Morgunblaðið - 30.08.2019, Qupperneq 4

4 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. ÁGÚST 2019
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Þ
etta sýna niðurstöður
greiningar íslenska ráð-
gjafarfyrirtækisins Sea
Data Center, sem birtar
voru í ágústmánuði, en
einnig kemur þar fram að útflutn-
ingur á ferskum óunnum ufsa til Pól-
lands tuttugufaldaðist á tímabilinu.
Niðurstöðurnar eru sláandi og
sýna svart á hvítu ógnvænlega þró-
un sem varað hefur verið við um
nokkurt skeið, segir Arnar Atlason,
formaður Samtaka fiskframleiðenda
og útflytjenda.
Beint í gáma og til Póllands
Blaðamaður ræddi við Arnar að ný-
afstöðnu uppboði fiskmarkaða fyrr í
vikunni. Segist hann áætla að ákveð-
ið fyrirtæki hefði tekið um helming
alls þess fisks sem boðinn var upp í
það sinnið. „Allur þessi fiskur – hann
fer beint í gáma, óunninn, og beina
leið til Póllands.“ Stjórnvöld fljóti í
raun sofandi að feigðarósi hvað
þetta varðar. „Þau eru að kalla eftir
auknum hagvexti byggðum á sjávar-
útvegi, jákvæðri byggðaþróun, full-
vinnslu sjávarafurða og öðru slíku.
En allt þess lags tal hljómar innan-
tómt á sama tíma og þetta er að eiga
sér stað við nefið á stjórnvöldum.“
Hann bendir á að ljóst sé að ís-
lenskar fiskvinnslur séu greinilega
ekki með öllu samkeppnisfærar.
„Það er eitthvað sem veldur en erfitt
að fullyrða hvað það er. En auðvitað
þekkjum við öll að þróun launa-
kostnaðar hér á landi undanfarin ár
hefur ekki verið hagstæð þessum
fyrirtækjum, sem eru í samkeppni
við aðila erlendis. Auðvitað hafa ís-
lensku útgerðirnar hag af þessu, því
þau eru að fá hærra verð fyrir afurð-
irnar sínar til skamms tíma litið.“
Útflutningur með þessum hætti
veiki hag þjóðarinnar, jafnvel þótt
það kunni að bæta hag þeirra fyrir-
tækja sem hann stunda.
Jafnan ætti ekki að ganga upp
„En svo heyrir maður því líka fleygt
að þessi fiskur, sem fer út með þess-
um hætti, komi jafnvel inn í Evrópu í
beinni samkeppni við það sem flutt
er unnið út héðan, og þá jafnvel á
lægra verði. Og þá er dæmið orðið
svolítið undarlegt. Sú jafna ætti í
raun og veru ekki að ganga upp. Og
yfirleitt þegar svo ber undir, er ein-
hvers staðar pottur brotinn.“
Arnar segir að Íslendingum hafi
bersýnilega ekki tekist að margfalda
virðisauka þeirrar auðlindar sem
fiskurinn er.
„Við höfum verið á bólakafi í öðr-
um þáttum sjávarútvegsins og ekki
hugað nægilega að þessu verkefni.“
Spurður hvort eitthvað af þeim
ferska óunna fiski sem fluttur er út
fari fram hjá fiskmörkuðum segir
Arnar að svo sé tvímælalaust.
Tugir gáma bíða á bryggju
„Mjög stórt sjávarútvegsfyrirtæki
hefur til dæmis landað af sínum
ferskfisktogurum hér í Hafnarfirði,“
segir Arnar, en hann rekur fisk-
vinnsluna Tor í bænum. „Þetta er
ekki stórt bæjarfélag þannig að það
er vitaskuld ansi áberandi þegar það
bíða einfaldlega tugir gáma við
skipshliðina og fiskurinn er keyrður
beint þangað inn.“
Eftir að flutningaskipið Mykines
hóf vikulegar siglingar frá Þorláks-
höfn og til Hollands segir Arnar að
oft séu raðir flutningabíla á leið
þangað suður eftir á föstudögum.
„Mikið af þeim gámum er fullt af
heilum fiski, eins og hjá hinum
skipafélögunum.“
Fær ekki að skapa verðmæti
Arnar segir að honum sé sérstak-
lega minnisstæður fyrirlestur Ásdís-
ar Kristjánsdóttur, forstöðumanns
efnahagssviðs Samtaka atvinnulífs-
ins, fyrir um tveimur árum. „Þar var
aðaláherslan sú að íslenska efna-
hagskerfið gæti ekki treyst á ferða-
þjónustu eingöngu. Hún sagði að
það yrði að verða hagvöxtur í ís-
lenskum sjávarútvegi; það væri ekki
nóg að treysta því að ríkið fengi allt-
af sömu töluna, heldur yrði arðsemin
að vera stigvaxandi.
En svo benti hún jafnframt á að
eini hagvöxturinn sem gæti orðið
innan sjávarútvegs væri með frekari
tækniframförum. Hvað gerum við
svo? Jú, við snúum okkur við og
mokum út óunnum fiski, sem hefur
þar með ekkert tækifæri til að auka
virði sitt eða skapa meiri verðmæti
hér á landi. Þetta skýtur ansi
skökku við.“
Arnar segir það þó erfitt fyrir
samtökin að kvarta yfir því þegar
fiskur er seldur úr landi, sem keypt-
ur hefur verið á fiskmörkuðunum.
Þar ríki frjáls markaður með
sjávarafurðir, sem er það sem sam-
tökin tali fyrir. Aðalatriðið sé að
tryggja eðlilegt markaðsumhverfi
sem muni leiða til hámörkunar þjóð-
arhagsins.
„Hitt er svo verra, þegar sneitt er
fram hjá mörkuðunum og fiskurinn
seldur óunninn og nokkurn veginn
milliliðalaust úr landi. Á sínum tíma
var komið á kerfi sem tryggði það að
enginn gæti flutt út fisk án þess að
bjóða hann fyrst til sölu hér innan-
lands. Útgerðirnar náðu hreinlega
að fella það kerfi.“
Skoða þurfi samkeppnisstöðu
„Svo má líka nefna þá staðreynd að í
gegnum tíðina hefur af einhverjum
ástæðum myndast sú hefð hjá ís-
lensku skipafélögunum að gjald-
skráin hefur verið lægri fyrir óunn-
inn fisk. Þessi stefna skipafélaganna
ýtir enn frekar undir útflutning á
óunnum afla og þannig leggst allt á
eitt í þessu,“ segir Arnar.
„Ef við ætlum að tryggja aukinn
hagvöxt í vinnslu sjávarafurða á Ís-
landi, blasir það við að við þurfum að
skoða þau atriði sem skekkja sam-
keppnisstöðu íslenskra fiskvinnslna
gagnvart vinnslum í löndum
Evrópusambandsins.“
Meiri fiskur fluttur óunninn úr landi
Af allri útfluttri ýsu á fyrri helmingi þessa árs voru 17,6% fersk og óunnin. Eykst hlutfallið um rúmlega 100% miðað við sama tímabil
fyrir ári. Útflutningur á óunnum þorski til Bretlands jókst um 18% á sama tíma. Ísland verður af verðmætum, segir formaður SFÚ.
Morgunblaðið/Hari
Arnar segir ljóst að íslensk-
ar fiskvinnslur séu ekki
með öllu samkeppnisfærar.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Niðurstöður Sea Data Center eru sagðar sláandi. Fjöldi gáma fari héðan úr landi fullur af óunnum fiski.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Arnar nefnir sem dæmi gáma sem bíði í röðum við hlið fiskiskipa þegar þau landa í Hafnarfirði.