Morgunblaðið - Sunnudagur - 06.05.2018, Qupperneq 18

Børge Ousland (t.h.) ásamt íslensku pólförunum, Haraldi Erni Ólafssyni og Vilborgu Örnu Gissurardóttur meðan hann var hér staddur á dögunum.
Morgunblaðið/RAX
Maður og náttúra verða eitt
Þ
að er ekki bara einn, heldur tveir
pólfarar sem snúast inn úr dyr-
unum á Grand Hóteli í Reykjavík
þetta síðdegi; Norðmaðurinn
Børge Ousland er að koma úr
dagsleiðangri um Suðurland með Haraldi Erni
Ólafssyni, sem er að skila honum inn á hótel áð-
ur en næsti dagskrárliður í heimsókninni hefst;
málsverður með þriðja pólfaranum, Vilborgu
Örnu Gissurardóttur og fleira góðu fólki.
Børge hefur smátíma aflögu í millitíðinni og ég
nota tækifærið og króa hann af enda hef ég
fengið fleiri en eitt og fleiri en tvö símtöl þess
efnis að þennan mann megi ég ekki missa úr
landi án þess að rekja úr honum garnirnar.
Børge Ousland er nefnilega goðsögn á sviði
pólferða en hann varð fyrir 24 árum fyrsti mað-
urinn til að ganga einn og óstuddur á norð-
urpólinn. Það afrek hefur enn ekki verið leikið
eftir. Hann hefur einnig gengið einn á suð-
urpólinn, auk þess að þvera marga stærstu
jökla heims og Suðurskautslandið og norð-
urheimskautið frá strönd að strönd.
Eins og við var að búast er handabandið þétt
og þegar við höfum komið okkur makindalega
fyrir í leðrinu í móttöku hótelsins blasir við að
spyrja Børge fyrst hvort hann hafi alltaf verið
haldinn ævintýraþrá.
„Já, þegar ég lít til baka er óhætt að segja
það. Meðan ég var strákur heima í Nesodden
þótti mér alltaf gaman að kanna náttúruna og
öllum sumarleyfum var varið með fjölskyld-
unni á pínulitlum bát sem við sigldum meðfram
ströndum Noregs eða Svíþjóðar.“
Byrjaði á Grænlandsjökli
Hafið varð snemma hans vettvangur og eftir að
hafa verið um tíma í sérsveit sjóhersins gerðist
Børge djúpsjávarkafari fyrir olíuiðnaðinn í
Norðursjó. Þar kynntist hann tveimur mönn-
um sem kveiktu áhuga hans á jökla- og pólferð-
um. Fyrsta leiðangurinn fór hann ásamt þess-
um ágætu mönnum árið 1986, yfir
Grænlandsjökul. „Þar með voru örlög mín ráð-
in. Eins og ég segi, þá hef ég alltaf haft yndi af
útivist en að kynnast jöklunum og hinu óþekkta
hafði djúpstæð áhrif á mig. Það jafnast ekkert
á við víðáttumiklar snjóbreiður. Ég fann strax
að ég yrði að gera meira af þessu og var ekki
fyrr kominn heim en ég var búinn að skipu-
leggja næstu ferð og þá næstu. Bæði einn og
með öðrum. Mér héldu engin bönd.“
Børge bjó að talsverðri reynslu og þjálfun
þegar hann ákvað að reyna einn síns liðs við
norðurpólinn árið 1994. Gangan tók 52 daga.
Spurður hvernig hugurinn virki á slíku ferða-
lagi brosir Børge. „Til að byrja með virkaði
hann alls ekki. Mér leið eins og bjána og vildi
bara hætta við allt saman; þetta kæmi aldrei til
með að ganga upp. Til að bæta gráu ofan á
svart þá var fyrsta nóttin í þessum leiðangri sú
fyrsta sem ég varði einn í tjaldi á ævinni. Ég
hafði aldrei áður verið einn. Og þetta var Sí-
bería. Ég viðurkenni fúslega að mér hefur liðið
betur en þessa nótt.“
Hann hlær.
Svarið var ég sjálfur
Auk þess að æfa eins og berserkur reyndi
Børge að búa sig andlega undir leiðangurinn
líka. Hitti meðal annars virtan íþróttasálfræð-
ing. „Sá gaur olli mér miklum vonbrigðum til
að byrja með. Þegar ég leitaði til hans gekk ég
út frá því að hann hefði öll svörin á reiðum
höndum; kenndi mér að tækla einveruna við
þessar aðstæður. En það kom ekkert gagnlegt
frá honum; hann laugaði mig bara í spurn-
ingum. Vildi vita allt um mig og mína hagi. Ég
vissi ekki hvort ég var að koma eða fara. Þá
rann upp fyrir mér ljós. Hann var ekki svarið,
heldur ég sjálfur. Ég yrði að þekkja mig út í
gegn; ekki bara jákvæðu hliðarnar, heldur líka
þær neikvæðu. Hvernig bregst ég við þegar
mér finnst ég vera agnarsmár, er einmana og
með heimþrá? Þetta voru tilfinningarnar sem
hann vildi að ég næði utan um; þannig að ég
gæti brugðist við þeim þegar á reyndi á ísnum.
Þegar upp var staðið var þetta akkúrat það
sem ég þurfti. Ég hafði komið áður á norð-
urpólinn og vissi að ég væri vandanum vaxinn;
var í góðu líkamlegu formi, með fyrsta flokks
búnað, nægan mat og svo framvegis. Allt snér-
ist þetta um andlega þáttinn; að sigrast á ein-
verunni og finna þörfina til að halda áfram. Og
áfram. Og áfram.“
Hann gerir stutt hlé á máli sínu en heldur
svo áfram með þessa pælingu. „Hvort sem
maður er einmana, með heimþrá eða vorkennir
bara sjálfum sér þá er mikilvægt að muna að
þetta eru bara tilfinningar og við vitum að þær
líða hjá. Það er ekki fóturinn á manni sem er
brotinn. Þetta var snar þáttur í undirbún-
ingnum hjá mér og aðalatriðið er að svörin eru
alltaf fyrir hendi – innra með okkur sjálfum.
Maður þarf bara að finna þau.“
Orðinn góður á þrettánda degi
Spurður hvað það hafi tekið hann langan tíma
að hrista þessar tilfinningar af sér á norð-
urpólnum svarar Børge: „Ætli ég hafi ekki ver-
ið orðinn góður á þrettánda degi. Dagarnir
fram að því voru hræðilegir; ég ætla ekki að
reyna að draga fjöður yfir það. Hræðilegir.“
Ekki bætti úr skák að langbylgjutalstöðin
sem Børge hafði með sér (þetta var fyrir tíma
gervihnattasímanna) virkaði ekki fyrstu tvær
vikurnar. Hann heyrði þar af leiðandi ekki í
nokkurri manneskju allan þann tíma. „Loksins
tókst mér að komast í samband við mann á
Svalbarða og gat spjallað við hann tvisvar í
viku. Það var ægileg fyrirhöfn enda þurfti ég að
rigga upp heilmiklu loftneti í hvert skipti en al-
veg þess virði. Það var notalegt að vita að ein-
hver var að fylgjast með mér.“
Spurður hvað menn hugsi um einir með sjálf-
um sér vikum saman á norðurpólnum svarar
Børge: „Maður reynir að einbeita sér að nátt-
úrunni og umhverfinu. Maður og náttúra verða
eitt. Það er kosturinn við leiðangra af þessu
tagi; maður neyðist til að vera til staðar í eigin
lífi. Svo þarf auðvitað að huga að búnaði, nær-
ingu, náttstað og gæta þess að verða ekki kalt.
Það er að mörgu að hyggja. Maður upplifir tím-
ann á annan hátt í leiðöngrum sem þessum.
Það á líka við um styttri ferðir. Fólk sem farið
hefur í dagsferðir á fjöll þekkir það; maður er
stöðugt að sjá og upplifa eitthvað nýtt. Það er
flóknara þegar maður situr allan daginn inni á
skrifstofu. Þess vegna hvet ég fólk alltaf til að
nýta sér náttúruna eins oft og mikið og unnt er.
Því sjálfu til hagsbóta. Þannig eykst jafnvægið
í lífinu og menn eiga betri möguleika á að lifa í
sátt við sjálfa sig og aðra.“
Studdur af fjölskyldunni
Talið berst að fjölskyldu og vinum en Børge
átti kærustu og ungan son þegar hann gekk
einn á norðurpólinn. Hann segir fjölskylduna
ekki aðeins sýna leiðöngrum hans skilning
heldur hafi hún alltaf stutt dyggilega við bakið
á honum, annars væri þetta ekki hægt. „Ég hef
verið í tveimur langtímasamböndum um dag-
ana og gerði báðum konum grein fyrir því strax
í upphafi að leiðangrar og ævintýramennska
væru og yrðu alltaf partur af mér. Þetta væri
starf mitt. Persóna mín. Líf mitt. Og gætu þær
ekki sætt sig við það væri sambandinu sjálf-
hætt. Þær sýndu því báðar mikinn skilning og
hafa stutt mig með ráðum og dáð. Það má líkja
þessu við að búa með sjómanni eða hermanni.
Þær stéttir eru einnig mikið að heiman.“
Børge var í sambúð með fyrri konu sinni en
gekk að eiga þá seinni fyrir sex árum. Og hvar
haldið þið? Jú, á norðurpólnum. Hvar annars
staðar?
„Ég fékk þessa hugmynd og bar hana undir
konuna mína,“ segir hann brosandi. Ekki stóð á
svari. „Já, hvers vegna ekki?“ Þetta virðist ekki
hafa verið snúið mál.
„Ég byrjaði að skipuleggja brúðkaupið; fann
prest, sem raunar er vinur minn, og hann var
til í tuskið. Því næst hafði ég samband við
Rússana sem eru með búðir á norðurpólnum og
þeir tóku strax vel í þetta og gerðu mér gott til-
boð. Þar með gátum við skellt okkur norður.“
Rússarnir voru til vitnis
Ekki var þó björninn unninn en í norskum lög-
um er kveðið á um að hjónavígsla þurfi að fara
fram á helgri jörð til að teljast gild. Børge lagð-
ist í rannsóknir og komst, sér til ómældrar
ánægju, að því að rússneskur biskup hefði á
sínum tíma helgað staðinn og það dugði. Vígsl-
an var löglegur gjörningur og í vottorðinu
stendur skýrum stöfum að hún hafi farið fram á
norðurpólnum. „Það má vera að fleiri hafi gift
sig á norðurpólnum, sér til ánægju og ynd-
isauka, en þetta er eina gilda athöfnin, svo ég
viti til. Við komum með prest, svaramann og
-konu og svo voru þónokkrir Rússar vitni.“
Hann hlær.
Børge á tvær dætur með eiginkonu sinni, sex
og níu ára gamlar, auk uppkomins sonar af
fyrra sambandi.
Leiðangrar Børge á norðurpólinn eru orðnir
fimm en í heildina hefur hann komið um tutt-
ugu sinnum þangað, oftast sem leiðsögumaður.
Hann hefur einnig gengið á suðurpólinn oftar
en einu sinni og á hraðametið fyrir óstuddan
leiðangur, aðeins 34 daga. Alls hefur hann farið
í um 30 stóra leiðangra af þessu tagi, einn eða
með öðrum.
Ísinn á stöðugri hreyfingu
Spurður um uppáhaldsstað af þeim öllum er
Børge fljótur til svars. „Ísbreiðan á norð-
urpólnum. Það er staður sem menn ættu í raun
ekki að geta verið á. Ísinn er á stöðugri hreyf-
ingu og svellkalt hafið þar undir. Það er óhugs-
andi að búa þarna og draga fram lífið. Norð-
urpóllinn er mjög sérstakur staður. Enda
dregur hann mig alltaf aftur og aftur til sín.“
Hann byrjaði að venja komur sínar hingað til
lands um aldamótin og á að baki nokkra leið-
angra, þveraði meðal annars Vatnajökul. Hann
kveðst mest hafa ferðast um Suðurlandið og
stefnir nú skónum norður á bóginn. „Mig lang-
ar að skoða mig svolítið um á Norðurlandi. Mér
skilst að loftslagið sé öðruvísi þar og margt
áhugavert að sjá.“
Og draumarnir eru fleiri. „Ég hef aldrei séð
eldgos. Komst næst því árið 2010 þegar flugið
mitt héðan tafðist um sex klukkustundir út af
gosinu fræga í Eyjafjallajökli. Ég er mikill
áhugamaður um náttúruhamfarir og hef upp-
lifað jarðskjálfta í Nepal. Að sjá eldgos leysast
úr læðingi hlýtur að vera afar sérstakt. Eldgos
hafa haft svo mikil áhrif á heiminn gegnum ald-
Norðmaðurinn Børge Ousland er goðsögn á sviði jökla- og pólferða en hann varð á sínum tíma fyrsti maðurinn til að ganga einn
og óstuddur á norðurpólinn. Hann er hrifinn af íslensku jöklunum og vonast til að upplifa hér einn daginn eldgos. Børge er
ástríðufullur náttúruunnandi og hvetur hvern og einn til að hugsa um umhverfið og horfa til framtíðar í þeim efnum.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
VIÐTAL
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 6.5. 2018