Bændablaðið - 14.01.2016, Side 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 14. janúar 2016
Það á þó ekki að gera með nýjum
stíflumannvirkjum heldur með betri
nýtingu á þeim stíflum sem fyrir eru
með dælingu á vatni upp í stíflurnar
með aðstoð vindmylla og sólarorku,
vatnsrennslisskurðum og með lág-
fallsvirkjunum.
Sérstakt vatnsorkuverkefni
(Water Power Program) var sett í
gang á vegum orkumálaráðuneytis
Bandaríkjanna fyrir nokkrum árum.
Um 2.500 fyrirtæki eru þar á bak við
sem styðja vatnsorkuiðnaðinn. Lögð
var fram skýrsla um málið í banda-
ríska þinginu í febrúar á síðasta
ári (Pumped Storage Hydropower
and Potential Hydropower from
Conduits).
Þegar Bandaríkjamenn tala um
lágfallsvirkjanir er verið að tala um
virkjun á vatnsfalli sem er aðeins frá
2 til 20 metrum. Mikið hefur verið
fjárfest í tilraunum og leit að nýjum
leiðum til að virkja hægstraum eða
litla fallhæð. Þar má nefna uppsetn-
ingu á „Archimedes Hydrodynamic
Screw system“-virkjunum.
Fyrirtækið Andritz Atro hefur
m.a. framleitt allt að 500 kílówatta
vélbúnað í virkjanir af þessum toga
sem eru í notkun víða um heim.
Hafa þær meðal annars verið settar
upp í fiskveiðiám því þær skaða ekki
fisk sem í þeim lendir. Þess má líka
geta að 3xStál á Ísafirði hefur nýtt
sams konar Archimedes skrúfutækni
í öfugum tilgangi við að dæla fiski
og kæla um borð í togurum.
Þessu vatnsorkuverkefni í
Bandaríkjunum er ætlað að sýna
fram á hvað lágfallstæknin er ein-
föld, örugg, hagkvæm og áhættu-
lítil. Lagt er upp með að leitað
verði leiða til að draga sem mest
úr kostnaði við virkjun vatnsorku,
rekstur og viðhald. Samt sem áður
er lögð áhersla á að gæði og rekstr-
aröryggi slíkra virkjana standi undir
væntingum. Einnig að þær standist
vaxandi kröfur um umhverfisvernd
og hámarks nýtingu á vatni.
Aukin nýtni í virkjunum
Hafa rannsóknarstofur verið styrkt-
ar til að smíða stjórntæki til að auka
nýtni í orkukerfinu og hámarka
vatnsnýtingu í virkjunum. Þar má
nefna Water-Use Optimization
Toolset (WUOT). Hefur þetta kerfi
verið tekið til prófunar í nokkrum
ám og fljótum í Kaliforníu,
Colorado og í Maryland. Hefur tek-
ist að auka orkunýtingu um 3.000
megawattstundir á ári í þrem ver-
kefnum.
Með sérstakri „hægflæðis-
túrbínu“ (low-flow turbine) sem
sett var upp í Abiquiu Hydroelectric
virkjuninni í Nýju-Mexíkó, tókst
að auka afl virkjunarinnar úr 13,8
megawöttum í 16,8 megawött.
Með nýrri túrbínu í Boulder
Canyon Hydroelectric tókst að
auka orkuframleiðsluna um 30%
og orkunýtni túrbínu um 18–48%.
Þá hefur ný Francis-túrbína í
Cushman-stíflunni í Washington
aukið orkuframleiðsluna um 3,6
megawött.
Hægflæðis-vatnstúrbínur
Svokallaðar hægflæðis-vatnstúrbín-
ur eru með ýmsum hætti. Sumar
eru jafnvel gerðar til að nýta vatns-
rennsli úr venjulegum vatnskrana
í eldhúsinu, en aðrar fyrir heldur
meira rennsli. Hægt er að kaupa
slíkar túrbínur frá ýmsum fyrir-
tækjum á netinu, m.a. í gegnum
vefsíðu alibaba.com. Vissara er þó
að athuga vel eiginleika og allar
upplýsingar um búnaðinn áður en
menn ráðast í slíkar fjárfestingar.
Verðið er mjög rokkandi eftir stærð
og getu eða allt frá nokkrum tugum
dollara upp í hundruð þúsunda
dollara. Einnig er talsvert framboð
af hefðbundnum vatnshjólum, stór-
um og smáum. Slík vatnshjól má
einnig nota til að dæla vatni upp í
töluverða hæð, svokölluð Coanda-
vatnshjól (https://www.youtube.
com/watch?v=eF2vPeiYX_w).
Örvirkjanir settar upp í Wales
Í Wales í Bretlandi er hæðótt lands-
lag sem leiðir það af sér að jafnvel
litlir lækir geta verið ákjósanlegir til
framleiðslu á endurnýjanlegri orku.
Þar sem flestir þessara lækja þóttu
ekki henta fyrir það sem menn töldu
nógu stór og arðvænleg vatnsorku-
ver, fór fyrirtækið TGV Hydro,
sem er að fullu í eigu The Green
Valleys CIC, að kanna hvort ætti
ekki samt að brúa þetta bil þannig
að hægt yrði að ná hagkvæmni út
úr örvirkjunum. Hefur fyrirtækið
farið út í hönnun örsmárra virkjana,
bæði fyrir bændur, einstaklinga sem
og fyrir minni samfélög víða um
Suður-Wales. Unnið er náið með
heimamönnum og starfskraftar
þeirra nýttir sé þess einhver kostur.
Hefur fyrirtækið hjálpað nýjum
framleiðendum búnaðar í smá-
virkjanir til að koma undir sig fót-
unum. Fyrir þetta var TGV Hydro
veitt viðurkenning Esmée Fairbairn
Foundation.
Samfélagslegar smávirkjanir
Svipaðir hlutir hafa verið að
eiga sér stað víðar um heim. Á
Khyber Pakhtunkhwa-svæðinu í
Pakistan, skammt frá landamærum
Afganistan, hafa verið byggðar 189
örvirkjanir frá árinu 2004 sem fram-
leiða raforku fyrir 365.000 manns,
eða heldur fleiri íbúa en nú byggja
Ísland. Þetta hefur leitt til byltingar
í heilsugæslu, skólakerfi og heim-
ilishaldi á þessu svæði. Þá hefur
þetta skapað grunn fyrir myndun
fyrirtækja af ýmsum toga, eins og
rafknúinna kornmylla og til starfs-
rækslu hótela. Hefur þetta verið
gert undir sérstöku verkefni sem
kallað er „Sarhad Rural Support
Programme“.
Stjórnvöld í Þýskalandi hafa með
ráðgjöf og aðstoð við svokallað GIZ
verkefni aðstoðað við að koma upp
litlum raforkuverum í Badakhshan
og Takhar héruðum í Norðaustur-
Afganistan. Allt hefur þetta verið
gert í náinni samvinnu við heima-
menn. Hefur raforkan sem þar er
nú framleidd skapað möguleika á
margvíslegum iðnaði sem getur
þá tekið við af ópíumframleiðslu
bænda sem til þessa hefur verið
ábatasamasti atvinnuvegurinn.
Í samvinnu við stjórnvöld í
Afganistan hafa verið settar upp
sex míkróvirkjanir sem framleiða
samanlagt 1,3 megawött og skaffa
65.000 manns raforku allan sólar-
hringinn. Það er einnig sagt duga
fyrir 645 smáfyrirtæki og 110
opinberar byggingar. Væntanlega
er orkunotkunin á mann þá all veru-
lega mikið minni en gengur og ger-
ist á Íslandi. Samt er þetta þó vísir
að verulega auknum lífsgæðum þar
í landi.
Álíka sögu má segja frá
Indónesíu
Þar hefur verið unnið að samfélags-
legu verkefni í rafvæðingu sem ekki
er endilega ætlað að skila beinum
hagnaði af raforkuframleiðslunni.
Er þetta unnið af viðskiptastofn-
un sem heitir Institut Bisnis dan
Ekonomi Kerakyatan, skamm-
stafað IBEKA. Er þessi stofnun
og verkefnið sem slíkt að fullu í
eigu samfélagsins og er ekki rekið
í hagnaðarskyni. Það skilar aftur
á móti peningum til samfélagsins
fyrir sölu á rafmagni inn á orku-
kerfi svæðisins. Fram að þessu hafa
verið sett upp 61 raforkuverk efni
sem gagnast 54.000 íbúum.
Svona mætti lengi telja, en lík-
lega er erfitt fyrir Íslendinga að setja
sig í spor fólks í þessum löndum.
Hér státum við frekar af ofgnótt
orku og möguleikum til enn meiri
orkuframleiðslu sem líta má á sem
hreina gullnámu. Væntanlega er
erfitt að finna þjóð á hnattkringlunni
sem býr yfir viðlíka möguleikum
og Íslendingar. Spurningin er því
miklu fremur um hvort okkur
auðnist í framtíðinni að nýta þessi
gæði á skynsamlegan hátt og öllum
landsmönnum til hagsbóta.
Með því að nota límtré í burðargrindur landbúnaðarbygginga eins
og fjósa, hesthúsa, reiðhalla, fjárhúsa og fleiri gerða, og klæða
grindurnar með Yleiningum fást mjög hlýleg og falleg hús sem
eru fljótuppsett, endingargóð og brunaþolin. Ekki skemmir fyrir
að þessi hús eru hagkvæm í viðhaldi og rekstri.
Ráðgjöf til viðskiptavina
Starfsmenn okkar búa yfir áratuga reynslu við hönnun og
framleiðslu húsanna.
limtrevirnet.is
Aðalskrifstofa - Borgarbraut 74 - 310 Borgarnes
Söluskrifstofa - Vesturvör 29 - 200 Kópavogur
Netfang - sala@limtrevirnet.is
Aðalnúmer: 412 5300 | Söludeild: 412 5350
Við framleiðum
landbúnaðarbyggingar
Fjós Vélaskemma Hesthús