Vísbending - 16.11.2017, Blaðsíða 2

ná samningum um aðlögunartíma sem
skapar svo aftur ráðrúm til samninga-
gerðar um viðskiptafyrirkomulag til lengri
tíma litið? Um það er ómögulegt að spá,
en við skulum samt freista þess að skýra
myndina eitthvað.
Hart Brexit = hengiflug
Bretar munu fara út úr ESB 29. mars
2019, að óbreyttu. Fram að þeim tíma
er þeim óheimilt að semja við önnur ríki
um markaðs aðgang, svo að ef Bretar fara
að kröfum harðlínumanna og gera enga
samninga við ESB um skilnaðarkjör og
frágang mála, blasir við að Bretar verða án
nokkurra samninga við önnur ríki strax
næsta dag. Engir loftferðasamningar munu
gilda og engir samningar um aðgang vöru
eða takmarkanir á tollskoðun. Íslensk
flugfélög gætu þá ekki lent í Bretlandi
og ekki tekið á loft þaðan og íslensk vara
fengi ekki lengur hindrunar lausan aðgang
að Bretlandsmarkaði og ekkert væri tryggt
um meðferð vöru sem skipað væri upp í
Bretlandi en ætluð á evrópskan markað.
Af þessum sökum hafa margir talið það
óhugsandi að Bretar gætu farið úr ESB
án nokkurs samnings, en sú staðreynd að
margir ráðherrar í ríkisstjórninni tala enn
fyrir slíku og að hvorki gengur né rekur í
samningum um skilnaðarkjör, veldur því
að þessa hættu verður að taka alvarlega.
Ráðherra útgöngumála, David Davis, held-
ur fast í að Bretar muni alltaf gera einhverja
samninga til að forðast slíkt hengiflug, en
það er vandséð af hverju ESB ætti að gera
samninga við Breta um að forða þeim frá
hengifluginu ef Bretar eru staðráðnir í að
gera enga samninga við ESB um skilnað-
arkjör. Það er illmögulegt að sjá fyrir sér að
ESB semji sérstaklega við Breta um að leyfa
þeim að njóta hindrunarlauss aðgangs að
evrópskum mörkuðum og fulls ávinnings
af óhindruðum flugsamgöngum, ef Bretar
hafa á sama tíma skellt í lás og neitað að
ræða skilnaðarsamning við ESB.
Hvers konar
framtíðarfyrirkomulag?
Ef Bretar semja við ESB um skilnaðarkjör
og aðlögunartíma má búast við að fram-
tíðarfyrirkomulag taki ekki gildi fyrr en
í fyrsta lagi tveimur árum síðar og líklega
munu samningar þar um taka mun lengri
tíma. Enn er samt óljóst hvernig reglur
um markaðsaðgang verða að þeim tíma
loknum, því lítið liggur fyrir um hvernig
framtíðar viðskiptafyrirkomulag Bretar
sjá fyrir sér. Nokkrar spurningar skipta
Íslendinga hér miklu máli. Munu Bretar
veita Íslandi sama tollfrjálsa aðganginn og
Ísland nýtur nú? Munu þjónustuútflytjend-
ur njóta sama aðgangs að Bretlandsmarkaði
og nú? Munu Bretar til langframa vera til-
búnir til að samþykkja íslenskar fiskafurðir
inn á Bretlandsmarkað hindrunarlaust?
Munu þeir til langframa halda áfram að
viðurkenna afurðir sem uppfylla evrópskar
heilbrigðiskröfur sem jafngóðar breskum
heilbrigðiskröfum og ef svo er, hvernig fer
það þá saman við það loforð sem útgöngu-
sinnar hafa gefið um að setja sérbreskar
reglur og hætta að fylgja evrópskri reglu-
forskrift? Og ef sérbreskar reglur verða
settar, hvers eðlis verða þær? Mun hættan
á landamæraskoðunum á íslenskum fiski
aukast á ný? Og það sem mestu skiptir fyrir
ferskfiskútflytjendur: Munu Bretar verða
tilbúnir til að gera við Ísland eða EFTA
sameiginlega eða EES-ríkin öll einhverja
samninga sem tryggja íslenskar afurðir inn
á breskan markað, án hættu á tollskoðun
við landamæri?
Enginn veit svörin við þessum spurn-
ingum og líklega ekki einu sinni breska
ríkisstjórnin sjálf. Ekkert bendir til að
vinna við framtíðarsamningsfyrirkomulag
sé komin svo langt að líklegt sé að þessum
spurningum verði svarað í bráð. Af hálfu
breskra stjórnvalda er nú oftast talað um
fríverslunarsamning Kanada við ESB sem
fyrirmynd að framtíðarsamningi Breta
við ESB. Sá samningur felur í sér aðgang
fyrir iðnaðarvörur, en ekki hindrunar-
laus þjónustuviðskipti, sem er þó stærsta
útflutningsvara Breta inn á Evrópumarkað
og ekki heldur fyrir landbúnaðarvörur.
Erfitt er að sjá fyrir sér að ESB semji um
ríkulegri aðgang Breta að markaði ESB
en felst í Kanadasamningnum, nema að á
móti komi skuldbindingar um sameiginlegt
eftirlit með samningsskuldbindingum með
óháðum dómstól og eftirliti. Bretar munu
þannig áreiðanlega vilja semja um betri
aðgang fyrir fjármálafyrirtæki og fullan
aðgang að hindrunarlausum flugsamgöng-
um, en enn og aftur er það eitthvað sem
erfitt er að sjá ESB samþykkja án fullnægj-
andi eftirlits. Ekkert liggur heldur fyrir um
hvers konar regluverk Bretar geta hugsað
sér um heilbrigðiskröfur í sjávarútvegi og
nokkuð óljóst á þessu stigi hver samnings-
markmið Breta í samningum um sjávar-
útvegsmál við Ísland myndu vera. Myndi
áherslan vera á að fá íslenskan fisk með sem
ódýrustum hætti inn á Bretlands markað,
eða vera á að styrkja samkeppnisstöðu
bresks sjávarútvegs gagnvart íslenskum
og takmarka þannig aðgang fullunninnar
vöru inn á Bretlandsmarkað? Ef Bretar
velja fyrri kostinn þurfum við ekkert að
óttast. Ef þeir taka seinni pólinn í hæðina
þurfa þeir ekki einu sinni að taka upp
tolla til að draga úr aðgangi Íslendinga að
breskum markaði: Þeim dugar að taka upp
sérbreskar heilbrigðiskröfur og hafna samn-
ingum um gagnkvæma viðurkenningu
prófana þar á. Þá verður íslenskur ferskfisk-
útflutningur undirseldur stöðugri óvissu
um tollskoðanir og tafir á landa mærum og
afhendingar öryggi þannig minnka og arð-
semi sömuleiðis og líkur aukast á að vinnsla
flytjist til Bretlands á nýjan leik.
Hvað getum við gert?
Við þessar aðstæður þurfa íslensk fyrirtæki
auðvitað að hugsa sinn gang og gera við-
bragðsáætlanir. Það er varhugavert að halda
Brexit hljóti að fara vel og engar forsend-
ur fyrir slíkri bjartsýni. Ef allt fer á versta
veg í samningum Breta og ESB þurfum
við að freista þess að gera sérstaka tvíhliða
samninga við Breta. En á sama tíma er
ekki margt sem íslensk stjórnvöld geta nú
gert nema bíða átekta. Sú afstaða sem nú-
verandi utanríkisráðherra, Guðlaugur Þór
Þórðarsson, hefur markað í þessu efni er
skynsamleg. Hann hefur nýtt hvert tæki-
færi til að ræða við breska ráðamenn og
gætt þess að við gleymumst í það minnsta
ekki og freistað þess að tryggja okkur í það
minnsta sömu viðskiptakjör áfram.
Það er einnig bæði rétt og skynsam-
legt af Íslendingum að halda á lofti þeim
möguleika fyrir Breta að þeir gerist á nýjan
leik aðilar að EFTA og semji á þeim grunni
um þann aðgang að markaði ESB sem þeir
telja henta sínum hagsmunum. Sú óvissa
sem nú er í Bretlandi um framtíðaráfanga-
stað landsins í viðskiptalegu tilliti er engum
til góðs. ESB hefur alla tíð lagt áherslu á
að tryggja pólitískan stöðug leika í öllum
grannríkjum sambandsins og það á við um
Bretland eftir útgöngu, eins og önnur lönd.
Ísland á, eins og önnur Evrópuríki, mikið
undir því að pólitískri upplausn í Bretlandi
linni. Við þurfum líka á því að halda að
eftir Brexit verði Bretland ekki innilokað
land sem byggi múra tolla og tæknilegra
viðskiptahindrana gagnvart grannlöndum,
heldur öflugt og opið land sem sem byggir
á fríverslun og hindrunarlausum aðgangi
að mörkuðum.
Munu Bretar veita
Íslandi sama tollfrjálsa
aðganginn og Ísland
nýtur nú?
framh. af bls. 1
2 V Í S B E N D I N G • 4 2 . T B L . 2 0 1 7