Land & synir - 01.05.1998, Síða 3

Milljón Ingu Bjarkar
Inga Björk Sólnes hefur nú
yfirgefið íslensku kvikmynda-
samsteypuna og stofnað eigið
fyrirtæki, Milljón, sem tekur að
sér verkefnastjórnun í lista- og
menningargeiranum, einkurn í
kvikmyndagerð. í þessu felst
almenn framkvæmdastjórn,
fjármálastjórn og aðstoð við
þáröflun. Inga Björk byggir á
áralangri reynslu sinni sem fram-
kvæmdastjóri fjölmargra íslenskra
kvikmynda sern og Listahátíðar á
sínum tíma og benti á í stuttu spjalli
við L&S að nú þegar fyrirtæki væru
að sameinast og einingar að stækka
væri að skapast brýn þörf á
sérhæfðri þjónustu sem þessari.
Aðspurð urn ástæður þess að hún
hætti hjá Samsteypunni sagði hún
að kominn hefði verið tími á að
söðla um og hugur henni hefði
lengi staðið til að vera með eigin
refetur og skapa eitthvað sjálf.
nokkurskonar ruslakista kvikmyndahús-
anna. Hátíðin hefur af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum afsalað sér
ritstjórnarlegu sjálfstæði og ekki haft
fyrir því að sækja kvikmyndir eftir eigin
leiðum, líkt og þó var gert þegar hátíðin
var undir hatti Listahátíðar. Slik vinna
þarf alls ekki að vera dýr, heldur er
lykilatriði að byrja ekki of seint. Hefja
verður val á myndum á hátíðina í síðasta
lagi að vori og fyrirspurnum um myndir
mætti nánast ljúka í kringum Cannes
hátíðina í maí. Til þessa hefur ekkert
verið gert fyrr en að hausti, sem er nær
ári of seint! „Sorry, no print available“
er algengasta svarið við slíkunt síðbún-
um fyrirspurnum. Bágur fjárhagur
afsakar ekki þessi vinnubrögð, því
Itæglega má óska formlega eftir myndum
að vori án þess að kosta miklu til.
Hafi Kvikmyndahátíðin ekki bolmagn
til að sinna þessu starfi, verður hún
annaðhvort að leggja sig niður, sem er
afarkostur, eða að fá fleiri hagsmuna-
aðila til liðs við sig, t.d. með því að
virkja betur fagfélög eða Kvikmyndasjóð
eða hina fjölmörgu draumóramenn sem
leggja stund á kvikmyndanám víða um
heim. Alltént er ljóst, að eitthvað verður
að gera.
Einnig er það líkast brandara, að
dagsetning fyrir kvikmyndahátíðina er
ekki ákveðin fyrr en í september!
Hvernig er hægt að gera áætlanir, ef
ekki Hggja fyrir dagsetningar? Og hvað er
í vegi fyrir því að dagsetja nú þegar
Kvikmyndahátíð í Reykjavík næstu fimm
árin eða svo? í helstu handbókum og
kvikmyndaritum má finna dagsetningar á
alvöru kvikmyndahátíðum langt fram í
tímann, en hjá Kvikmyndahátíð
Reykjavíkur virðist aðeins einn dagur
tekinn fyrir í einu. Þessu verður að
breyta ef ekki á illa að fara í október.
Leiðrétting
Meinleg villa slæddist inní grein Önnu Th.
Rögnvaldsdóttur, Pitsað á þorranum, í
síðasta hefti L&S. Þar sagði að árið 1995 hefði
verið árið sem Kvikmyndasjóður veitti núll
krónum til heimildarmyndagerðar. Þetta er
að sjálfsögðu alrangt, því það var í fyrra,
1997, sem þetta átti sér stað.
fflíiym f fj ^ HEIIS ■ ]] M OddnýSen. sérlegurfréttaritariL&S, skrifarfráParís.
AFTUR TIL FORTIÐAR - síðari hluti
Sökurn óskýrs hugarástands, síðast þegar ég skrifaði um
franska kvikmyndagerð á Grand Café, man ég ekki 100%
hvar ég var stödd í kvikmyndasögunni. Mig minnir að ég hafi
verið komin að stofnun fyrstu kvikmyndaklúbbanna og
impressjónískrar kvikmyndagerðar í Frakklandi. Þá skal
haldið áfram og finnst mér umræðuefnið gott og þarft (ég
vona vitaskuld að lesendur L&S séu mér sammála), en ef satt
skal segja veit ég ekki hvert frönsk kvikmyndagerð stefnir í
dag. Hver frönsk bíómyndin rekur aðra, hver annarri lélegri
og innihaldslausari. Hér ýmist um að ræða fi'flalega, gróteska
farsa; einhverja skelfilega blöndu af amerískum grínmyndunt
frá 1930 og franskri nostalgíu eftir anda Brigitte Bardot, eða
myndir fyrirvissa eh'tu og intelUgensíu, en eru svo steingeldar
og fyrirsjáanlegar að maður er að rifna úr leiðindum og
frústrasjón þegar upp er staðið. Að öðru Ieyti minna nokkrar
þessara mynda á ítölsku „telefono bianco”myndirnar sem
hrundu af stað neo-realismanum. Það er svo til eina
Ijósglætan í núverandi ástandi. Ég vona heitt og innilega að
sama sé að gerast hér í París, þessari fyrrverandi glæstu
heimsborg kvikmyndanna.
Öldin var vissulega önnur þegar fjórði áratugurinn gekk í
garð í París. Aðal númerin í kvikmyndagerð voru m.a. þeir
Jean Vigo og Jean Renoir. Vigo hafði þegar getið sér gott orð
á tímum súrreaUsmans fyrir heimildarmyndina „A propos de
Nice" (Talandi um Nice) árið 1930. Vigo átti óvenju
óhamingjusama bernsku, sem reyndist honum frábær
efniviður í hin furðulegu meistaraverk sín, sérstaklega „Zéro
de conduite” (Núll í hegðun)1933- Þar fléttar hann saman
súrrealískum hugarórum, gríni og minningurn bernskunnar
á mjög fallegan ljóðrænan hátt. Vigo var sonur þekkts
anarkista sem lést við dularfullar aðstæður í fyrri
heimstyrjöldinni og var Vigo látinn gjalda fyrir óvinsældir
föðurins á uppvaxtarárum sínum. Hann var munaðarlaus og
hraktist á milli heima-
vistarskóla, auk þess
sem hann þjáðist af
berklum og lést úr
sjúkdómnum aðeins 29
ára að aldri. í lokaatriði
„Zéro de conduite” rísa
kúgaðir skóladrengir
upp og gera uppreisn
gegn skólastjóranum,
sem er illur dvergur og
skólaráðinu, sem sam-
anstendur af tusku-
brúðum. Það var nóg
til þess að myndin var
bönnuð í mörg ár. Vigo
lést skömmu eftir gerð
myndarinnar „L'Ata-
lante” 1934 og hörm-
uðu margir dauða hans,
enda var hann án efa
einn af hugmynda-
ríkustu Ustamönnum Frakklands á þessum árum.
Jean Renoir var sonur franska málarans Auguste Renoir.
Þegar hann var barn að aldri hreifst hann af „Ferðinni til
tunglsins” eftir Meliés og var ákveðinn í að feta í fótspor hans
strax og hann hefði aldur til. Á þögla tímabiHnu gerði hann
m.a. myndina „Nana” árið 1926, en hún er byggð á
samnefndri skáldsögu Emile Zola. Þegar hljóðið kom til
sögunnar reyndist Renoir mjög afkastamikill kvik-
myndagerðarmaður og eru myndir hans óvenju marg-
breytilegar hvað varðar efnistök og stíl. í myndinni
,,Toni”(1934) koma fram sterk áhrif frá þögla tímabiUnu í
Rússlandi. Myndin er ástardrama sem gerist í Marseilles og
notaði Renoir leikara sem voru með öllu óþekktir, kvik-
myndaði á víðavangi og notaði verkafólk að störfum sem
statista. Að þessu leyti er „Toni” forsmekkur að ítalska neo-
realismanum á fimmta áratugnum. Ári síðar gerði Rénoir
eina þekktustu rnynd sína, „Le crime de Monsieur Lange”
(Glæpur herra Lange). Myndin segir frá óvenjulegum
samtökum sem nokkrir hverflsbúar í París gera með sér gegn
brögðum óprúttins arðræningja.
Renoir gerði sex kvikmyndir í viðbót áður en hann fluttist
til Bandaríkjanna á stríðsárunum. Frægust þeirra er „La
grande iUusion”(Blekkingin mikla, 1937). Hún fjallar um
franska stríðsfanga í þýsku fangelsi, sambandi þeirra sín á
milU og við fangelsisstjórann, sem er eftirmimúlega leikinn af
Eric von Stroheim. í myndinni
korna fram heimspekilegar
hugmyndir um sögu mannkyns-
ins, endalok eins tímabils og
óvissu framtíðarinnar. Sams
konar hugleiðingar koma fram í
„Regle du jeu”(Leikreglurnar,
1939). Sama ár var Renoir
fenginn til að leikstýra mynd,
byggðri á óperunni Toscu, í
Cinécittá myndverinu í Róm, en
áður en hann gat lokið verkinu,
braust síðari heimstyrjöldin út.
Þegar þýski herinn ruddist inn í París með skriðdrekum
og öllu heila galleríiunu, var franskur kvikmyndaiðnaður
orðinn mjög blómlegur. Goebbels, sem var mikill
kvikmyndaáhugmaður og forsvarsmaður kvikmymdadeildar
þriðja ríkisins, fór strax að leggja drög að því að ná
kvikniyndaiðnaðinum undir sig. Það gekk þó ekki sem skyldi
vegna þess að flestar af þýsku áróðursmyndunum, sern hann
lét sýna í París, voru lélegar að gæðum og aðsóknin dvínaði
skjótt. Áróðursdeild Goebbels tók því á ákvörðun að hvetja
franska kvikmyndagerðarmenn til að gera kvikmyndir og
buðu þeim ómælt fjármagn.
Flestir franskir kvikmyndagerðarmenn tóku þessu tilboði
Goebbels fagnandi og þustu ákafir með handrit sín á fund
framleiðandanna. En leiðin frá handriti til fullgerðrar rnyndar
var óvenju hvössum þyrnum stráður. Það reyndist ógerlegt
að komast til móts við markaðslögmálin sem ríktu í
kvikmyndaheimi þriðja ríkisins. Öll kvikmyndaframleiðsla
varð að standast hinar ströngu kröfur þýsku ritskoð-
unarnefndarinnar. Ekki var hægt að fjalla um hinn
óhugnanlega veruleika í Frakklandi án þess að stofna sér í
stórhættu og átU það einnig við um eldri myndir, sem Ilenri
Langlois, títtnefndur yfirmaður franska kvikmyndasafnsins,
reyndi að varðveita af miklum dug og kjarki en hann gróf
m.a. þýsku expressjónísku
meistaraverkin í kálgarði
sínum til að verja þau ágangi
nasistanna.
Franskir kvikmyndagerð-
armenn tóku þá Ul bragðs að
gera symbóh'skar kvikmyndir
í mótmælaskyni við þjóð-
félagsástandið og notuðu
efnivið sem tengdist á engan
hátt veruleikanum í París
árið 1941. Flestar kvik-
myndir sem gerðar voru á
þessu U'mabiU eru ljóðrænar,
rómantískar myndir og
glitrandi fantasíur sem eiga
hvergi sinn líka í kvik-
myndasögunni. „La Nuit
fantastique”(Nóttin stór-
kostlega, 1942) eftir Marcel
L'Herbier var unnin í iin-
pressionískum stíl þriðja
áratugarins og tileinkuð Mehés. Sania ár gerðu þeir Jacques
Prévert og Marcel Carné „Kvöldgestina", stórfenglega fantasíu
sem gerist í ævintýrakastala frá 16. öld þar sem djöfullinn
kemur í heimsókn. Boðskapur myndarinnar er sönn ást, sem
myrkraöflin fá ekki sundrað, og er í rauninni myndgerð
lýsing á ástandinu í hinu hemumda Frakklandi.
Þótt kaldhæðnislegt sé, dalaði frönsk kvikmyndagerð
talsvert þegar nasistarnir hurfu úr borginni. Það er líklega
ekki óvitlaus teoría að kvikmyndagerð blómstri mest þegar
þjóðfélög, jafnvel heil siðmennlng er í upplausn. En ég ætla
nú ekki út á neitt dýpi hér og held mér við grynningarnar, svo
ég sleppi öllum sósíal vangaveltum og sný mér að næsta
mikilvæga tímabili í franskri kvikmyndasögu, frönsku
nýbylgjunni. Hún sigldi inn eins og flóðbylgja í kjölfarið á
nýjum menningarstraumum á sjötta og sjöunda áratugnum
en vegna plássleysis verður saga hennar að bíða þar til í
næsta blaði. Það er Iíka ágætt að fjaUa um kvikmyndasöguna
í hálfgerðum spennustíl, eins og Erlendur Sveinsson gerði á
sínum tíma, þegar hann hóf leit að perlum íslenskrar
kvikmyndasögu í „detektíf’sjónvarpsþáttum og fann merkar
kvikmyndir úti í Sorpu, rétt áður en mokað var yör þær með
skurðgröftun. Látum þetta nægja í bili en í næsta blaði L&S
mun ég reyna að gera nýbylgjunni skil og jafnvel reyna að
setja hana í samhengi við ósköpin sem dynja yfir franska
kvikmyndagerð nútímans.
BIEKKINGIN JUIKIA: Eric Von Stroheim fer fyrir fríðum flokki
leikara íþessarifrcegu myndjean Renoirfrá 1937. Hiín fjallar
umfranska stríðsfanga íþýsku fangelsi, sambandi þeirra sín á
tnilli og við fangelsisstjórann, sem er eftirminnilega leikinn
af von Stroheim.
Land&sym/ 3