Morgunblaðið - 02.03.2018, Blaðsíða 36

Guðmundur Jónsson, prófessor í
sagnfræði, flytur fyrirlesturinn
„Refsing guðs, náttúruhamfarir eða
samfélagsmein? Um orsakir hung-
ursneyða á Íslandi“ í dag kl. 12.05 í
fyrirlestrasal Þjóðminjasafns Ís-
lands, í fyrirlestraröð Sagnfræð-
ingafélags Íslands og Þjóðminja-
safnsins. Í fyrirlestrinum fjallar
Guðmundur um hvernig skilningur
fræðimanna á orsökum hungurs-
neyða hefur breyst.
Refsing guðs eða
samfélagsmein?
ÞRIÐJUDAGUR 2. OKTÓBER 275. DAGUR ÁRSINS 2018
Sími: 569 1100
Ritstjórn: ritstjorn@mbl.is Auglýsingar: augl@mbl.is
Áskrift: askrift@mbl.is mbl.is: netfrett@mbl.is
Í lausasölu 641 kr.
Áskrift 6.960 kr. Helgaráskrift 4.346 kr.
Pdf á mbl.is 6.173 kr. I-pad áskrift 6.173 kr.
Ein fremsta blakkona landsins og
landsliðsmaður, Thelma Dögg Grét-
arsdóttir, hefur samið við slóvak-
íska úrvalsdeildarliðið VK Nitra um
að leik með liðinu á leiktíðinni sem
þegar er hafin í Slóvakíu.
Thelma Dögg lék í Sviss á síðasta
keppnistímabilinu en eftir að liðið
lagði upp laupana hefur hún leitað
að liði við hæfi utan Íslands. »4
Flytur frá Sviss til Sló-
vakíu til að leika blak
ÍÞRÓTTIR FÓLK Í FRÉTTUM
„Ég held áfram í sjómennskunni og
veit að ég fæ stuðning til þess jafnt
frá fjölskyldu minni sem nýju félagi,
sem er afar mikilvægt. Það er kom-
in fín rútína á hlutina hjá fjölskyld-
unni,“ segir Óli Stefán Flóventsson í
samtali við Morgunblaðið í gær eftir
að hann skrifaði undir þriggja ára
samning um þjálfun karlaliðs KA í
knattspyrnu. Óli Stefán býr á Höfn í
Hornafirði en það hefur
ekki aftrað honum
frá að þjálfa
Grindavík í síðustu
árin. Nú verður
stefnan tekin norð-
ur. »4
Óli Stefán gerir áfram
út frá Hornafirði
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Tröll hafa sett mark sitt á landið,
samkvæmt þjóðsögunum. Annars
vegar með athöfnum sínum og hins
vegar hafa þau steinrunnið og eru
sýnileg í formi steina og kletta. Júl-
íus Ó. Einarsson fjallaði um land-
mótun trölla í lokaverkefni sínu til
BA-gráðu í þjóðfræði við Háskóla
Íslands. Hann skilaði ritgerðinni,
Steinsnar, landmótun trölla í sögn-
um, nú í september. Leiðbeinandi
hans var Terry Adrian Gunnell.
Júlíus gerir þar grein fyrir því
hvað „tröll“ eru og hvernig þau hafa
sett mark sitt á landið með tvennum
hætti. Þau hafa ýmist steinrunnið
sjálf og sett svip sinn á landið sem
klettar eða drangar eða viðhaft jarð-
rask t.d. með því að kasta steinum
og björgum, oft um langan veg.
Júlíus skoðaði þjóðsögur Jóns
Árnasonar sérstaklega en í réttum
fimmtungi þeirra er lýst einhvers
konar landmótun trölla. Hann skoð-
aði einnig fleiri íslenskar sagnir og
bar þær saman við norrænar og
breskar sagnir af svipuðum meiði.
En hvers vegna valdi hann að skrifa
um tröll?
„Ég hafði allt frá því á ungdóms-
árum þekkt ýmsar náttúrumyndanir
og ólíkindalegar sögur sem tengdust
þeim, víða um landið. Þar á meðal
kletta og björg sem áttu að hafa orð-
ið til úr tröllaholdi. Ég hafði lengi
velt því fyrir mér hvernig á slíkum
sögum stæði, hvernig þær hefðu
orðið til og hvers vegna sagðar. Sú
forvitni leiddi mig út í þá rannsókn
sem ritgerðin lýsir,“ sagði Júlíus.
Til í gegnum Íslandssöguna
Hann sagði tröll og eldri vættir,
sem hugmyndir um tröllin byggjast
á, hafa fylgt landsmönnum í gegnum
alla Íslandssöguna. „Eftir því sem
ég kemst næst um aldur þessara
sagna, verða þær til á öllum tíma-
skeiðum og enn veit ég til þess að
fólk spinnur upp tröllasögur sem
það birtir svo í einu eða öðru formi.
Ég efast um raunverulegan átrúnað
á tröll nú á dögum en þau lifa þó enn
góðu lífi í hugarheimi okkar eins og
ýmis dæmi sanna.“
Fram kemur í ritgerð Júlíusar að
flestar tröllasögur tengjast Norður-
landi. Er einhver skýring á því?
„Það er munur á landfræðilegri
dreifingu tröllasagna í íslenskum
þjóðsagnasöfnum, af einhverjum
ástæðum sem ég reyndar hef ekki
kafað í. Skýringin getur einfaldlega
legið í því hvernig staðið var að
söfnun sagnanna á sinni tíð, án þess
að ég vilji fullyrða það,“ sagði Júl-
íus.
Hann sagði það vera augljóst af
samanburði sagna af tröllum milli
landa að forfeður okkar fluttu tröllin
með sér frá Skandinavíu við land-
nám. „Skráðar sagnir um tröll og
það hvernig þær birtast og dreifast í
nágrannalöndunum samsvarar
býsna vel heimildum og niður-
stöðum rannsókna um uppruna Ís-
lendinga. Þetta er alveg afgerandi
að mínu mati.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Þjóðfræði Júlíus Ó. Einarsson skoðaði hvernig tröllin mótuðu og settu svip sinn á landið, samkvæmt þjóðsögunum.
Landnámsmennirnir
tóku tröllin með sér
 Landmótun trölla skoðuð í BA-ritgerð  Tröllasögur í
þjóðsögum  Flestar tröllasögur tengjast Norðurlandi
DUCA Model 2959
L 215 cm Leður ct. 20 Verð 469.000,-
L 241 cm Leður ct. 20 Verð 495.000,-
Skeifunni 8 | Sími 588 0640 | casa.is
ítölsk hönnun – ítölsk framleiðsla
JEREMY Model 2987
L 202 cm Áklæði ct. 86 Verð 415.000,-
L 202 cm Leður ct. 30 Verð 559.000,-
TRATTO Model 2811
L 207 cm Áklæði ct. 70 Verð 279.000,-
L 207 cm Leður ct. 10 Verð 369.000,-
ESTRO Model 3042
L 164 cm Leður ct. 15 Verð 295.000,-
L 198 cm Leður ct. 15 Verð 325.000,-
MENTORE Model 3052
L 162 cm Áklæði ct. 83 Verð 299.000,-
L 201 cm Áklæði ct. 83 Verð 329.000,-