Land & synir - 01.05.1998, Qupperneq 5

Starfsumhverfi og siðferði
Óvenju miklar seinkanir hafa verið á vinnu úthlutunarnefnda í vetur. Breytingar urðu á
úthlutunarnefnd Kvikmyndasjóðs löngu eftir að umsóknarfrestur rann út sem olli frestun á
úthlutun. Menningarsjóður útvarpsstöðva hafði ekki fullskipaða úthlutunarnefnd fyrr en sjö vikum
eftir að umsóknarfrestur rann út ogfrekari frestun gæti orðið á úthlutun Menningarsjóðsins þar
sem spurningar hafa vaknað um hæfi tveggja af þremur sem úthluta úr sjóðnum.
EFTIR HÁKON MÁ ODDSSON
Aundanförnum árum hefur mikið verið rætt um
siðferði meðal kvikmyndagerðarmanna. Er þá ekki
átt við siðferði sern h'tur að viðfangsefni eða sköpun.
Mætti frekar kvarta undan því að birt verk hafi ekki
haft nægilegan brodd. Það siðferði sem valdið hefur
áliyggjum er tengt hagsmunum og fjármagnsllæði.
Tveir opinberir sjóðir, Kvikmyndasjóður íslands og
Menningarsjóður útvarpsstöðva, hafa gífurleg áhrif á
starfsumhverfi kvikmyndagerðamanna. Á aðra
hundruð milljóna er veitt árlega til þölda verkefna úr
fyrnefndum sjóðum. Þar sem miklir hagsmunir eru í
húfi þá er mikilvægt að sátt ríki um fagleg vinnubrögð
úthlutunarnefnda og að eftirlit með úthlutunarfé sé
ásættanlegt.
Þeir sem sitja í úthlutunarnefndum verða að vera
yfir allan efa hafnir hvað hæfi varðar. Um áramót var
einn af þremur fulltrúum í úthlutunarnefnd
Kvikmyndasjóðs skipaður útvarpsstjóri. Fram komu
athugasemdir um áframhaldandi setu hans í
úthlutunarnefnd sem lyktaði með því að nýr fulltrúi var
skipaður og úthlutun frestaðist um einhverjar vikur.
Talsverður munur er á uppbyggingu sjóðanna.
Menntamálaráðherra skipar fimm manna sjórn
Kvikmyndasjóðs, fjórir tilnefndir af hagsmunafélögum
en formaður án tilnefningar. Úthlutanir annast síðan
þriggja manna fagleg nefnd sem stjórnin tilnefnir. í
þriggja manna stjórn Menningarsjóðs skipar
menntamálaráðherra formann, útvarpsráð einn
fulltrúa og einn er kosinn sameiginlega af öðrum
útvarpsstöðvum. Stjórn Menningarsjóðsins úthlutar svo
sjálf úr sjóðnum.
Helsti munur á stjórnum sjóðanna tveggja er að
Kvikmyndasjóður er faglega samansettur bæði hvað
varðar stjórn og úthlutun en stjórn Menningarsjóðsins
er pólitískt tilnefnd (tveir af þremur í stjórn) og síðan
er þessi pólitískt skipaða stjórn sjálf að vasast í
úthlutunum.
Uppbygging Menningarsjóðsins hefur innbyggða
galla. í fyrsta lagi þá úthlutar sjóðstjómin sjálf þannig
að það vantar eftirlitsaðila með tugmilljóna úthlutun á
ári hverju. í öðru lagi þarf sjórnin að að meta eigið
hæfi til úthlutunar styrkja sem veikir mjög stöðu
stjórnarinnar. Upp hafa komið athugasemdir um að
formaður stjórnar Menningarsjóðs og fulltrúi
útvarpssráðs séu báðir vanhæfir til að sitja í sjórn
sjóðsins og er þá vitnað til sjórnsýslulaga um
vanhæfnisástæður „Ef málið varðar hann sjálfan
verulega, venslamenn hans skv. 2. tölul., næstu
yfirmenn persónulega eða stofnun eða fyrirtæki í
einkaeigu sem hann er í fyrirsvari fyrir.
Mikil óánægja hefur verið hjá fagfélögum
kvikmyndagerðamanna með starfsháttu Menningar-
sjóðsins. Sameiginlegar tillögur félaganna að
úthlutunarreglum hafa komið fram og þær hunsaðar
ef svarað yfirhöfuð. Á meðan leigupennar stjórn-
málaafla, prófessorar í Háskólanum og aðrir sem
annars koma ekki nálægt kvikmyndagerð eru fastir
áskrifendur að úthlutunum Menningarsjóðs verður
ekki sátt um sjóðinn.
Fyrir nokkrum árum voru í undirbúningi eins
konar siðalög kvikmyndagerðarmanna. Reynt var að
skilgreina hvenær hagsmunatengsl urðu óásættanleg
og var þá horft til setu manna í sjóðstjómum, stjórnum
hagsmunafélaga og í störfum sem tengjast faginu.
Stofna átti siðanefnd sem gæti úrskurðað í vafamálum
ekki ólíkt því sem tíðkast hjá blaðamönnum, prestum
og lögmönnum.
Það er í öllu falli ljóst að þörf er á faglegum
vinnubrögðum, skýrum starfsreglum og virku eftirliti
með úthlutunarfé þegar um milljónastyrkveitingar af
almannafé er að ræða. Umsækendur verða að vera
vissir um að allir sitji við sama borð hvað úthlutanir
varðar. Reynslan sýnir að vandamál sem upp koma
vegna úthlutunarfulltrúa og annarra sem að
styrkveitingum koma er oftast tengt því að þeir eru
pólitískt innsettir sem leiðir hugann að því hvort
umræddir þjóni öðrum herrum en Ustagyðjunni.
Hvað þéna koBOegarnir í Evrópu
og hvernig eru kjörin?
EFTIR ÞORKEL KARDARSON
I'síðasta tölu-
blaði Lands
& sona sagði
ég frá því að í
undirbúningi
væri að skrifa
grein um kaup
og kjör hjá
k o 11 e g u m
okkar í Ev-
rópu. Grein
þessa átti að
vinna upp úr skýrslu sem FK barst frá
samtökunum EURO-MEI, Evrópu-
samtökum fagmanna evrópska
skemmtana- og fjölmiðlaiðnaðarins.
Þegar litið var á skýrsluna kom fljótt í
ljós að hún var það víðfeðm að ekki var
hægt um vik að birta hana hér í blaðinu.
Þá var gripið til þess ráðs að þýða
skýrsluna í heild sinni og kynna hana í
þessari grein.
Hvað þéna kollegarnir í
útlöndum eiginlega ?
Alltaf, öðru hverju, heyrir maður
sögusagnir af því hvað kollegar manns í
útlandinu hafa í kaup og hvernig kjörin
eru þar. Yfirleitt er þetta rætt manna á
milli eins og fyrirheitna landið, að þarna
sé frekar vinnandi heldur en hér og þar
sé ekki brotin vinnulöggjöfln á þér eins
auðveldlega og hér er iðulega gert. Það
er kannski ekkert skrýtið að fólk sjái
þetta í hillingum miðað við allt og alla
hér. En stundum er eins og allt sé gott í
útlandinu og allt vont hér og ýmsar
þjóðsögur fari að spinnast um kaup og
kjör í útlandinu. Nú er tækifærið að sjá,
svart á hvítu, tölur og aðrar staðreyndir
um kaup, kjör og aðbúnað sjálfstæðra
kvikmyndagerðarmanna í Evrópska
kvikmyndaiðnaðinum. Þetta er allt birt
lið fyrir lið í fyrrnefndri skýrslu,
skipulega uppsett og auðlesið. Það getur
verið ágætt að vita eitthvað um það
hvemig kollegarnir í útlöndum hafa náð
að haga sínum málum. Það gæti hjálpað
ef hugurinn stefnir út, að vita eitthvað um
aðstæðurnar. Það getur Kka hjálpað að
þekkja tii þessara hluta ef erlendir aðilar
koma hingað til að semja um vinnuafl í
erlendar myndir. En það er ekki síst
hjálplegt að sjá hvernig þjóðir með
einhverja kvikmyndahefð haga sínum
málum og hvernig við gætum fært okkur
í átt að einhverju vitrænu formi í
samningamálum og kjaramálum yflrleitt í
stað þess að neyðast til að undirrita
óhagstæða einhliða samninga í hvert
skiftið á fætur öðru til að fá vinnu.
Hvað er í skýrslunni ?
I skýrslunni er farið í kaup og kjör Hð
fyrir lið og hinir ýmsustu hlutir
skilgreindir:
1. Eðlilegur vinnutími og hámarks
vinnutími.
2. Tímatakmarkanir dagkalls og
nœturkalls.
3. Hvað af ferðatíma er litið á sem
vinnu.
4. Lágmarkstími útkalls.
5. Pásur og hvíldir í vinnutíma skil-
greindar.
6. Lágmarkshvíld á sólarhring og
lágmarkshelgarfrí.
7. Reiknast laugardagur og sunnu
dagur sem virkur vinnudagur ?
8. Orlofsgreiðslur tilgreindar.
9. Lágmarksvikutaxtar t' ýmsum stöð-
um eru birtir.
10. Hverjir fá greitt fyrir höfundarétt
og aðra notkun á mynd ?
11. Hinar ýmsu tegundir af yflrvinnu
eru skilgreindar.
12. Kostnaðargreiðslur eru útlistaðar.
13- Fjallað er urn lágmarksfjölda
starfsmanna í tökuliði.
Það er merkilegt að lesa skýrsluna og
bera saman aðstæður hér og félaga
okkar úti í heimi. Þá sést svart á hvítu
hverju hægt væri að koma á ef
framleiðendur og kvikmyndaverkamenn
settust niður við samningaborðið. Það er
engum í hag að viðhalda núverandi
ástandi þegar á heildina er htið. Það er
fyrsta skrefið að átta sig á þessu. Þó
ástandið hafi batnað á ýmsum hliðum
bransans síðustu ár eru hlutir sem betur
mættu fara. Næsta skreflð er að koma
íslenskum tölum og staðreyndum inn í
svona form og koma því á framfæri við
rétta aðila. Eina leiðin til að koma
þessum málum í rétt lag er að opinbera
vitleysuna sem viðgengst í kaup- og
kjaramálum íslenskra kvikmynda-
gerðarmanna. Þá fyrst gæti eitthvað farið
að gerast ef umræðan opnast út á við.
Fáið ykkur eintak af skýrslunni, opnið
augun og hugsið máhn.
Hægt er að nálgast skýrsluna
með því að hafa samband við mig
í sítna 899-2104 eða settda tnér
nafti, símanútner og heimilisfang
á tölvupósti: kelipeli@islandia.is.
Lund&synzr 5