Fréttablaðið - 18.07.2019, Síða 12

Í viðhorfskönnun sem fram­kvæmd var í fyrra kom fram að algengasta ástæða þess að fólk henti mat var að maturinn væri útrunninn, eða um 67,3 prósent. Næst­
algengasta ástæða matarsóunar er
skemmdur matur eða gæði matar
ónóg, eða 56,3 prósent. Of mikill
matur gerður eða of stór skammtur
er þriðja veigamesta ástæðan, eða
42,4 prósent.
Dóra segir í samtali við Frétta­
blaðið að gott sé að hafa matar­
sóunina í huga þegar ferðalög eru í
vændum. Bæði sé gott að undirbúa
sig með því að borða það sem er til
og jafnvel elda súpur og kássur úr
því sem til er og frysta. Þá sé gott
að nýta það sem er til fyrir, þegar
farið er í bústað eða útilegu. Þá geti
einnig skipt verulegu máli að passa
skammtastærðir.
„Þegar fólk fer í sumarfrí þá fer
rútínan út um gluggann og þá fer að
myndast öðruvísi sóun,“ segir Dóra.
Hún segir að í fyrsta lagi sé mikil­
vægt að fara vel yfir ísskápinn áður
en farið er í ferðalag.
„Nokkrum dögum áður er gott að
byrja markvisst að borða úr honum
þannig að það sé ekkert skilið eftir
sem skemmist. Eins er gott að tala
við nágranna, ættingja og vini hvort
þau séu ekki til í aukamjólkurfernu
eða eitthvað slíkt sem maður tekur
ekki með sér í fríið,“ segir Dóra.
Hún mælir með því að nýta græn­
meti í súpur eða kássur daginn áður
en farið er til útlanda og frysta svo
afganginn.
„Þá er maður líka búinn að vinna
sér inn fyrstu dagana þegar maður
kemur til baka,“ segir Dóra og hlær.
Hún mælir með því að þegar farið
er í sumarbústað og útilegu sé tekið
með það sem er til, eins og sinnep og
kokteilsósa og annað sem yfirleitt er
til á f lestum heimilum og oft notað
í bústaðnum.
„Taka það með í bústaðinn, og
heim aftur. Ekki skilja það eftir í
leigubústað vegna þess að því er
hent. Þegar maður kemur í bústað
og finnur matvöru sem maður
kannski veit ekki hversu gömul er
eða hvernig var geymd þá notar
maður hana ekki,“ segir Dóra.
Hún segir að í útilegunni sé auð­
vitað skortur á góðu geymslu­ og
kæliplássi og því sé mikilvægt að
gæta að skammtastærðum.
„Ekki vera með of stórar einingar
og vera með plan. Það getur hrein­
lega borgað sig að áætla hversu oft
þið borðið morgunmat og hádegis­
mat og svo kannski hvort eða hve­
nær það er farið út að borða. Þannig
að maður sé ekki að taka of mikið
með sér,“ segir Dóra.
Hún segir einnig mikilvægt
þegar maður er á ferðalagi að muna
að kaupa vörur sem lokast vel og
geymast vel.
„Það er gott að vera með box með
sér,“ segir Dóra.
Hún segir að hún reyni að nýta
það sem til er og sé ekkert endilega
að kaupa ný box. Það sé vel hægt
að endurnýta mikið af plast­ og
glerumbúðum sem maturinn er
seldur í.
„Það borgar sig að kíkja á merk­
ingar á plastboxum. Þau eru merkt
með hnífapörum séu þau ætluð
matvælum og snjókorni ef þau
mega fara í frysti, því ekki þolir allt
plast frost,“ segir Dóra.
Hún segir mikilvægt að hafa hug­
fast að sama hversu lítið það er, þá
skipti allt sem við gerum máli.
„Allt sem við gerum skiptir máli,
lítið og stórt, og allt sem er gert er
betra en ekkert. En það er gott að
vera meðvitaður þegar maður er á
ferðalagi að henda ekki öllu. Vissu­
lega er þetta oft f lóknara. Maður
er á nýjum stað og veit ekki alveg
hvernig hlutirnir virka. Fyrst og
fremst snýst þetta um að vera ekki
að kaupa of mikið, vera með plan
og nota heilbrigða skynsemi. Svo
er þetta líka svo gott fyrir budduna,
það kostar að sóa mat,“ segir Dóra.
Öðruvísi matarsóun á
sér stað í sumarfríinu
Dóra Svavarsdóttir mat-
reiðslumeistari hefur
látið sig matarsóun
varða um árabil og hef-
ur sem dæmi gert fjölda
myndskeiða og haldið
matreiðslunámskeið
þar sem hún fer yfir
ýmis atriði til að koma í
veg fyrir matarsóun.
Endingartími
2-5 dagar
n Sveppir
n Jarðarber
n Hindber
5-7 dagar
n Aspas
n Spínat
n Vínber
n Brokkolí
n Blómkál
n Paprika
10-12 dagar
n Gulrætur
n Rófur
n Rauðkál
Í í
ss
ká
p
14 + dagar
n Sætar kartöflur
n Kartöflur
7-10 dagar
n Tómatar
n Laukur
2-5 dagar
n Plómur
n Perur
n Hvítlaukur
n Lárpera
n Bananar
V
ið
st
of
uh
ita
Þegar fólk fer í
sumarfrí þá fer
rútínan út um gluggann og
þá fer að myndast öðruvísi
sóun
Dóra
Svavarsdóttir
matreiðslu-
meistari
Uppeldi barna er mikil áskorun fyrir alla sem að því verkefni koma og er um margt að hugsa í því sam­hengi. Það er mikilvægt að horfa á sem flesta þætti í þeirri viðleitni að hjálpa börnum að þroskast og
eldast með eðlilegum hætti og verða að fullorðn­
um einstaklingum. Við vitum mætavel að ýmsar
venjur foreldranna smitast yfir á börnin, sama
gildir um skoðanir og skoðanaskipti á heimili þar
sem börnin hlusta. Alla jafna líta þau upp til for­
eldra sinna og taka þá upp bæði ósiði sem og góðar
venjur bæði meðvitað og ómeðvitað.
Eitt af því sem er mjög áhugavert að skoða eru
matarvenjur barna, hver hefur ekki heyrt frasann
„kláraðu nú matinn þinn svo þú verðir stór og
sterk/ur“? Það er auðvitað góð og gild regla að
skammta sér hóflega á diskinn og reyna að leifa
ekki, hið minnsta hérlendis. Víða erlendis er
það merki um að þú hafir ekki fengið magafylli
ef diskurinn er tómur. Þannig er það merki um
vondan gestgjafa svo dæmi sé tekið.
Almennt má segja að börn hafi ekki sömu
reynslu og fullorðnir og geti illa skilið á milli
reynsluheima þeirra svo sem við getum. Börn
fela ekki tilfinningar sínar og láta í ljós óánægju
eða ánægju beint við viðkomandi líkt og þau gera
ef þeim finnst matur vondur eða ólystugur. Það
verður þá ærin kúnst að fá þau til að sporðrenna
því sem ekki stendur áhugi til. Gildir þá einu
hversu hollt og gott það er sem um ræðir.
Eitt af lykilatriðum varðandi það að þróa með
börnum góðar venjur er að vera fyrirmynd þeirra.
Þess vegna ætti fæðuval að vera fjölbreytt og hollt,
sértu í vafa eru fjölmargar leiðir til þess að átta
sig á því hvað er skynsamlegt í því efni. Kurteisi
og almennir borðsiðir eru hluti af þessu sama, en
sérstaklega skiptir máli að gefa sér tíma og njóta
matarins og samverunnar með börnunum á mat­
málstíma. Kvöldmatur þar sem fjölskyldan kemur
saman er mikilvægur hluti dagsins og þá ekki síður
að leyfa börnunum eða hvetja þau öllu heldur til
þátttöku í matarundirbúningi og eldamennsku.
Það getur verið áhugavert að leyfa börnum eftir
því sem þau eldast að taka þátt í innkaupum og
nota þá tækifærið til að benda á hollari úrræði,
fjölbreytileika matvæla og ekki síst að þau fái ein­
hverja tilfinningu fyrir kostnaði þó það sé líklega
síst mikilvægt af þessum atriðum sem ég taldi upp.
Börn þróa með sér góðar venjur sé þeim leið­
beint um þær, hins vegar eru börn einnig talsvert
þrjósk á stundum og ef það er of mikill þrýstingur
eða spenna í kringum mat og hvað skal borða þá
getur myndast talsverð togstreita á heimili sem
aftur leiðir til vanlíðunar og spennu. Slíkt ástand
getur ekki leitt til neins nema frekari vandræða
almennt og getur verið mikilvægt að leita allra
leiða til að bæta úr með aðstoð ef þurfa þykir.
Munum að börn borða þegar þau eru svöng, við
þurfum að stýra að einhverju leyti millimálum svo
það sé til staðar áhugi á mat á matmálstíma. Magn
skiptir máli og magafylli barna segir til sín, ekki
þvinga mat ofan í þau að ástæðulausu. Traust og
góð samskipti og vellíðan í tengslum við mat og
samveru tengda inntöku hans eru líklega lykil­
atriði og hindra matarsóun.
Matarvenjur
barna og sóun
Eitt af lykil­
atriðum
varðandi
það að þróa
með börnum
góðar venjur
er að vera
fyrirmynd
þeirra.
Teitur Guðmundsson
læknir
TILVERAN
1 8 . J Ú L Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R12 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
8
-0
7
-2
0
1
9

0
5
:0
5
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
7
1
-4
F
E
0
2
3
7
1
-4
E
A
4
2
3
7
1
-4
D
6
8
2
3
7
1
-4
C
2
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
4
8
s
_
1
7
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K