri kvikmyndagerð.
Á þennan hátt er hægt
að búa til höfunda.
Það skrifar enginn
af viti nema að vera á launum við það. Fólk
gerir það kannski einu sinni, og það er þá al-
gjör grís ef það heppnast. Ef fólk ætlar að
skrifa af einhverju viti þá þarf það að vera á
launum við það, svo er myndin framleidd eða
ekki. Þótt það hafi eytt ár af ævi sinni í að
skrifa, og farið í gegnum heilt verkefni sem að
Iokum verður ekki framleitt, þá hafa þau hin
sömu lært heilmikið af því, og einnig að þetta
eru kannski ekki réttu hlutirnir til að vera að
gera. Út á þessa reynslu mun sjálfsagt það
verkefni sem þau taka sér næst fyrir hendur
eiga meiri lífsmöguleika. Það er þó eðlilegast
að ríkið og sjóðakerfið ali upp þetta fólk, því
ef framleiðendur ætla að dæla einkafé í ein-
hvern höfund þá verða þeir að gera samning
um allt það sem þetta fólk skrifar næstu sjö
árin.
Það hefur sýnt sig að evrópskar myndir
eiga alveg markað og þær geta skilað tekjum,
ef þær eru bara almennilegar. Það er augljóst
mál að ef þær eru hins vegar slæmar, þá skila
þær engum tekjum. Það er alveg hægt að
framleiða myndir á fslandi sem væru alveg án
ríkisstyrkja. Ef hægt væri að hækka
gæðastandardinn á íslensku myndunum, þá er
hægt að lækka þær upphæðir sem ríkið þarf
að Ieggja út til að borga niður framleiðsluna á
hverri mynd. Mér finnst því eðlilegast að eitt-
hvað af þeim peningum sem eru tií, sé settir í
að auka gæðin og rækta upp höfunda. Það
tekur hins vegar langan tíma, og það þyrfti í
tíu ár ár leggja fé í þetta. Eftir þann tíma ættu
að vera komir fram að a.m.k. fimm al-
vöru höfundar sem yrðu mjörg arð-
bærir. Það er mjög dýrt að búa þá til,
og einkafyrirtæki eiga ekki möguleika
á að setja finirn til tíu milljónir í vafa-
sama þróun.
Ég mundi vilja sjá að Kvikmynda-
sjóður leggði í ár sérstaka áherslu á
handritsþróun. Það hefur þó sýnt sig
að þegar það er gert, þá þýðir ekkert
að láta fólk fá milljónirnar upp í
hendurnar daginn sem það á að fara
að skrifa. Það verður að borga fólki
eingöngu eftir árangri. Höfúndur fær
þá upphafsgreiðslu, þegar hann á-
kveður að byrja að skrifa. Næsta greiðsla
kemur svo þegar hann skilar einhverju sem er
bærilegt. Einhver þarf að vera yfir þróunar-
verkefninu, en það hefur alveg vantað hingað
til. Kvikmyndasjóður hefur í sjálfu sér ekki
verið með þannig starfsfólk, en ef það yrði far-
ið út í þróunarverkefni, þá yrði að ráða ein-
hvern sem stjórnaði þróunarverkefninu og
læsi allt þegar það kæmi inn. í stað þess að
einhver fái tvær milljónir til að skrifa handrit,
og áhti sig svo hafa rétt til að fá styrk úr Kvik-
Markaðurinn er fyrir hendi
Mér finnst að stjórnin geti ekki neitað að
taka á þessu máli, því þetta er mjög athyglis-
vert tilboð frá Dag. Tilboð sem er að taka á
kjarna málsins; eðli vandamálsins. Við getum
endalaust heimtað hundruði milljóna frá rík-
inu, og getum framleitt myndir sem ekkert
seljast og enginn vill sjá. Betra væri að fara
þá leið að myndirnar séu það góð-
ar að þær kalli inn peninga sjátfar.
Um leið yrði það besta ávöxtunin á
ríkisstyrkjunum að búa til það verð-
mætan hlut að það laði inn fjár-
magnið sem vantar. í því skipta
handritin höfuðmáli. Það er alveg
sama hvað hver segir, að ef fólk vill
hvergi sjá né kaupa einhverja til-
tekna mynd, þá er hún einfaldlega
ekki góð. Fyrr var talað um eitthvert
bil milli kommörsíal og listrænna
mynda, en það bil er alls ekki til.
Aðalmarkaður íslenskra mynda yrði
auðvitað sá listræni, því það segir
sig sjálft að við förum auðvitað ekki
að keppa beint við amerískar myndir. Ég sé
ekki að við fáum gert Die Hard myndir hér á
sama hátt og ameríkanar gera. Hins vegar
getur þessi listræni markaður, sem jafnvel
telur það kost að myndin sé á íslensku, verið
upp á fjóra til fimm milljón dollara. Það sýn-
ir sig t.d. í því að mynd eins og Cold Fever,
sem gerð var með einkafjármagni, er búin að
taka inn eina og hálfa milljón dollara, alveg
án styrkja. Markaðurinn er fyrir hendi, en
fólk þarf að átta sig á fyrir hvað markað það
er að skrifa, og það þarf líka að skrifa af á-
kveðnum standard. Sumir skrifa einhver
handrit sem þeir leggja inn í Kvikmyndasjóð í
tíu ár og fá alltaf neitun, en halda að þeir fari
alltaf framar í biðröðina, og halda að þeir
séu alltaf að nálgast markmiðið meir eftir því
sem þeim er hafnað oftar. Það er í sjálfu sér
alveg öfugt við að vera með handrit í
Hollywood í tíu ár, þá myndu menn sjálfsagt
fara að halda að það sé eitthvað að þessu
handriti. Það hefur líka verið ríkjandi að fólk
afskrifi ekki sínar skriftir og finnist að það
eigi að framleiða allt sem er skrifað. Þess í
stað á að hjálpa fólki kostnaðarlega að skrifa
svo það þurfi ekki að steypa sér í miklar
skuldir, en svo er bara hætt við ef handritið
ekki virkar. Þannig ætti fólk möguleika að
byrja hreinlega aftur á nýju verkefni. Það eru
óskaplega margir sem hafa fest sig í hlutum
sem ekki eru nógu góðir. Þeir hafa legið yfir
handritinu, búnir að fá hámarks handrits-
styrk, og hafa ekki efni á að fá meiri styrk
þar sem Kvikmyndasjóður hefur haft þak á
handritsstyrki, og það eina sem þeir telja sig
hafa möguleika á að fara að gera er að fram-
leiða myndina, jafnvel þótt að allir viti að hún
er ekki nógu góð. Þetta þak ætti ekki að vera
til, heldur ætti að þróa handritið þangað til
að það er orðið nógu gott. Flest þau verkefni
sem eru orðin nógu góð laða að fjármagn, og
fara einfaldlega sjálf af stað.
Auðvitað getum ekki heldur ætlast til að
eiga marga snillinga á svo litlu landi. Hins
vegar gerist ekkert ef við vinnum ekki við
hlutina. Fólk lærir að skrifa af því að skrifa,
og mjög fáir hafa helgað sig því. Handrits-
styrkirnir hafa hka verið allt of fáir og ósköp
h'till hópur verið að skrifa. Handritstyrkirnir
hafa verið veittir, þeir fara í skuldir, sem gerir
það að fólk hættir ekki í vinnu og ætlar sér
bara að halda áfram að skrifa á kvöldin. Það
þarf kerfi sem neyðir fólk til að skrifa; skila-
frestspressu. Fyrsta draft þarf að fara inn fyrir
mánaðarmót, og þannig getur fólk borgað
upp Visa reikninginn. Hanritshöfundar hafa
oft allt lífið til að vinna að einu handriti, þá
vill oft vera margt sem þeir þurfa að gera
áður. Þeir þurfa skilafrest, en líka feedback.
Með þróunarverkefni rnyndu ákveðnir pen-
ingar fara í laun til höfúnda og til stjórnanda
verksins. Skuldbindingar stjórnandans yrðu
þá bara að sjá til að þessi verkefni yrði eins
góð og mögulegt er, og velja þau verkefni
sem kæmust á lokastig. Úthlutunarnefnd sæi
svo auðvitað um úthlutun, en það yrði ósköp
líklegt að þau handrit yrðu fyrir valinu. Þessi
stjórnandi þyrfti að vera útlendingur, sem
hefði eitthvert track record í framleiddu efni,
og hefur komið nálægt myndum sem eru að
ná einhverri útbreiðslu. Ef einhver með góða
hugmynd ræður ekki við
að skrifa hana, gæti
stjórnandinn jafnvel tek-
ið þá ákvörðun að ráða
mann til að skrifa út
vissa hluti.
Við höfum
engu að tapa
Ég held að við höfum
engu að tapa í þessu
máli. í fyrsta lagi væri
dónaskapur að taka
ekki mark á því sem
Norðurlandasjóður seg-
ir, því Dag finnst sjálf-
sagt að styrkja allar myndir sem koma frá ís-
landi ef þær eru bara nógu góðar. Honum
finnst bara að það sem við erum að senda
honum sé ekki nægilega gott, og einnig það
sem við erum að styrkja. Hann hefur noklcuð
til síns máls í því. Góðar hugmyndir eru bara
ekki nógu vel unnar. Það er sameiginlegt ein-
kenni á evrópskum myndum, að um leið og
eitthvað er komið sem hangir saman, þá er því
troðið í gegnum sjóðakerfið. Um 80% af
kvikmyndum sem ertt framleiddar í Evrópu,
ná engri áliorhtn.
Ef við tökum okkur smá átak í því að fjár-
magna hugmyndir, þá skilar það sér margfalt.
Það er einfaldlega hungur í myndir sem virka.
Ef við setjum t.d 15 milljónir í það, þá erum
við kannski að slátra einni low-budget mynd,
en eruin um leið að útbúa fjármagn upp á 30
milljónir í þróun, sem væru að leggja grunn-
inn að fimm stórmyndum. Við getum líka
haldið áfram að grenja út með harmkvælum
einhverjar 5 milljónir úr Norðurlandasjóð í
stað þess að fá orðalaust 60 milljónir því
handritið er mjög gott. Mér finnst því hiklaust
að þetta er hlutur sem við verðum að reyna.
Reyndar verður ekki fundur í Kvikmyndasjóði
fyrr en í september, en þar mun ég leggja til
að það verði auglýst að sjóðurinn muni í ár
leggja áherslu á þróun handrita að bíómynd-
um, því það er ekki arðbært að fjárfesta á
þennan hátt í öðrum myndum.
DagAlveberg
ismti&sym i 3