Morgunblaðið - 06.04.2018, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. APRÍL 2018
Íslenskur sjávarútvegur sýnir ábyrgð
í verki með vottun fiskistofna undir
merkjum Iceland Responsible Fisheries.
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Þ
að er vel þekkt að lús-
asmit á villtum laxfiskum
eykst við tilkomu eldis.
Eldinu fylgja enda gíf-
urleg tækifæri fyrir hana
til að fjölga sér, en þar fær hún
mikinn þéttleika af hýslum auk
þess sem þar eru hýslarnir á sama
stað allt árið og sleppa þar af leið-
andi ekki við hana í ferskvatninu,“
segir Eva í samtali við 200 mílur.
„Svo getur hún verið með þrjú
hundruð egg, sem klekjast út og
ná sér um leið í hýsla, í stað þess
að lirfurnar séu í nokkrar vikur í
sjó og nái ef til vill ekki í hýsil
nema í fáum tilvikum,“ bætir hún
við og bendir á að lirfurnar geti
ekki nærst fyrr en þær finni sér
hýsil.
Lifir lengur í kuldanum
Lúsin sem finnst undan ströndum
landsins hefur ekki verið tekin til
nánari rannsókna, til að mynda til
að rannsaka hversu kuldaþolin
hún sé, segir Eva, en talað hefur
verið um að sjórinn sé það kaldur
hér við land að laxalús geti ekki
fjölgað sér.
„Á móti því kemur að sýnt hef-
ur verið fram á að lirfa laxalúsa
lifir lengur í kulda, getur dreifst
lengra, og hefur þar af leiðandi
meiri tíma til að finna sér hýsil.“
Þeir sem ekki hafa séð laxalús
með berum augum eiga ef til vill
erfitt með að gera sér í hugarlund
hvernig hún lítur út. Hún líkist að
minnsta kosti ekki þeirri lús sem
foreldrar barna á grunnskólaaldri
kunna margir að hafa komist í
kynni við.
Ástæðan er einföld: „Þetta er
ekki lús,“ segir Eva. „Þetta er í
raun utanáliggjandi sníkjukrabbi
en kvendýrið fær tvö áberandi
skott sem eru eggjastrengir. Dýr-
ið er heldur magnað og fer alls í
gegnum átta hamskipti,“ segir
Eva og bætir við að nafngiftin sé
nokkuð umdeild innan fræða-
samfélagsins. Til að mynda sé það
ekki til fyrirmyndar að tala um
sjávarlýs.
„En þetta er kallað lús í öllum
löndum, held ég, og það er líkast
til vegna þess að hún drekkur
blóðið úr löxunum. Hún étur á
þeim húðslímið, svo húðina, og
loks drekkur hún blóðið.“
Lúsin opnar gátt fyrir aðra
Ef fiskarnir fá of mikið af lúsinni
á sig getur það endað illa.
„Hún eykur stresshormón í
blóðinu hjá þeim, saltjafnvægið
truflast og streitan sem fylgir
þessu getur hreinlega leitt þá til
dauða. Að ég tali ekki um litla
fiska.“
Húðslímið áðurnefnda segir Eva
að sé fyrsti varnarveggur laxanna
fyrir sjúkdómum og óværum ým-
iss konar.
„Um leið og lúsin hefur opnað
leiðina þá geta ýmsar veirur kom-
ist að. Þannig geta þær líka leitt
óbeint til dauða, og allt þetta veld-
ur því að við höfum yfirleitt
áhyggjur af henni. Hún getur
valdið miklum skaða.“
Lúsin geti valdið miklum skaða
Laxeldi í sjó er í miklum vexti hér á landi. Vöxturinn getur haft margvísleg áhrif
á umhverfið og meðal annars aukið lúsasmit á villtum laxfiskum, segir Eva
Dögg Jóhannesdóttir, meistaranemi við fiskeldis- og fiskalíffræðideild Háskól-
ans á Hólum og verkefnastjóri hjá RORUM ehf. Hún hefur að undanförnu rann-
sakað tíðni og þéttni lúsa á villtum laxfiskum á Vestfjörðum.
Eva Dögg Jóhannesdóttir
Við sýnatökur á Vestfjörðum síðasta sumar veiddi Eva Dögg tvisvar sinnum hnúð-
laxa, tvo svilfulla hænga. Spurð hvort ástæða sé til að ætla að þeim geti fjölgað við
landið á næstu misserum segir Eva að bíða verði fram til sumarsins til að geta full-
yrt betur um það.
„Nú er bara að sjá hvort það finnist einhver seiði. Ég bað fólk um að hafa augun
opin síðasta sumar og senda mér hnúðlaxa, og ég fékk eina hrygnu úr Fjarðarhorni.
Hún var gjörsamlega stútfull af hrognum.“
Verður ljótur í ferskvatni
Hnúðlaxinn segir hún árásargjarnan. „Hann verður mjög ljótur í ferskvatni og bítur
frá sér, en þeir þurfa oft ekki að fara það hátt upp til að hrygna, seiðin fara eig-
inlega strax út í sjó aftur. Þau þola því meiri seltu heldur en seiði þeirra laxfiska
sem hér eru þegar, sem bíða kannski í eitt eða tvö ár í ánni áður en haldið er út í
sjó. Maður getur því ekki svarað þessu alveg strax, en eitt er víst og það er að mað-
ur sá vel kynþroska hænga og hrygnur síðasta sumar, þannig að það er ekki ólík-
legt að hann hasli sér frekar völl hérna.“
Hnúðlöxum getur fjölgað
Ljósmynd/Rúnar Marteinsson
Hnúðlaxar í fati Eva segir seiði hnúðlaxa þola meiri seltu en seiði íslenskra laxa.