Morgunblaðið - 16.08.2018, Síða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. ÁGÚST 2018SJÁVARÚTVEGUR
Stefán P. Jones vill nota nýjustu
tækni til að gjörbreyta vörukeðju
sjávarútvegsins. Stefán fór fyrst á
sjó sextán ára gamall, var vinnslu-
stjóri á frystitogara í áratug, stofnaði
síðan fiskvinnslu og rak sölu- og út-
flutningsfyrirtæki. Fyrir þremur ár-
um setti hann tæknisprotann Sea-
food IQ á laggirnar:
„Snemma árs 2015 uppgötva ég að
ný tækni, prentanleg raftæki, eru að
ryðja sér til rúms og ég kem strax
auga á hvernig mætti nýta þessa
tækni í sjávarútvegi. Sem fyrrver-
andi framleiðandi fiskafurða vissi ég
að hefðbundnar sjávarafurðir geta
ekki borið mikinn viðbótar tækni-
kostnað í pökkun og flutningum en
með prentuðum raftækjum væri
hægt að gera fullkomna senda og
skynjara sem kosta aðeins lítið brot
af verði þess búnaðar sem hefur ver-
ið notaður hingað til.“
Hræódýrar rafrásir
Sú tækni sem Seafood IQ hefur
þróað gengur út á að prenta rafrásir
á merkimiða fiskumbúða og nota
bæði til að bæta rekjanleika, mæla
hitastig og hnjask. Rafrásirnar eru
prentaðar á örþunna og sveigjanlega
filmu sem er síðan fest á hefðbund-
inn prentaðan merkimiða. Segir
Stefán að prentaðar rafrásir skapi
ótal möguleika:
„Lengi vel voru strikamerkingar
notaðar sem auðkenna- og rekj-
anleikjamerki á fiskumbúðum og alls
kyns öðrum vörum en í dag er svo
komið að hver sem er getur endur-
prentað strikamerkingar og QR-
merkingar til að villa fyrir kaup-
endum og selja ranglega merktan
fisk. Þess háttar svindl er ill-
mögulegt þegar merkimiðar geyma
upplýsingar á prentuðum rafrásum
og væri kostnaðurinn við svindlið
mun meiri en ávinningur svika-
hrappa af því að reyna t.d. að selja
fisk frá öðru landi sem íslenskan há-
gæðafisk.“
Með því að gefa pakkningum raf-
rænt auðkenni má líka nota skynjara
til að straumlínulaga alla flutnings-
ferla. „Í stað þess að þurfa að skanna
strikamerkið á hverjum einasta
kassa má aka heilu vörubretti í gegn-
um löggilda lesaragátt sem telur
sjálfkrafa alla kassana á brettinu. Er
því ekki bara búið að auðkenna vör-
una með hætti sem hægt er að
treysta heldur má með lítilli fyr-
irhöfn rekja ferðir hverrar pakkn-
ingar á sjálfvirkan hátt og í raun
tryggja nær fullkominn rekjanleika
allt þar til fiskpakkning er komin í
verslun.“
Miðinn mælir hitastigið
Filma með prentanlegum rafrás-
um getur verið á stærð við greiðslu-
kort en verið búin skynjurum sem
mæla hitastig í sífellu og skrá allar
upplýsingar. „Það sem er líka mik-
ilvægt að skilja er að prentun rafrása
er mikið ódýrari en að smíða rafbún-
að með hefðbundnum rafrásum og
ætti prentaður hitaskynjari að kosta
nokkur sent frekar en marga dollara
þegar stærðarhagkvæmni er náð.“
Prentaðar rafrásir þola vel kulda
og bleytu og eru ekki svo viðkvæmar
fyrir hnjaski. „Ef rafrásin skemmist
þá kemur það líka í ljós um leið og
pakkningin fer næst í gegnum les-
aragátt og er þá hægt að kippa við-
komandi pakkningu út, athuga hvað
olli skemmdinni og festa á nýjan
merkimiða um leið og gerð er skýrsla
um atvikið.“
Ein stærsta tæknilega áskorunin
hefur verið að hanna merkimiða með
rafrás sem hefur nægilega öflugt
loftnet til að nota megi þráðlausan
skynjara til að nema upplýsingar á
rafrásinni í kulda og raka. „Rafbylgj-
ur dofna þegar þær þurfa að ferðast í
gegnum ís og raka. Þegar bretti af
fiskkössum fer í gegnum skynjara þá
þarf geislinn líka að geta greint
merkið frá kassanum í miðju staflans
sem er umlukinn öðrum kössum af
frystum eða kældum fiski og ís. Við
þau skilyrði er nánast eins og skynj-
arinn sé undir metra af vatni,“ segir
Stefán. „Það var erfitt að fá því svar-
að hvort sú tækni væri til, og þurfti
ég að fara til Berlínar á námskeið í
snjallumbúðum til að fá það á hreint.
Svarið reyndist vera „já“, og hefur
slíkt loftnet verið þróað af samstarfs-
fyrirtæki okkar PST Sensors sem
er leiðandi á þessu sviði.“
Rekjanleiki með bálkakeðju
Seafood IQ hefur ekki aðeins þró-
að merkimiða með prentuðum raf-
rásum og skynjurum, heldur líka
fullkominn hugbúnað til að halda ut-
an um þær upplýsingar sem verða
til við veiðar, vinnslu og flutninga.
Þar notar fyrirtækið bálkakeðjuna.
„Bálkakeðjan er sú tækni sem raf-
myntir á borð við bitcoin byggjast á
en sömu lausn má m.a. nota til að
vista mikilvæg gögn í kerfi sem nær
ómögulegt er að brjótast inn í til að
breyta gögnum eða afmá. Fjöldi ís-
lenskra tæknifyrirtækja hefur gert
sig gildandi í bálkakeðju-heiminum
og m.a. hjálpað erlendum aðilum að
setja upp rafmyntanámur í íslensk-
um gagnaverum. Við munum fá sum
þessara tæknifyrirtækja til liðs við
okkur við að þróa örugga vörslu
gagna fyrir sjávarútveginn.“
Stefán segir þetta þýða að út-
gerðir, fiskvinnslur, fiskmarkaðir,
kaupendur og jafnvel neytendur
geti haft greiðan aðgang að gögnum
um allt frá því hvar fiskurinn var
veiddur og verkaður yfir í hvernig
hann ferðaðist frá Íslandi út í heim.
„Þetta þýðir að allir þeir sem leggja
sitt af mörkum hafa tækifæri til að
segja sína sögu. Í gegnum fallega
hannað notendaviðmót getur t.d.
fisksali í stórmarkaði eða mat-
reiðslumaður á veitingastað haft að-
gang að fullum rekjanleika, séð allar
vottanir sem varan hefur fengið og
allar upprunaupplýsingar. Þetta tel
ég skipta miklu máli fyrir íslenskan
sjávarútveg.“
Tækni sem á erindi víðar
Seafood IQ er ekki eina fyr-
irtækið sem er að þróa rafrænar
vörumerkingar sem lesa má þráð-
laust. Netverslunarrisinn Amazon
er t.d. að gera tilraunir á þessu sviði
með rekstri matvöruverslana þar
sem viðskiptavinir þurfa ekki að
láta skanna strikamerki á kassa
heldur geta einfaldlega ekið inn-
kaupakerrunum út um þar til gerð
hlið sem greina á augabragði hvað
er í kerrunni.
„Okkar tækni er sniðin að vöru-
sölu á milli fyrirtækja, á meðan
Amazon hefur einblínt á neytenda-
viðskipti og raunar kveiktum við
snemma á þeirri peru að við erum
að hanna lausn sem mun henta
Amazon vel. Sá vandi sem Amazon
hefur glímt við er ferskvaran, því
núverandi leiðir til að merkja og
rekja ferskvöru eru ekki nægilega
góðar, og ekki hægt að treysta
þeim.“
Stefán segir Seafood IQ einblína
á að mæta þörfum sjávarútvegsins,
enda sú atvinnugrein sem hann
sjálfur þekkir best. Í framtíðinni
megi samt skoða að aðlaga tæknina
að annars konar matvælafram-
leiðslu. „Marel byrjaði á lausnum í
sjávariðnaði en kom svo auga á að
sú tækni sem þar hafði orðið til gat
líka leyst vandamál í kjötiðnaði. Á
sama hátt gæti vélbúnaður og hug-
búnaður Seafood IQ átt erindi á
fleiri sviðum en í sjávarútvegi.“
Fjöldi öflugra fyrirtækja í ís-
lenskum sjávarútvegi, og einnig lax-
eldisfyrirtæki í Noregi, hefur und-
irritað viljayfirlýsingu um samstarf
þegar lausn Seafood IQ verður full-
smíðuð en vonir standa til að innan
tveggja ára verði fyrstu fiskpakkn-
ingarnar merktar með snjallmerki-
miðum komnar í dreifingu.
Hægt að rekja og vakta hverja pakkningu
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Með því að nota prentaðar
rafrásir má gera fullkomna
merkimiða sem nær
ómögulegt er að falsa.
Þessir snjöllu merkimiðar
geta líka greint hitastig og
geymt hvers kyns upplýs-
ingar. Aka mætti heilu bretti
í gegnum lesaragátt sem
nær sambandi við hverja
einustu pakkningu á auga-
bragði.
Morgunblaðið/Hari
Stefán P. Jones segir tækni Seafood IQ leggja grunninn að stafrænni virðiskeðju íslenskra sjávarafurða.
Fyrirtækið hefur hlotið styrki frá Rannís og ESB, auk verðmæts stuðnings frá Íslenska sjávarklasanum.