Morgunblaðið - 19.04.2018, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. APRÍL 2018FRÉTTIR
Viðarhöfða 1, 110 Reykjavík | Sími 566 7878 | rein.is
silestone.com
Bakteríuvörn
Kvarts steinn frá Silestone er fáanlegur í fjölbreyttum áferðum og litum.
Silestone bjóða einir upp á borðplötur með varanlegri
bakteríu- og sveppavörn.
Gefðu heimilinu ferskleika og líf á þínum forsendummeð Silestone.
Blettaþolið Sýruþolið
Högg- og
rispuþolið
Kvarts steinn
í eldhúsið
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Núna stendur yfir öflugt hagvaxtar-
skeið í alþjóðahagkerfinu. Vöxturinn
er ekki jafn hraður og hann var á ár-
unum 2003 til 2007, en í ljósi þess
hvernig það tímabil endaði þá ættum
við að vera þakklát fyrir það. Bæði
hagvöxtur ársins 2017 og spár Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins (AGS) fyrir
árin 2018 og 2019 eru hærri en á
nokkru öðru ári eftir fjármálahrun,
ef undan eru skilin árin 2010 og 2011
þegar heimsbyggðin náði að spyrna
sér upp af botni kreppunnar. Það
sem við sjáum í dag er því tímabil
viðkvæms efnahagsbata.
Í síðustu skýrslu AGS um horfur í
heimsbúskapnum (World Economic
Outlook) hækkaði sjóðurinn hag-
vaxtarspá sína um nærri 0,2 pró-
sentustig frá fyrri spá frá því í októ-
ber 2017. Munar þar mest um
þróuðu hagkerfin þar sem spáin er
hækkun að meðaltali um 0,5 og 0,4
prósentustig árið 2018 annars vegar
og 2019 hins vegar. Bretland er hið
eina af sjö lykilhagkerfum heimsins
þar sem spá er ekki hækkuð og kem-
ur það til vegna neikvæðra áhrifa
Brexit. Kannski kemur hvað mest á
óvart, í ljósi vaxandi tals um vernd-
artollastefnu í Bandaríkjunum, að
spár um umfang alþjóðaviðskipta
hafa líka batnað. Er því núna spáð
að alþjóðaviðskipti aukist 1,1 pró-
sentustigum hraðar árið 2018 og 0,8
prósentustigum hraðar árið 2019.
Gert ráð fyrir vaxtahækkun
Tvær helstu ástæðurnar fyrir því
að alþjóðahagkerfið er svona stönd-
ugt og að vaxandi bjartsýni ríkir yfir
skammtímahorfunum er að sú um-
gjörð sem stjórnvöld hafa skapað
atvinnulífinu hefur að mestu leyti
haldist góð og að heimsbyggðinni
hefur tekist að komast hjá meiri-
háttar neikvæðum efnahagsáföllum
frá því hrávöruverð hrundi 2014 og
2015. Markaðir vænta þess að stýri-
vextir í Bandaríkjunum muni hækka
nokkuð skarplega í október. En þótt
svo verði er ekki hægt að segja að
peningastefnan sé aðhaldssöm í
sögulegu samhengi, því búist er við
að jafnvel snemma á árinu 2021
verði stýrivextir ennþá undir 3%.
Þessi bjartsýni markaða skýrist að
stórum hluta af því að verðbólga, og
þá einkum launaverðbólga, hefur
verið með minnsta móti, þrátt fyrir
lítið atvinnuleysi. Önnur hátekju-
lönd eru langt á eftir Bandaríkj-
unum þegar kemur að því að hækka
stýrivexti.
Við peningastefnuna, sem enn er
hvetjandi, ætti að bæta við örvunar-
aðgerðir bandarískra stjórnvalda í
formi skattalækkunar án fjármögn-
unar á móti. Eftirlitsstofnun Banda-
ríkjaþings, Congressional Budget
Office, spáir því að frá 2019 til 2027
verði ríkissjóður rekinn með halla
sem nema mun rétt undir 5% af
landsframleiðslu. Þessi blanda af
„byssum og smjöri“ í hagkerfi þar
sem atvinnuleysi er með minnsta
móti, minnir mig á seinni hluta sjö-
unda áratugarins og byrjun þess átt-
unda. Það tímabil endaði mjög illa.
Spá AGS gerir ekki ráð fyrir þess
háttar skakkaföllum. Hún lætur
nægja að segja að ríkisfjármála-
stefna Bandaríkjanna taki að láni
framtíðarhagvöxt.
Hættur til lengri tíma litið
Hvaða hættur steðja þá að þegar
framtíðin lítur svona vel út? Sjóð-
urinn telur að til skemmri tíma séu
hætturnar óverulegar.
Hið jákvæða er að mikil bjartsýni
gæti valdið því að bæði fjárfesting
og neysla ykist meira en spáð hefur
verið. Aukin fjárfesting gæti líka
leitt til þess að framleiðni yxi hraðar
og héldi þar af leiðandi aftur af verð-
bólgu. Neikvæða hliðin er að óvissa
ríkir á stjórnmálasviðinu. Ef það
veldur því að ólga skapast á mörk-
uðum þá gæti bjartsýni minnkað
mikið og eftirspurn dregist saman
um leið. Evrusvæðið er eitt af þeim
svæðum sem gætu verið ber-
skjölduð, en líkt og Gavyn Davies
hefur bent á þá hefur þar hægst
óvænt á hagvexti.
Til lengri tíma litið virðast hætt-
urnar verða alvarlegri. Það gæti
vissulega verið að við séum núna við
upphaf tímabils langvarandi og örs
hagvaxtar sem knúinn er áfram af
uppsafnaðri sveiflu í framleiðnivexti,
og þar sem þróuðu og vanþróuðu
hagkerfin ganga í takt. En hætt-
urnar þarf þó að taka mjög alvar-
lega.
Skuldasöfnun á heimsvísu, sem
hlutfall af landsframleiðslu, er jafn
mikil í dag og hún var fyrir áratug,
þó svo að samsetning skuldanna hafi
breyst. Núna eru það ríkissjóðir og
fyrirtæki utan fjármálageira sem
safna skuldum, en ekki heimilin og
fjármálafyrirtækin. Mikilvægir
eignaflokkar eru líka mjög hátt
verðlagðir. AGS bendir á að „hafa
má hemil á þeirri hættu sem skulda-
söfnun veldur svo fremi að hag-
vöxtur á heimsvísu haldi dampi og
lánsvextir haldist lágir,“ en ef verð-
bólga myndi óvænt hækka, pen-
ingastefnan yrði hert hraðar en bú-
ist var við og líftímaálag skuldabréfa
hækka um leið, þá myndu vandamál
vegna skuldasöfnunarinnar koma
upp á yfirborðið, hugsanlega með
hörmulegum afleiðingum. Ef það
gerðist þá myndu seðlabankar hafa
lítið svigrúm til að bregðast við. AGS
bendir líka á að mikill vöxtur „raf-
rænna eigna“ og gloppur í tölvu- og
netöryggi gætu reynst skaðleg.
Áhrif alþjóðastjórnmála
Enn fremur hefur myndast djúp-
stæð spenna á vettvangi alþjóða-
stjórnmálanna. Það sést hvað stefna
Bandaríkjanna í alþjóðaviðskiptum
er galin, þegar því er spáð að í stað
þess að minnka, þá muni hallinn á
viðskiptum við útlönd aukast vegna
örvunaraðgerða stjórnvalda. Það
mun ekki koma í veg fyrir að Donald
Trump Bandaríkjaforseti skelli
skuldinni á undirförula útlendinga.
Eins og Maurice Obstfeld, efnahags-
ráðgjafi AGS, bendir á í áhugaverðri
setningu: „Þá þarf að styrkja það
reglubundna og fjölþjóðlega við-
skiptakerfi sem komst á eftir seinni
heimsstyrjöld, og sem stuðlaði að
meiri hagvexti á heimsvísu en
nokkru sinni áður. Í staðinn er
hætta á að þetta kerfi verði rifið nið-
ur.“ AGS er stofnun sem varð til á
tímum þegar meiri skynsemi var
ríkjandi. Það er gott ef við höfum
það hugfast.
Og nú þegar nýtt stórveldi er að
verða til og ógnar stöðu þess lands
sem í dag leiðir heimsbyggðina – og
þegar síðarnefnda ríkið hefur snúið
baki við því alþjóðakerfi sem það
kom sjálft á laggirnar – þá væri frá-
leitt að sýna værukærð. Sá sem vill
reyna að skilja þá pólitísku krafta
sem liggja að baki ringulreiðinni
sem hefur skapast, gæti átt auðveld-
ara með það ef hann skoðar kaflann í
skýrslu AGS um atvinnuþátttöku í
þróuðu hagkerfunum. Atvinnu-
þátttaka karlmanna minnkaði í
næstum öllum hátekjulöndum frá
2008 til 2016, á meðan atvinnuþátt-
taka kvenna jókst nær alls staðar.
Slíkt er ekki samfélagslega skaðlaus
leið til að stuðla að meiri jöfnuði á
milli kynjanna. Það sem meira er, þá
hefur Bandaríkjunum ekki einu
sinni tekist að auka atvinnuþátttöku
kvenna. Vinnumarkaðurinn þar hef-
ur verið afleitur. Þetta er bara ein
hlið á mun viðameira kennslubók-
ardæmi, sem er það að ríki sem
verður sjálfu sér efnahagslega sund-
urþykkt fær ekki staðist.
Fyrir um áratug fengum við að
upplifa kreppu sem varð inni í hinu
alþjóðlega kerfi. En stjórnmála-
menn komu í veg fyrir að útkoman
yrði sú að sjálft kerfið kæmist í upp-
nám. Núna, þegar hagsveiflan fleyt-
ir okkur upp á við, þá stöndum við
andspænis slíkri hættu í kerfinu
sjálfu. Við lifum á tímum efnahags-
legra og pólitískra veikleika. Alvöru
efnahagsbati er að eiga sér stað. En,
vel að merkja, það á einnig við um
veikleikann.
Batnandi en brothættur heimsbúskapur
Eftir Martin Wolf
Raunverulegur efnahags-
bati er að eiga sér stað í
heimsbúskapnum en á
sama tíma lifum við á tím-
um vaxandi efnahagslegra
og pólitískra veikleika, að
mati greinarhöfundar.
AFP
Christine Lagarde er framkvæmdastjóri Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem spáir nú auknum hagvexti í heiminum.