Morgunblaðið - 02.03.2018, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. OKTÓBER 2018
Fyrirsögn þessara
skrifa er höfð eftir
Nóbelsskáldinu Bob
Dylan sem frægur
varð á sjöunda áratug
síðustu aldar. Tilefnið
er að stundum virðast
ráðamenn gleyma
ábyrgð sinni sem
gæslumenn hags og
frelsis þjóðarinnar.
Þannig hefur ráðu-
neyti það er sér um orkumál nú
látið Birgi Tjörva Pétursson lög-
mann gera skýrslu sem á að sýna
fram á hversu lítið skref það er
lagalega séð að samþykkja þriðja
orkupakkann sem frá ESB kemur.
Þar er aðeins fjallað um formið,
en eins og Birgir Tjörvi tekur
fram þá „er ekki fjallað um efna-
hagsleg atriði eða hagræna þætti
svo sem áhrif á raforkuverð“.
Þetta er þó nákvæmlega það sem
fólk óttast og telur þessi áhrif
geta orðið svo þung í skauti að
frelsi þjóðarinnar stafi ógn af.
Hvers vegna fæst hvorki atvinnu-
vegaráðuneytið né utanríkisráðu-
neytið til að ræða þessa ógn? Af
hverju fela þeir ekki til þess bær-
um hópi manna að semja skýrslu
um þessa ógn.
Venjulegu fólki er alveg sama
um það hvort annar orkupakkinn,
sem nú er uppistaðan í þeim
þriðja, var samþykktur 2003 eða
ekki. Þeim er ekki sama um þá
áherslubreytingu til aukinnar mið-
stýringar sem kemur fram í þriðja
pakkanum nú og heldur ekki að
aukin áhersla á samtengingu
landa ESB skuli ná hingað.
Það eina sem frá ráðamönnum
kemur sem svar við áhyggjum al-
mennings eru fullyrðingar meira
og minna út í hött. Til dæmis: það
er í lagi að samþykkja orkupakk-
ann nú af því að það er enginn sæ-
strengur kominn. Það heyrist ekki
orð frá þeim um það, landsregl-
arinn sem þessi samþykkt mælir
fyrir um tekur til starfa strax.
Skyldur hans eru meðal annars
þær að flýta þeim
degi þegar sæstreng-
ur tekur hér land, sjá
um að allar reglu-
gerðir sem strenginn
snerta séu upp fylltar
og flutningskerfið sé
tilbúið fyrir tengingu.
Í þessu samhengi
virkar landsreglarinn
sem sérstakur fulltrúi
ESB til að þrýsta á
um að stefna banda-
lagsins um samteng-
ingu raforkukerfa
Evrópu nái fram að ganga. Þegar
stjórnvöldum er bent á hvað staða
ESB til að þrýsta á um þessi mál-
efni styrkist við samþykkt orku-
pakkans svara ráðamenn: „Í sam-
þykkt orkupakkans felst engin
skuldbinding af hálfu Alþingis um
að samþykkja sæstreng.“ Þetta er
örugglega rétt en sem svar alger-
lega á skjön við það sem til þeirra
er beint.
Önnur lagaskylda landsreglar-
ans er sú að stuðla að uppsetningu
á frjálsum markaði með raforku
til hagsbóta fyrir notendur. Það er
sannað að slíkum vel virkum
markaði verður ekki komið á hér
án þess að byggt sé á sameigin-
legri auðlindastýringu vatnsafls og
jarðvarma sem engin fordæmi eru
fyrir í Evrópu, heldur ekki í Nor-
egi. Landsreglarinn hefur engar
lagaheimildir til að setja reglu-
gerðir eða yfir höfuð skipta sér af
þeim málum. Það yrði væntanlega
ekki vel séð af því fólki sem and-
mælir orkupakkanum að aðili með
slík lögformleg tengsl við ACER
sem landsreglarinn hefur taki að
sér stjórn á orkuvinnslu úr auð-
lindum Íslands. Það hygg ég
myndi ofbjóða fólki og af almenn-
ingi talið stjórnarskrárbrot, þó svo
að landsreglarinn sé íslenskur að-
ili og geri þetta í nafni þess orku-
öryggis sem hann eigi að bera
ábyrgð á.
Noregur kom upp raforkumark-
aði 1993 á undan ESB og naut þar
sinna þá takmörkuðu tenginga við
Danmörku og ESB gegnum Sví-
þjóð. Nokkrum árum síðar hækk-
aði orkuverð í Norður-Noregi
vegna vatnsskorts svo að aldrað
fólk hafði ekki efni á rafmagns-
reikningnum og þess dæmi að það
frysi í hel í rúminu. Þeir urðu að
gera ráðstafanir til að samhæfa
stýringu sína á miðlunarlónum til
að þetta endurtæki sig ekki. Tilvik
sama eðlis komu upp víða um
heiminn í kjölfar markaðs-
væðingar.
ESB markaðsvæddi hjá sér
laust fyrir aldamót og skildi þá
milli fyrirtækja eins og gert var
hér eftir 2003, en um leið slitu
þeir samhengið í áhættustjórnun
flutningskerfanna. Afleiðingin
varð víðtækt kerfishrun sem kom
upp í nokkrum löndum Evrópu
2003 og hlaust af mikill kostnaður.
Ráðamenn virðast ekki skynja
þær hættur sem tengjast orku-
pakkanum. Þeir virðast heldur
ekki reikna með að gegnum orku-
pakkann tengjast raforkumál og
auðlindamál Íslands öðrum EES-
samningum á þann veg að hætt-
urnar vaxa. Sé á það bent svara
þeir gjarnan, „það tengist ekki
orkupakkanum“. Frá þeim kemur
lítið annað en lögfræðihjal um allt
annað en þau áhrif pakkans sem
skipta máli.
Sú reynsla af markaðs-
væðingunni sem liggur fyrir er-
lendis virðist gleymd hjá ráða-
mönnum. Með innleiðslu hennar í
orkukerfi okkar á grundvelli orku-
pakka ESB er svo aftan að hlut-
unum farið að stórhættulegt verð-
ur að teljast. Alþingismenn verða
nú að sýna þá ábyrgð sem fylgir
frelsi þeirra til ákvarðana fyrir
hönd þjóðarinnar.
Hetja er sá sem skilur þá
ábyrgð sem fylgir frelsi hans
Eftir Elías
Elíasson »Ráðamenn virðast
ekki skynja þær
hættur sem tengjast
orkupakkanum.
Elías Elíasson
Höfundur er sérfræðingur í orku-
málum.
eliasbe@simnet.is
Laugardaginn 29. 9.
barst fjölmiðlum at-
hugasemd Lindar-
vatns, lóðarhafa Land-
símareits. Þetta er
fyrirtækið sem stend-
ur fyrir að reisa stórt
hótel í gamla kirkju-
garði Reykjavíkur-
kirkju. Forsvarsmenn
fyrirtækisins segja í
athugasemdinni að
engar framkvæmdir þess séu fyrir-
hugaðar í Fógetagarðinum. En
þetta hefur heldur ekki staðið til.
Þess er ekki gætt í athugasemdinni
að kirkjugarðurinn náði lengra í
austur, langt inn á Landsímareitinn
þar sem hótel skal reist. Lindar-
vatnsmönnum ætti að vera ljóst að
bein komu upp við fornleifagröft ár-
ið 2016 við Kirkjustræti þar sem
þeir ætla að láta byggja hótelið í
austurhluta kirkjugarðsins. Þeir
fara hins vegar í feluleik, nefna ekki
bein en kalla þetta „minjar“ sem
hafi verið „eyðilagðar“ áður en kom
til uppgraftar. Þó er alkunnugt að
þarna komu upp árið 2016 tuttugu
heillegar kistur með heillegum
beinagrindum.
Árið 1965 stefndu forsvarsmenn
Pósts og síma að því að láta reisa
álíka mikið hús á sömu lóð og Lind-
arvatnsmenn hafa í hyggju núna á
Landsímareitnum, austast í kirkju-
garðinum. Ríkisstjórnin bannaði
framkvæmdirnar árið 1965 en árið
1966 var leyft að reisa miklu minni
byggingu á lóðinni, viðbygginguna
sem reist var 1967 og brotin niður í
sumar. Ekki var leyft að gera kjall-
ara undir henni, lagt bann við því til
að hlífa gröfum. Rök eru til að halda
að grafir séu þarna enn, með jarð-
neskum leifum fólks, annað væri lítt
skiljanlegt.
Í austurhluta kirkjugarðsins var
ekki leyfð nein bygging fyrir 1967 en
jarðsett þar enn árin 1882 og 1883.
Þarna var fagur skrúðgarður, eins
og ljósmyndir sýna, mjög við hæfi
gamals kirkjugarðs. Í athugasemd
Lindarvatns er talað um „prent-
smiðju, verslun, embættisbústaði“ í
kirkjugarðinum. Hið sama hefur áð-
ur komið úr sömu átt en rök má
færa fyrir því að þá sé átt við Aðal-
stræti 9, gamla forstjórahús Inn-
réttinganna. Í því voru a.m.k. versl-
un og prentsmiðja og þarna áttu
embættismenn heima.
En þetta hús var aldrei
í kirkjugarðinum. Þá
segja Lindarvatnsmenn
að gerður hafi verið
kjallari í austurhlut-
anum 1830. Sé átt við
lóð lyfsalans sem þarna
var austan garðsins,
gat það ekki orðið fyrr
en 1833 þegar honum
var mæld lóð við núver-
andi Thorvaldsens-
stræti, utan kirkju-
garðsins. Og einhver kjallari var
þarna líka 1882, segja Lindarvatns-
menn. Hvar? Ekki í kirkjugaðinum.
Allt er þetta alvarlega brenglað,
ekkert af þessu var í kirkjugarð-
inum. Þeir segja líka frá kömrum og
köplum og hitaveitu og ræsum sem
hafi áður verið á Landsímareitnum.
Jú, getur verið, austast á Landsím-
areitnum, næst Austurvelli, var
vissulega lóð lyfsala, íbúð og lyfja-
búð, en var utan kirkjugarðsins.
Gamli kirkjugarðurinn náði ekki al-
veg austur að Thorvaldsensstræti
við Austurvöll en langleiðina og þó
ekki lengra en að lóð lyfsalans.
Bílastæði fyrir framan umrædda
viðbyggingu var Pósti og síma ekki
til sóma en þar undir fundust kist-
urnar tuttugu, heillegar með heil-
legum beinagrindum. Fógetagarð-
urinn hefur líka ósjaldan fengið
herfilega meðferð, lagnir verið lagð-
ar, beinum raskað, en þar með er
ekki sagt að eðlilegt sé að halda
slíku áfram, hvorki þar né í austur-
hlutanum. Fyrirtækið Póstur og
sími var flutt fyrir löngu á annan
stað og því ætti svipað vandamál um
athafnarými ekki að vera fyrir
hendi. Kirkjugarðurinn í heild er
eitt viðkvæmasta, helgasta og sögu-
legasta svæði Reykjavíkur og ber að
hlífa og varðveita sem almennings-
garð.
Lindarvatni
svarað
Eftir Helga
Þorláksson
Helgi Þorláksson
»Kirkjugarðurinn í
heild er eitt við-
kvæmasta, helgasta og
sögulegasta svæði
Reykjavíkur og ber að
hlífa og varðveita sem
almenningsgarð.
Höfundur er prófessor emeritus.
ar verður að setja í gang heildar-
endurskoðun á kjaramálum, þar
sem hver hópur fær sinn kjarasess
í eðlilegu hlutfalli við aðra tekju-
hópa. Launatekjur eiga að miðast
við afkomu í okkar þjóðfélagi, ekki
í samræmi við launaþróun annarra
þjóða. Það er afkoman á Íslandi
sem skiptir hér máli. Einnig þarf
að hafa það í huga að öll störf eru
í grunninn tengd hvert öðru. Það
er t.d. ekki hægt að starfrækja
sjúkrahús ef ræstingafólk er ekki
að vinna og þannig eru nánast öll
störf að hluta til tengd.
Verðmætasköpunin er að stórum
hluta unnin af verkafólki og sjó-
mönnum, án þeirra framlags væru
bankarnir tómir. Því verður launa-
stefnan að vera óslitin keðja upp
úr með skynsamlegum hækkanast-
uðli upp til hins efsta. Þeirri
mannfyrirlitningu sem birtist í há-
launastefnunni, gagnvart láglauna-
fólki, verður að útrýma.
Ríkisvaldið og atvinnurekendur
eru sífellt að hamra á því að laun
verkafólks megi ekki hækka því
það valdi verðþenslu í þjóðfélaginu
en standa þó sjálfir fyrir óskiljan-
legri verðþenslu, sérstaklega á
húsnæðismarkaði, með stjórnlaus-
um innflutningi ferðamanna sem
hefur aðeins einn hagnaðarstuðul,
gjaldeyri fyrir Seðlabankann, en
óæskilega þenslu á öðrum sviðum,
er veldur því að fjöldi fólks hímir á
götunni. Ferðaþjónustan getur
verið okkur hagkvæm ef við
stjórnum henni í samræmi við það
sem hægt er að þjónusta af okkur
Íslendingum.
Tekjur þjóðfélagsins eru nægar
sem sést best á því að bankarnir
geta verið, með fremur stuttu
millibili, að borga hluthöfum millj-
arða í arð. Þessar fúlgur eru
plokkaðar úr vösum viðskiptavina.
Peningar eru nógir, það er bara að
hafa andlega hæfileika til að
höndla með þá. Ofurlaunamenn
eru óhæfir til þess.
Starfsmannaleigur eru þjóðar-
skömm. Þetta eru dulbúin þræla-
viðskipti. Atvinnurekendur virðast
borga allvel fyrir þessa starfsmenn
en þegar launaumslagið kemur til
launþegans er farið að rýrna veru-
lega innistæðan. Þessi skömm er
vegna þess að stéttarfélögin hafa
ekki staði sína vakt. Þau bera
ábyrgð á því hversu mikið er flutt
inn af verkafólki, og hvernig að-
staða þess er hér.
» Peningar eru nógir,
það er bara að hafa
andlega hæfileika til að
höndla með þá.
Höfundur er eldri borgari.
)553 1620
Lauga-ás hefur
frá 1979 boðið
viðskiptavinum
sínum upp á úrval
af réttum þar sem
hráefni, þekking
og íslenskar
hefðir hafa verið
höfð að leiðarljósi.
Laugarásvegi 1, 104 Reykjavík
laugaas@laugaas.is • laugaas.is
Við bjóðum m.a. upp á:
Súpur
Grænmetisrétti
Pastarétti
Fiskrétti
Kjötrétti
Hamborgara
Samlokur
Barnamatseðil
Eftirrétti