Morgunblaðið - 30.09.2019, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. SEPTEMBER 2019
Fegurð náttúrunnar Maður í blautbúningi lætur fara vel um sig í litadýrðinni við bakka Þingvallavatns í haustblíðunni um helgina og lætur hrollkalt vatnið ekkert á sig fá.
Ómar
Ferðatími og tafir á
umferð innan borg-
arinnar hafa verið að
aukast, sem leiðir af
sér meiri mengun og
aukinn útblástur á CO2
og öðrum mengandi
efnum. Í borgarstjórn
á þriðjudaginn næst-
komandi mun ég leggja
til að borgarstjórn
Reykjavíkur samþykki
að nýta forgangsak-
greinar fyrir almenningssamgöngur
í Reykjavík jafnframt sem sam-
ferðabrautir fyrir þá sem fjölmenna
í ökutæki í samfloti, þrír eða fleiri,
og draga þar með úr bílaumferð með
bættri nýtingu. Markmiðið með til-
lögunni er að minnka umferðar-
teppur í samgöngum á höfuðborg-
arsvæðinu. Með samferðabrautum
(e. Car pool lanes eða High occup-
ancy vehicle lanes) yrði áhersla lögð
á að flytja sem flest fólk á milli staða
á hverjum tíma en ekki sem flesta
bíla.
Gulrót frekar en písk
Á síðustu árum hefur bílaumferð
aukist en samkvæmt ferðavenju-
könnun (Capacent Gallup 2018)
hafði 61% svarenda
farið síðustu ferð sína
áður en könnun var
gerð sem bílstjóri í bíl.
Hlutfallið hefur farið
eilítið hækkandi frá því
að Gallup gerði fyrst
könnun af þessu tagi
árið 2002. Aftur á móti
leiddi könnunin í ljós að
aðeins 15% svarenda
fóru sem farþegar í bíl
og hefur það hlutfall
lækkað. Ferðir þar sem
fólk ferðast eitt í bíl
leiða af sér umferðar-
þunga sem er kostnaðarsamur bæði
fyrir borgarkerfið og umhverfið. Til-
lagan hvetur með jákvæðum hætti
til þess að fólk sem ferðast með bíl-
um verði í samfloti og fellur því vel
að þeim markmiðum að bæta um-
ferðina og flæði allrar umferðar á
höfuðborgarsvæðinu.
Umferðaröryggi, mengun og
hagkvæmni
Telja má að kostnaður við fram-
kvæmdina yrði hverfandi vegna
þeirra forgangsakreina sem eru
þegar til staðar. Samferðabrautir
stuðla að bættri nýtingu á vegakerf-
inu og umhverfisvænni ferðamáta.
Þá er ljóst að ábatinn er auðsóttari
og framkvæmdatími mun styttri en
tillögur að kostnaðarsömum úrbót-
um á almenningssamgöngum á
höfuðborgarsvæðinu sem kynntar
voru nú í vikunni enda munu þær
framkvæmdir gagnast fáum, að
minnsta kosti til þess að byrja með.
Eftir Jórunni Pálu
Jónasdóttur
»Með samferðabraut-
um yrði áhersla
lögð á að flytja sem flest
fólk á milli staða á
hverjum tíma en ekki
sem flesta bíla.
Jórunn Pála
Jónasdóttir
Höfundur er fyrsti varaborgarfulltrúi
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
jorunn.pala.jonasdottir
@reykjavik.is
Samferðabrautir
í Reykjavík
Þýskaland er með
það. Svíþjóð og Finn-
land líka. Holland,
Belgía og Bretland
eru með það líka.
Nánast öll Evrópuríki
sem við berum okkur
að jafnaði saman við
hafa sett þak á hversu
dýr lán mega vera.
En ekki Danmörk.
Árið 2013 setti ís-
lenski löggjafinn hámark, eða þak,
á árlega hlutfallstölu kostnaðar
(ÁHK), nokkurs konar heildar-
kostnað vegna lána, sem gefin er
upp sem hlutfallstala. Skömmu síð-
ar, eftir tilraunir til að dulbúa
kostnað sem flýtigjald og rafbóka-
kaup, lögðu íslensku smálánafyr-
irtækin land undir fót, að minnsta
kosti að nafninu til, og fóru að
bjóða Íslendingum smálán frá Dan-
mörku, frá dönskum vefsíðum, en á
íslensku og í íslenskum krónum,
með mörg þúsund prósenta vöxt-
um. Langt umfram heimila vexti á
Íslandi.
Það er eitthvað sem íslensk
stjórnvöld verða að taka á og
stöðva með íslenskri löggjöf. En
vandinn er einnig til kominn vegna
skorts á dönskum lögum og
reglum. Í Danmörku eru engin lög
um hámarksvexti á neytendalánum.
Rétt eins og Panama og Lúxem-
borg eru þekkt sem skattaskjól,
þar sem fyrirtæki geta komið sér
fyrir til að komast hjá því að
greiða skatta, sýnir málið að Dan-
mörk er að þróast í eins konar
skálkaskjól fyrir okurlánara, þar
sem fyrirtæki geta lánað peninga á
kjörum sem eru ólögleg í heima-
löndum þeirra.
Við höfum dæmi þess, bæði frá
Íslandi og Danmörku, að fjöl-
margir sem taka þessi óhóflega
dýru lán lenda í fjárhags-
vandræðum. Reynsla systur-
samtaka sýnir okkur að hámark
ÁHK, sem ekki er of hátt, neyðir
fyrirtæki til vandaðri vinnubragða
í lánveitingum.
Kjarni vandans er sá að það
getur borgað sig að lána fé á
ákaflega háum vöxtum, og jafnvel
þó margir lántakenda geti ekki
endurgreitt, þá greiða þeir við-
skiptavinir sem eftir eru svo mik-
ið að reksturinn gengur upp.
Hæfilegt hámark ÁHK getur gert
þetta viðskiptamódel að engu.
Hámark ÁHK í löndunum í
kringum okkur er á bilinu 10 til
40 prósent. Í Finnlandi var upp-
haflega 50 prósenta hámark, en
Finnar komust að því að það hafði
ekki tilætluð áhrif. Því hafa
finnskir stjórnmálamenn nú lækk-
að hámarkið í 20 prósentustig.
Í Danmörku virðist loks vera
meirihlutastuðningur í Kristjáns-
borg við lögleiðingu hámarksvaxta
og bíður danskra þingmanna að
ákveða hvar þakið á að liggja.
Samtök danskra fjármálafyrir-
tækja halda því fram að 50 pró-
sentustiga hámark sé nægjanlegt
á meðan dönsku neytendasamtökin
Tænk hafa lagt til 20 prósenta há-
mark ÁHK. Tillaga dönsku neyt-
endasamtakanna byggist á er-
lendri reynslu, meðal annars frá
Íslandi.
Á Íslandi hafa Neytenda-
samtökin einnig bent á að 50% há-
mark ÁHK (auk Seðlabankavaxta)
sé allt of hátt og komi ekki í veg
fyrir smálánastarfsemi. Því hafa
samtökin lagt til að hámarkið á Ís-
landi verði lækkað í fimmfalda
Seðlabankavexti.
Þar sem tilgangur hámarks ár-
legrar hlutfallstölu kostnaðar er
neytendavernd vonum við að
stjórnmálamenn hlusti meira á
neytendasamtök en lánafyrirtæki
og banka.
Greinin er hluti sameiginlegrar baráttu
dönsku og íslensku neytendasamtakanna
fyrir aukinni neytendavernd í neytenda-
lánum og birtist í dag, 30. september, í
Morgunblaðinu á Íslandi og í Sjæl-
landske í Danmörku.
Eftir Breka Karls-
son og Anja Philip » Flest lönd í kringum
okkur hafa sett sér
einhverskonar lög um
hámarksvexti. Ekkert
þeirra er með hærra há-
mark en Ísland. Há-
markið þarf að lækka.
Anja Philip
Höfundar eru formenn neytenda-
samtakanna á Íslandi og í Danmörku.
breki@ns.is
Skálkaskjól
smálánafyrirtækja
Breki Karlsson