Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.05.2018, Blaðsíða 14

VIÐTÖL
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.5. 2018
Í
hverjum mánuði fyrirfara þrír einstaklingar sér á Ís-
landi og eru karlmenn þar í miklum meirihluta. Und-
ir lok síðasta árs gaf mannréttindaskrifstofa Reykja-
víkurborgar út bæklinginn Kynlegar tölur en þar
kom fram að árið 2016 féllu 36 karlmenn fyrir eigin
hendi og fjórar konur. Miklu fleiri glíma svo við hugsanir
um sjálfsvíg.
Sunnudagsblað Morgunblaðsins hitti tvær konur sem báð-
ar áttu föður sem fyrirfór sér; Brynja Bjarnadóttir missti
föður sinn á síðasta ári og faðir Baldvinu Snælaugsdóttur
lést 1996. Þær ætla báðar að taka þátt í göngu Píeta, sam-
takanna sem vinna gegn sjálfsvígum og sjálfsskaða, um
næstu helgi, 12. maí, en gangan verður farin að næturlagi í
Laugardal. Gangan, Úr myrkrinu í ljósið, hefur verið farin
undanfarin ár og er hugsuð fyrir þá sem líður illa, aðstand-
endur, þá sem eru farnir og alla sem láta sig málefnið
varða.
Nýlega var opnað Píeta-hús við Baldursgötu þar sem sér-
fræðingar veita fólki í sjálfsvígs- og sjálfsskaðahættu
ókeypis viðtöl og eru þar líka hópar fyrir aðstandendur en
hægt er að panta tíma í síma 552-2218.
Síðasta sumar, 2017, svipti faðir BrynjuBjarnadóttur sig lífi. Þegar Brynja varað alast upp taldi hún föður sinn, Bjarna
Eiríksson lögfræðing, síðasta mann í heiminum
til að taka slíka ákvörðun, fjölskyldan var sam-
hent og hamingjusöm.
„Við vorum alltaf bara þrjú, ég, pabbi og
mamma, og ég ákaflega mikill aðdáandi pabba.
Ef hann tók sér eitthvað fyrir hendur tók hann
það alla leið. Þannig að þegar ég kom í heiminn
tók hann föðurhlutverkið mjög alvarlega. Að
mínu mati var hann besti pabbi sem til var,“
segir Brynja.
Við hittumst þar sem hún býr með móður
sinni í Háaleitishverfinu en Brynja er í námi í
rekstrarverkfræði í Háskólanum í Reykjavík.
„Ég æfði fótbolta í 10 ár og allan þann tíma
mætti pabbi á hvern einasta leik sem ég spilaði,
hvort sem það voru æfingaleikir, leikir úti á
landi eða í Svíþjóð. Hann setti það aldrei fyrir
sig að sofa á hörðu gólfi skólastofa og íþrótta-
húsa á vindsængum, hann var bara alltaf glaður
til staðar.
Við vöknuðum saman, urðum samferða í
vinnu og skóla og svo þegar við komum heim
fórum við að gera eitthvað saman. Hann fór til
dæmis aldrei einn að versla í matinn því hann
vissi hvað mér þótti gaman að fara í búðina og
beið því alltaf eftir að ég kæmi heim úr skól-
anum. Satt best að segja þótti mér fjölskyldan
mín fullkomin og ég held að það séu ekki mörg
börn sem fara í gegnum æskuár sín og upplifi
þetta svona sterkt. Það var alltaf nóg pláss fyrir
vinkonur mínar allar að gista og allir velkomn-
ir.
Ég heyrði oft sem einkabarn: „Er ekki öm-
urlegt að fara í ferð bara með mömmu og
pabba?“ Ég sá það ekki þannig og pabbi var
alltaf að passa þetta, að ég fengi að upplifa fjör,
og hann gerði allt sem stórir bræður áttu að sjá
um að gera; slökkti ljósin þegar maður var í
sturtunni, stríddi og læsti mig úti.“
Bjarni fæddist 1961 í Svíþjóð og bjó þar
fyrstu árin þar til hann flutti til Íslands þar sem
hann ólst upp í Fossvoginum. Faðir hans er
læknir og móðir var hjúkrunarfræðingur og
hann átti einn eldri bróður. 23 ára gamall réð
hann sig til starfa sem ljósmyndari hjá Morg-
unblaðinu og myndaði fyrir blaðið í 11 ár.
Bjarni ákvað svo 29 ára að fara í lögfræði og út-
skrifaðist frá Háskóla Íslands 1995, 34 ára
gamall. Þá var Brynja eins árs, en hún fæddist
1994.
„Mamma og pabbi kynntust í Mennta-
skólanum við Sund og fóru svo að búa saman.
Fljótlega eftir menntaskóla fór hann að taka
myndir og ég held að það hafi honum alltaf þótt
skemmtilegast.“
Fór og gaf enga ástæðu
Brynja var 19 ára þegar pabbi hennar vildi
skilnað. Það varð umtalsverð breyting á honum
og skyndileg og Brynju fannst hún ekki þekkja
hann fyrir sama mann. Hann varð uppveðraður
og talaði um að þetta væri ekkert mál, lífið yrði
betra, allt yrði frábært. Brynju leið ekki þannig
og það sem henni og fjölskyldunni fannst verra
var að hann gaf aldrei neina ástæðu fyrir því af
hverju lífið yrði betra svona, móðir Brynju stóð
á sama gati.
„Hann flutti út, leigði íbúð og lokaði sig
smám saman af, svaraði ekki símanum en þeg-
ar ég og aðrir hittu hann lét hann eins og allt
væri í góðu lagi. Ég upplifði mikla höfnun, mér
fannst hann vera að yfirgefa mig. Mamma var
mjög ósátt því hann gaf enga raunverulega
ástæðu, sagðist vera að gera mér og mömmu
svo mikinn greiða.
Fljótlega hætti hann að mæta í vinnuna og
ári áður en hann dó var hann alveg hættur að
mæta. Hann sagði engum frá því, ekki einu
sinni afa sem hann hitti á hverjum degi, og það
er erfitt að fylgjast með því og sannreyna slíkt
því hann sem lögfræðingur með eigin stofu gat
hagað sínum vinnutíma eins og hann vildi, unn-
ið heima og svo framvegis.“
Höfðu orðið breytingar í lífi hans áður?
„Hann hafði farið illa í stoðkerfinu, þurfti að
láta skipta um hné og einnig mjöðm, og svo um
þetta leyti fór hann í aðra hnéaðgerð sem
heppnaðist illa og hann var rosalega kvalinn.
Hann hætti að geta farið í sund, hætti að geta
hjólað og farið á skíði, sem honum þótti mjög
skemmtilegt. Það hefur eflaust tekið sinn toll.
Hann vildi bara harka af sér, vildi ekki gera mál
út af þessari aðgerð, þar sem mistök höfðu í
raun átt sér stað, ekki sækja um örorkubætur
þrátt fyrir hvað hann var kvalinn, hann sagði
lækninn svo indælan. Við hvöttum hann til að
gera eitthvað í þessu en hann notaði líkamlegt
ástand sitt svolítið til að útskýra í fyrstu fyrir
þeim sem störfuðu með honum að hann mætti
ekki í vinnuna, sem var auðvitað að einhverju
leyti ástæðan. Síðar tók hann sig þó til og skrif-
aði þeim bréf og sagðist vera að leita sér sál-
fræðiaðstoðar vegna vanlíðunar. Við vorum
auðvitað mjög glöð að hann skyldi segja það
upphátt en við mamma vissum líka sem var að
hann var ekki að fara að klára neina sálfræði-
meðferð og ég held að þar hafi stolt hans þvælst
fyrir.“
Ímynd sem mátti ekki falla skuggi á
Brynja hefur mikið hugsað um og pælt í hvað
veldur því að karlmenn svipta sig frekar lífi en
konur. Hún segist hafa á tilfinningunni að stolt
föður hennar og hans eigin ímynd um hvernig
hann ætti að vera í augum annarra í lífinu; góð
fyrirvinna, fyrirmyndarfjölskyldufaðir sem
gæti fundið lausn á öllum vandamálum í lífinu,
hafi haft þar mikið að segja. Þegar vandamál
komu upp og hann var kannski ekki með lík-
amlega heilsu til að vera fyrirvinnan, var ekki
ánægður í starfi sínu sem lögfræðingur en
fannst hann ekki geta farið með líf sitt á aðra
braut hafi honum fallist hendur.
„Eins og þetta hafi verið einhver ímynd sem
hann þurfti að passa að félli ekki skuggi á. Ég
er ekki viss um að hann hafi einu sinni sagt sál-
fræðingnum allt, í lokuðu rými, hann hélt svo
fast í einhverja ímynd, þegar enginn annar í
kringum hann var að spá í hvort hann væri eitt-
hvað minni maður. Það var enginn með þessar
hugmyndir nema hann sjálfur.
Ég tel að karlmenn í svipaðri stöðu eigi erfitt
með að sjá að börnunum þeirra, fjölskyldu og
vinum er alveg sama þótt þeir missi vinnuna,
fari að leiðast hún eða verði eitthvað á í lífinu.
Alvöruvinir hætta ekkert að tala við þig og
börnin missa ekki álitið á þér. Allir skilja að lífið
getur breyst. En hann vildi fela hvernig komið
var í lífi hans, hann var fastur í einhverri mynd
Var alltaf með
stjörnur í augun-
um yfir pabba
Brynja Bjarnadóttir missti föður sinn síðastliðið sumar þegar hann
svipti sig lífi. Þau voru afar náin en Brynja var einbirni. Hún segir
það hafa verið afar erfitt að lesa bréf hans til hennar sem hann
skildi eftir, hún hafi aðeins séð lausnir við vandamálum hans.
Brynja og Bjarni saman úti að borða á afmælisdegi Brynju 2015.
Feðginin saman í hjólatúr í Vesturbænum. Ærslast á góðri stundu. Pabbi Brynju var afar
gefandi faðir og alltaf tilbúinn í smá galsalæti.
Lífsþrek feðra þeirra fjaraði út
Ekkert áfall líkist því áfalli að missa sinn nánasta úr sjálfsvígi. Þetta segir Baldvina Snælaugsdóttir sem missti föður sinn,
Snælaug Stefánsson, fyrir 30 árum. Hún og Brynja Baldursdóttir, sem missti föður sinn, Bjarna Eiríksson, á síðasta ári,
minnast feðra sinna með hlýhug og segjast aldrei hefðu getað ímyndað sér að þeir færu svona.
Júlía Margrét Alexandersdóttir julia@mbl.is