Morgunblaðið - 27.02.2019, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. FEBRÚAR 2019
Skógarhögg við Miklubraut Þorsteinn Haraldsson og félagar hjá garðyrkjufyrirtækinu Hreinum görðum felldu nokkur tré úr landi Reykjavíkur milli Miklubrautar og Sogavegar.
Hari
Kaupmáttur launa
jókst á síðasta ári um
3,7%. Árið á undan nam
vöxturinn 5% og 9,5%
árið 2016. Kaupmáttur
launa hefur aukist á
hverju einasta ári frá
2011, alls um 36%.
Fjárhagsstaða heim-
ilanna hefur gjörbreyst
á síðustu árum. Skuldir
eru um 75% af vergri
landsframleiðslu og hafa ekki verið
lægri frá 2003. Þessi bætta skulda-
staða endurspeglast í auknu eigin fé
heimila sem hefur ekki verið meira í
tuttugu ár. Hagstofan bendir á að
rekja megi bætta eiginfjárstöðu til
aukningar ráðstöfunartekna.
Jöfnuður innan ríkja OECD er
hvergi meiri en á Íslandi og við
stöndum nokkuð betur að vígi en aðr-
ar Norðurlandaþjóðir. Fátækt er
hvergi minni og mun minni en í vel-
ferðarríkjum Noregs, Finnlands og
Svíþjóðar.
Góður árangur
Við getum haldið áfram að líta á
björtu hliðarnar:
 Á Íslandi er launahlutfallið (%
launa og launatengdra gjalda af
þáttatekjum) hærra en í öllum öðr-
um ríkjum OECD. Hlutfallið hefur
hækkað verulega á síðustu árum
eða úr 56,6% árið 2011 í 64,8% árið
2017. Þannig er hlutur launa að
hækka en hlutur fyrirtækja að
minnka.
 Á Íslandi eru greidd næsthæstu
meðallaunin meðal ríkja OECD.
Aðeins í Sviss eru launin hærri.
 Lágmarkslaun á Íslandi eru þau
þriðju hæstu í lönd-
um OECD. Í Noregi
og Danmörku eru
lágmarkslaunin
hærri.
 Síðustu ár hefur
vöxtur kaupmáttar á
Norðurlöndum verið
mestur á Íslandi.
 Jafnrétti kynjanna
er hvergi meira en á
Íslandi. Tíunda árið í
röð eru Íslendingar
leiðandi meðal þjóða
í jafnréttismálum
samkvæmt skýrslu Alþjóðaefna-
hagsráðsins (World Economic
Forum).
 Ísland hefur síðustu ár notið
lengsta tímabils verðstöðugleika.
Á síðustu fimm árum hefur verð-
bólga aldrei farið yfir 3% að með-
altali, í þrjú ár var verðbólga undir
2% og í fjögur ár undir verðbólgu-
markmiðum.
 Vextir eru í sögulegu lágmarki.
 Ísland er fyrirmyndarhagkerfi í
úttekt Alþjóðaefnahagsráðsins.
Aðeins Noregur er fyrir ofan okk-
ur. Á mælikvarða „Inclusive Deve-
lopment Index“, sem mælir ekki
aðeins hagvöxt heldur ýmsa fé-
lagslega þætti og hvernig ríkjum
tekst að láta sem flesta njóta efna-
hagslegs ávinnings og framfara og
tryggja jöfnuð milli kynslóða, er
Ísland í öðru sæti fast á eftir Nor-
egi.
 Vöxtur kaupmáttar á Íslandi er
fordæmalaus. Á fjórum árum
(2014-2017) jókst kaupmáttur ráð-
stöfunartekna á mann um liðlega
25%.
 Sex ár í röð hefur viðskiptajöfn-
uður verið jákvæður.
 Hrein erlend staða þjóðarbúsins
er jákvæð í fyrsta skipti í áratugi.
 Íslendingar hafa síðustu átta árin
notið eins lengsta hagvaxtarskeiðs
Íslandssögunnar.
 Íslenska heilbrigðiskerfið er það
annað besta í heiminum sam-
kvæmt úttekt sem birtist í Lancet,
einu virtasta vísindariti heims á
sviði læknisfræði.
 Ísland er öruggasta og friðsamasta
land heims samkvæmt „Global
Peace Index“.
Er allt í kaldakoli? Svarið er ein-
falt. Nei, þvert á móti.
Efnahagslegur árangur okkar Ís-
lendinga á síðustu árum er óumdeild-
ur og miklu betri en nokkur gat látið
sig dreyma um þegar fjármálalegar
hörmungar riðu yfir landið undir lok
árs 2008. Ýmislegt lagðist gegn okkur
en við bárum gæfu til að standa gegn
því að þjóðnýta skuldir einkabanka.
Uppgjör þrotabúa viðskiptabank-
anna og stöðugleikaframlög til rík-
isins skiptu miklu.
Að grípa gæsina
Við höfum fengið að njóta ótrúlegs
uppgangs ferðaþjónustunnar á síð-
ustu árum. Sumir halda því fram að
um eins konar lottóvinning sé að
ræða en með því er litið fram hjá eða
gert lítið úr áralangri þrotlausri
markaðssetningu og uppbyggingu
ferðaþjónustunnar um allt land. Þar
hafa einstaklingar og fyrirtæki lagt
allt sitt undir í þeirri trú að í framtíð-
inni yrði hægt að uppskera eins og til
var sáð.
Auðvitað hjálpaði Eyjafjallajökull.
En íslenska landsliðið í knattspyrnu
lagði einnig sín lóð á vogarskálarnar
alveg eins og íslenskir listamenn, allt
frá Björk til Of Monsters and Men, frá
Mezzoforte til Kaleo, að ógleymdum
Jóhanni heitnum Jóhannssyni tón-
skáldi. Íslenskir kvikmyndagerðar-
menn og leikarar sem gert hafa garð-
inn frægan, hafa vakið athygli á
þessari litlu þjóð. Rithöfundar hafa
reynst góðir sölumenn Íslands í öðr-
um löndum. Og þannig má lengi telja.
Það voru einstaklingar, fjölskyldur
– íslenskir framtaksmenn – sem
tryggðu að tækifærin voru og eru
nýtt. Það er vegna þeirra sem ferða-
þjónustan varð drifkraftur hagvaxtar
og skapaði forsendur fyrir ótrúlegri
kaupmáttaraukningu. Framtaksfólkið
– konur og karlar – greip gæsina þeg-
ar færi gafst og þess vegna hefur hlut-
ur ferðaþjónustunnar í landsfram-
leiðslu tvöfaldast, þess vegna hefur
viðskiptajöfnuður verið jákvæður síð-
ustu ár og þess vegna hafa orðið til
þúsundir nýrra starfa.
„Breiðu bökin“
Flest fyrirtæki í ferðaþjónustu eru
lítil eða meðalstór. Um 86% þeirra eru
með tíu eða færri starfsmenn, rúm
11% eru með 11 til 49 starfsmenn. Um
2% fyrirtækja í ferðaþjónustu eru
með 50 starfsmenn eða fleiri í vinnu.
Reiknað er með samdrætti í ferða-
þjónustu á þessu ári og það dregur úr
vexti útflutnings. Með öðrum orðum;
það kreppir að. Staða flugfélaganna er
viðkvæm eins og þekkt er. Samkeppn-
isstaða annarra ferðaþjónustufyrir-
tækja hefur versnað enda kostnaður
hækkað hressilega.
Það er í ljósi (eða réttara sagt í
skugga) þessara staðreynda sem
nokkur verkalýðsfélög telja rétt að
hefja verkfallsaðgerðir gagnvart
ferðaþjónustunni. Forystumaður
eins verkalýðsfélagsins segir að að-
gerðir muni beinast að „breiðu bök-
unum í ferðaþjónustunni“. Með
þessu er reynt að réttlæta að verk-
fallsvopninu sé beitt og gefið í skyn
að aðgerðirnar komi ekki niður á
öðrum en stærstu fyrirtækjunum.
Ekkert er fjær sannleikanum. Verk-
föll grafa undan ferðaþjónustunni,
fyrst undan litlu og meðalstóru fyrir-
tækjunum og síðan þeim stærri.
Fyrirtæki leggja upp laupana og
störfum fækkar. Eins og stundum
áður verður landsbyggðin harðast
úti.
Réttur launafólks til að fara í verk-
föll og knýja á um kjarabætur er
óumdeildur. Vopnið er sterkt og ár-
angursríkt sé því beitt af skynsemi.
Hörð átök við fyrirtæki sem starfa
innan atvinnugreinar sem glímir við
samdrátt og verri samkeppnisstöðu,
skila hins vegar engu í vasa launa-
fólks – þvert á móti.
Sá tími virðist að baki að megin-
markmið kjarasamninga sé að við-
halda stöðugleika og tryggja aukinn
kaupmátt launa. Hugmyndir um að
rétti tími til að sækja fram af hörku í
kjarabaráttu sé í uppsveiflu efna-
hagslífsins, hafa verið lagðar á hill-
una. Hörkunni á að beita þegar slaki
myndast á vinnumarkaði. Afleiðingin
ætti að vera öllum ljós og þá kann
svarið við spurningunni um kalda-
kolið að verða jákvætt.
Eftir Óla Björn
Kárason »Verkföll grafa undan
ferðaþjónustunni,
fyrst undan litlu og með-
alstóru fyrirtækjunum,
síðan þeim stærri. Fyrir-
tæki leggja upp laupana
og störfum fækkar.
Óli Björn Kárason
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Er þá allt í kaldakoli?