Morgunblaðið - 28.01.2019, Blaðsíða 18

18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. JANÚAR 2019
Umræðan um
gríðarlega mikið át
hvala á fiski á hafsvæð-
inu í kringum Ísland
hefur fyrst og fremst
snúist um hvort fækk-
un hvala leiddi sjálf-
krafa til þess að fiski-
stofnar stækkuðu og
þar með afli nytja-
stofna. Hagfræðingar
Háskóla Íslands virðast líta á vöxt
og viðgang fiskistofna, rétt eins og
um væri að ræða einhverja summu
inni á bankabók Landsbankans. Þeir
virðast horfa á lífríkið með þeim
augum að ef selur étur 10 þorska sé
hægt að draga þá frá höfuðstólnum í
hafinu og þar með þurfi að skera nið-
ur leyfilegan heildarafla í þorski um
þessa 10 þorska. Staðreyndin er sú
að vistkerfi hafsins lýtur ekki sömu
lögmálum og bankabókin, þar sem
fækkun í fiskistofni leiðir sjálfkrafa
til aukins fæðuframboðs og vaxtar
þeirra fiska sem eftir verða.
Þeir sem hafa mótmælt kjánalegri
ofureinföldun Hagfræðistofnunar
hafa hingað til ekki beint sjónum
sínum að því að afrán hvala á fiski
dregur úr öðrum þéttleikaháðum af-
föllum. Þeir fiskar sem ekki eru étn-
ir losna við samkeppni þeirra sem
voru étnir um fæðu og ættu því að
vaxa hraðar en ella.
Þá er beinlínis fráleitt að ætla að
næringarefni í úrgangi hvala hafi
einhver teljandi áhrif á frumfram-
leiðslu í hafinu í kringum Ísland eins
og einhverjir hafa bent á. Í fyrsta
lagi fer frumframleiðslan aðeins
fram í allra efsta lagi sjávar þar sem
áhrif sólarljóss gætir mest.
Á sumrin þegar framleiðslan er
hve mest er hafið lagskipt þar sem
heitur sjór er eðlisléttari en kaldur
og flýtur ofan á kalda sjónum. Þau
næringarefni sem hvalurinn og læt-
ur frá sér þyrfti hann því að losa í
yfirborðinu, annað færi einfaldlega
til spillis. Öll dýr skilja út næringar-
efni með úrgangsefnum og það á
einnig við um þær 7,6 milljónir tonna
af lífverum sem hvalirnir innbyrða
og því barnalegt að horfa á úrgang
hvala sem einhverja viðbót við ólíf-
ræn næringarefni sem plöntusvifið
getur nýtt sér.
Það að Hafró áætli að hvalurinn
éti um þrefalt meira magn af fiski úr
hafinu í kringum Ísland en íslensk
fiskiskip veiða gefur augljóslega til
kynna að reiknilíkanið sem Hafró
notast við í sinni veiðiráðgjöf sé kol-
rangt.
Góðu fréttirnar
Hið afar jákvæða við útreikninga
á áti hvala sýnir svart á hvítu að
veiðiráðgjöf Hafró á umliðnum ára-
tugum er allt of íhaldssöm og út-
reikningarnir benda eindregið til
þess að hægt sé að veiða mun meira
úr helstu nytjastofnum þjóðarinnar
en nú er gert.
Reiknilíkanið sem Hafró notast
við gerir ráð fyrir að náttúrleg afföll,
þ.e. það sem drepst vegna hvala,
sela, sjúkdóma og áts annarra fiska
sé svipað og fiskiskip veiða árlega.
Með upplýsingum um hið mikla
fiskát hvala staðfestir Hafró að nátt-
úrulegur dauði er talsvert meiri en
forsendur þeirra gera ráð fyrir, sem
ætti að segja öllum vísindamönn-
unum á Hafró að fiskistofnarnir sem
um ræðir eru miklum mun stærri en
stofnunin gerir ráð fyrir í sínum út-
reikningum og að áhrif veiða á fiski-
stofnana séu stórlega ofmetin.
Þorskurinn lendir ekki bara í
hvalsmögum heldur rennur hann út
af bankabókinni í fæðuleit, því sam-
kvæmt nýjum rannsóknum Norð-
manna var um þriðjungur þorsks
sem nýlega veiddist við Jan Mayen
af íslenskum uppruna.
Hið jákvæða við útreikninga á áti hvala
Eftir Sigurjón
Þórðarson og Jón
Kristjánsson
»Hið afar jákvæða við
útreikninga á áti
hvala sýnir svart á hvítu
að veiðiráðgjöf Hafró á
umliðnum áratugum er
allt of íhaldssöm.
Jón Kristjánsson
Sigurjón er líffræðingur,
Jón er fiskifræðingur.
sigurjon@sigurjon.is
Sigurjón Þórðarson
Almáttugi vernd-
ari, kærleiksríki, um-
hyggjusami og hjálp-
sami Guð, þú sem ert
höfundur og full-
komnari lífsins!
Þakka þér fyrir
þau öll sem gefa kost
til þeirra vandasömu
starfa sem fylgir því
að vera starfsmenn
lögreglu, slökkviliðs,
sjúkraflutninga, landhelgisgæslu
eða liðsmenn björgunarsveita á
okkar landi og um heim allan og
vinna sín störf í öllum veðrum, oft
við mjög erfiðar aðstæður.
Vaktu yfir þessu fólki sem legg-
ur sig fram og mikið á sig af sönn-
um náungakærleika. Fólki sem oft
leggur sig í mikla hættu við þjálf-
un og störf til að reyna að vernda
borgarana eða til að reyna að
koma í veg fyrir slys og óhöpp og
til að bjarga bæði fólki, dýrum og
veraldlegum verðmætum.
Takk fyrir allar þessar dýrmætu
og góðu manneskjur. Forðaðu
þeim frá háska og tjóni við störf
sín. Farðu á undan þeim og komdu
á eftir þeim. Vertu yf-
ir þeim og allt um
kring, með handleiðslu
þína, nærveru og
blessun.
Lát þessar hetjur
skynja og upplifa
þakklæti frá aðstand-
endum þeirra sem þau
aðstoða eða bjarga,
sem og frá samfélag-
inu öllu, og leyf þeim
að upplifa nærveru
þína, stuðning og
vernd.
Uppörvaðu þau og styrktu.
Teldu í þau kjark og hjálpaðu
þeim að gefast ekki upp. Veit þeim
þrek, hugsjón og einbeitingu og
veit okkur hinum skilning á hinni
erfiðu en mikilvægu þjónustu
þeirra.
Vaktu yfir öllum í störfum
þeirra. Lát þau finna að störf
þeirra séu metin og skipti máli.
Hjálpaðu þeim að starfa sem auð-
mjúkir þjónar. Hjálpaðu þeim að
taka störf sín og upplifanir ekki
inn á sig um of. Endurnærðu þau,
gefðu þeim gleði og fylltu hjörtu
þeirra af friði þínum, anda og
krafti til að takast á við sín vanda-
sömu og mikilvægu verkefni.
Blessaðu einnig fjölskyldur
þeirra, sem jafnvel bíða oft kvíðn-
ar heima. Veit þeim hugrekki og
ró, já friðinn þinn. Þann frið sem
þú einn getur veitt og er æðri
mannlegum skilningi. Fullvissu um
að allt sé í þinni hendi og muni
fara vel. Veit þeim fullvissu um
það að þú sért traustsins verður
og að þú yfirgefir þau ekki.
Gefðu þessum fulltrúum okkar
allra og þjónum að lifa sem eðli-
legustu lífi. Já blessaðu einkalíf
þeirra, fjölskyldur og heimili og
forðaðu þeim frá öllu illu.
Heyr bæn okkar, kærleiksríki
Guð, sem beðin er í einlægni og af
hjartans þakklæti.
Í Jesú nafni. Amen.
Lifi lífið!
Bæn fyrir lögregluþjónum,
slökkviliðsmönnum, landhelgis-
gæslu og björgunarsveitarfólki
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn Þorkelsson
» Farðu á undan
þeim og komdu á
eftir þeim. Vertu yfir
þeim og allt um kring,
með handleiðslu þína,
nærveru og blessun.
Höfundur er ljóðskáld og
rithöfundur og aðdáandi lífsins.
Karlinn
í tunglinu
er kátur gaur
hann er
fastagestur
á hverfisbar
veðurguðanna
í himinhvolfinu
biður um
söngvatn
og verður kvart
hálfur
nú eða fullur
syngur þá
við raust
í hvínandi
rokinu.
Tunglið má ekki taka hann Óla/ til
sín upp í himnarann/ þá fer hún
mamma að gráta og góla/ og gerir
hann pabba sturlaðan.
Þessi gamla barnagæla er aðeins
agnarbrot af kveðskap alþýðufólks
um tunglið. För tunglsins um himin-
hvolfið var nefnilega afar snar þátt-
ur í lífi fólksins.
Ég man vel eftir því á óþurrka-
sumri að hafa heyrt gömlu mennina
ræða erfitt ástand. Nú væri kannski
von um breytingu því næsta tungl
kviknaði ekki í suðri. Almanak Þjóð-
vinafélagsins var alltaf hendi næst
hjá körlunum.
Í þá daga voru veðurspárnar að-
eins til sólarhrings og skýringar við
þær nánast engar. Því varð að vega
þær og meta fram og aftur og blóta
hjáguðinn í laumi.
Ég lagði mig aldrei sérstaklega
eftir gömlu alþýðufræðunum. En nú
á gamals aldri á ég þá von heitasta
að einhver ungur þjóðfræðingur taki
upp á arma sína samband tunglsins
og þjóðarinnar, safni því saman sem
enn er í minni fólks þótt hégómi sé
og þyki bábilja. Þetta þarf að gera
áður en það verður algjör seinengja-
heyskapur og örreyti.
Á rúmlega tveggja vikna fresti er
tunglið ýmist „nýtt“ eða „fullt“.
Engum getur leynst, og síst í sveit-
inni, hve mikil áhrif staða tunglsins
hefur á næstum hvaðeina.
Kýrnar þurfa naut og ærnar beiða
helst í „straumana“ eins og sagt var
og sama er með fæðing-
arnar. Geðslag manna
og dýra getur þá breyst
til hins verra. Það þekk-
ir lögreglan. Ótrúleg-
ustu hluti er hægt að
tína til sögunnar og ber
allt að sama brunni.
Tunglin eiga sín heiti
svo sem þorratungl og
sumartungl og ótal út-
litsfyrirbæri eru þekkt.
Eitt af þeim er rosa-
baugur sem er upp-
lýstur hringur um fullt tungl og
magnað fyrirbæri.
Stærstan rosabaug sá ég þegar ég
var ellefu ára strákur heima í
Borgarfirði.
Þetta var að kvöldi 6. janúar 1950.
Þá var stafalogn í miklu frosti. Það
var mikil hjarnbirta og tunglið var
glennifullt rétt ofan við Skarðsheið-
ina með geysimikinn rosabaug.
Mátti heita að dagbjart væri úti.
Þessi ótrúlega sýning náttúrunn-
ar boðaði ekki gott. Um nóttina
gerði aftakaveður sem stóð lengi.
Veðrið man ég vel því ég var hrædd-
ur um gamla húsið sem reyndar
stendur enn. Gamlir Vestmanna-
eyingar muna þetta veður enn betur.
Ég heyrði eitt sinn jafnaldra minn
úr Eyjum lýsa því þegar hann og
systkini hans gátu ekki sofið nóttina
milli 7. og 8. janúar 1950. Faðir
þeirra var úti alla nóttina við björg-
unarstörf. Mb Helgi VE 333 hafði
daginn áður farist við Faxasker án
mannbjargar. Óttast var um tvo
aðra báta sem ekki hafði heyrst til
og voru jafnvel taldir af. Hraðfrysti-
stöðin stóð í björtu báli og neista-
flugið frá eldinum feyktist yfir hálf-
an bæinn. Þetta var ein þeirra
ógnarnátta sem Eyjamenn hafa
þurft að kynnast um aldirnar.
Tunglið má ekki
taka hann Óla
Eftir Helga
Kristjánsson
Helgi Kristjánsson
»Nú, á gamals aldri,
á ég þá von heitasta
að einhver ungur
þjóðfræðingur taki
upp á arma sína
samband tunglsins
og þjóðarinnar.
Höfundur býr í Ólafsvík.
sandholt7@gmail.com
Nú finnur
þú það sem
þú leitar að
á FINNA.is
Atvinna