Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.11.1998, Síða 12

10
Sveitarsjóðareikningar 1997
þeirra fremur en lánsfé. Mikil umskipti í afkomu sveitarfélaga
á síðustu árum hafa orðið til þess að mörg stærri sveitarfélög
hafa sótt inn á útboðsmarkað með skuldabréf til þess að
fjármagna framkvæmdir. Lántökur sveitarfélaga umfram
afborganir námu 3,8 milljörðum króna á árinu 1997 saman-
borið við 1,3 milljarða króna á árinu 1996. Að gefnu tilefni
skal tekið fram að í allflestum tilvikum eru fyrirtæki sveitar-
félaga, þ.e. hitaveitur, rafveitur og hafnarsjóðir, ekki talin
semhluti af eiginlegum rekstri sveitarfélaganna. Þetta skýrir
meðal annars hvers vegna lántökur og lánveitingar sveitar-
félaga eru þó ekki meiri en að framan greinir.
Tekjur sveitarfélaga. Fram hefur komið að heildartekjur
sveitarfélaga námu 10,8% af landsframleiðslu á árinu 1997.
Við samanburð á fjárhæðum milli ára verður að taka tillit til
almennra verðlagsbreytinga. Vísitala neysluverðs hækkaði
að meðaltali um 2,3% frá árinu 1995 til ársins 1996 og um
1,8% milli áranna 1996 og 1997. Tekjur sveitarfélagajukust
um 7,4 milljarða króna að nafnvirði á árinu 1997 en það
svarar til um 13,0% hækkunar að raungildi frá árinu á undan
miðað við breytingu á vísitölu neysluverðs. Tekjumar vom
óvenjumiklar á árinu 1995 og meiri að raungildi en þær
höfðu mælst um langt árabil. Á árinu 1996 jukust þær enn
frekar. Skýrist það meðal annars af 5,6% hagvexti á mæli-
kvarða landframleiðslunnar árið 1996 og af greiðslum
ríkissjóðs til sveitarfélaga vegna _yfirtöku þeirra á rekstri
grunnskóla frá 1. ágúst 1996. Arið 1997 jukust tekjur
sveitarfélaga enn frekar bæði vegna 4,4% hagvaxtar og
gildistöku laga um hækkun á útsvari til að mæta útgjöldum
þeirra af rekstri grunnskólans.
Lögum um tekjustofna sveitarfélaga var breytt með lögum
nr. 124/1993 sem vom samþykkt á Alþingi í desember 1993
og tóku gildi í ársbyrjun 1994. Þessi breyting fól í sér hækkun
á útsvari sveitarfélaga til að bæta þeim tekjumissi af niður-
fellingu aðstöðugjaldsins.Vegið meðaltal afútsvari sveitar-
félaga í staðgreiðslu hækkaði úr 7,04% árið 1993 í 8,69%
árið 1994. Árið 1995 hækkaði meðaltalið enn frekar eða í
8,78%ogárið 1996 namþað 8,79%. Meðlögumnr. 66/1995
um grunnskóla var starfsemi þeirra og rekstur flutt frá ríki til
sveitarfélaga ffá 1. ágúst 1996. í tengslum við þanntilflutning
var lögum um tekjustofna sveitarfélaga breytt í því skyni að
afla þeim tekna til að mæta kostnaði af rekstri grunnskólans,
lög nr. 79/1996 og lög nr. 122/1996. Þar er hámarks- og
lágmarksheimild sveitarfélaga til álagningar útsvars hækkuð
um2,79prósentustigfráogmeð l.janúar 1997ogennfrekar
um 0,05 prósentustig frá 1. janúar 1998. Vegið meðaltal af
útsvari sveitarfélaga í staðgreiðslu hækkaði úr 8,79% árið
1996 í 11,57% árið 1997. I bráðabirgðaákvæði laganna nr.
79/1996 er kveðið áum að ríkissjóður greiði 2.734 millj. kr.
til sveitarfélaga og Jöfnunarsjóðs sveitarfélag á árinu 1996
til að standa straum af kostnaði við rekstur gmnnskólans frá
1. ágúst til desemberloka á því ári.
Erfitt er að gefa fullnægjandi skýringu á hækkun útsvars-
tekna sveitarfélaga á árinu 1997. í sveitarsjóðareikningum
1996 var greint frá greiðslum rikissjóðs að fjárhæð 2.734
millj. kr. til sveitarfélaga vegna gmnnskóla, þar af mnnu
1.979 millj. kr. beint til sveitarfélaga og 755 millj. kr. til
Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga. I ljósi þess að sveitarfélög mæta
kostnaði af gmnnskólanum með hærra útsvari frá ársbyrjun
1997 var ákveðið að flokka beinar greiðslur ríkissjóðs til
þeirra á árinu 1996 með útsvarstekjum. Við samanburð á
útsvarstekjum milli ára þarf að taka tillit til þessara greiðslna.
Tekjur sveitarfélaga af útsvari námu því 23.265 millj. kr. á
árinu 1996 samanborið við 30.765 millj. kr. á árinu 1997.
Hækkunmilliáranemur7.500millj. kr. eða32,2%. Hagvöxtur
ársins 1997 á mælikvarða landsframleiðslunnar er áætlaður
4,4% og breyting útsvarsprósentunnar úr 8,79% í 11,57%
felur í sér 31,6% hækkun. Samanlögð hækkun lands-
framleiðslunnar og útsvarsprósentunnar nemur 37,4% eða
3,9% umfram hækkun útsvarstekna sveitarfélaga á árinu
1997.
Skatttekjur voru sem fyrr meginuppistaðan í tekjum
sveitarfélaganna eða um tveir þriðju hlutar þeirra. Er það
nokkm lægra hlutfall en hjá ríkissjóði. Beinir skattar vega
mun þyngra í tekjum sveitarfélaga en ríkissjóðs. Fram til
ársins 1994 námu beinir skattar sveitarfélaga um 60% af
skatttekjum þeirra, en síðustu ár hefur þetta hlutfall verið um
75%. Hækkunin skýrist af niðurfellingu aðstöðugjalda
4. yfirlit. Tekjur sveitarfélaga 1996-1997
Summary 4. Local government revenue 1996-1997
Milljónir króna á verðlagi hvers árs Hlutfallstölur, %
Million ISK at current prices Percentage
1996 1997 1996 1997
Heildartekjur 49.055 56.416 100,0 100,0 Total revenue
Skatttekjur 33.575 39.018 68,4 69,2 Tax revenue
Beinir skattar 25.244 30.765 51,5 54,5 Direct taxes
Útsvör 25.244 30.765 51,5 54,5 Municipal income tax
Óbeinir skattar 8.330 8.253 17,0 14,6 Indirect taxes
Fasteignaskattar 5.727 5.767 11,7 10,2 Real estate tax
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga 1.402 2.332 2,9 4,1 Municipal Equalization Fund
Aðrir óbeinir skattar 1.202 154 2,4 0,3 Other
Þjónustutekjur 10.994 12.649 22,4 22,4 Service revenue
Vaxtatekjur 565 653 1,2 1,2 Interest
Tekjur til fjárfestingar 3.922 4.096 8,0 7,3 Capital transfers received