Vísbending - 26.07.2019, Blaðsíða 2

2 V Í S B E N D I N G • 2 7 . T B L . 2 0 1 9
Mynd 1. Smásöluverð á rafmagni til norskra heimila miðað við almennt
neysluverð þar í landi. Verðið sveiflast nokkuð en alltaf er nóg af rafmagni.
Heimild: Norska hagstofan/eigin útreikningar.
Fólk þolir töluverða
verðhækkun án
þess að draga úr
notkuninni að nokkru
ráði.
þess sem gröftur eftir rafmyntum
fer vaxandi. Spá um eftirspurn fylgir
Raforkuspá Orkustofnunar frá 2018.
Þar er gert ráð fyrir að kísilver United
Silicon hefji aftur rekstur 20204. Þá er
reiknað með að rafbílum fjölgi hratt á
komandi árum. Gert er ráð fyrir rafbílar
verði fjórðungur af nýskráningum árið
2021, en helmingur 2024.
Því er ekki nóg með að stórnotendur
ásælist rafmagn sem nú er selt á
almennum markaði, heldur er útlit
fyrir skort á öllum markaðinum. Fæstir
hafa áhyggjur af stórnotendum í þessu
sambandi. Þeir hafa flestir tryggt sér
rafmagn með langtímasamningum
við Landsvirkjun eða aðra
rafmagnsframleiðendur. Áhyggjurnar
snúa að almennum markaði, sem notar
minna en 20% alls rafmagns sem búið er
til á Íslandi um þessar mundir. Tæplega
5% rafmagnsins fara til heimila, en
fyrirtæki, sem ekki teljast stórnotendur,
kaupa innan við 15%.
Á virkum mörkuðum kemur sjaldan
fyrir að vara sé ekki til. Þó að framboð
breytist hægt á rafmagni og olíu geta
menn jafnan fengið það sem þeir vilja
af hvoru tveggja fyrir uppsett verð. Á
hinn bóginn sveiflast verð oft mikið á
þessum vörum. En þegar rætt er um að
rafmagn kunni að vanta á Íslandi eftir
nokkur ár virðist ekki vera gert ráð
fyrir að verð á þessari vöru bregðist við
breytingum í framboði og eftirspurn.
Með öðrum orðum er ekki reiknað
með að rafmagnsverð á almennum
markaði breytist að neinu ráði, hvað
annað sem gerist. Sagt er að íslenskir
stjórnmálamenn leggist gegn öllum
verðhækkunum á almennum markaði
með rafmagn5. Stjórnmálamenn hafa
nefnilega enn mikil ítök á íslenskum
rafmagnsmarkaði, þó að hann eigi að
heita frjáls, því að ríki og sveitarfélög
eiga flest fyrirtæki sem selja rafmagn
hér á landi. Meiningin með því að halda
rafmagnsverði niðri er góð: Enginn
vill borga meira fyrir rafmagnið en
hann gerir nú. Það sama á reyndar við
um flestar aðrar vörur. En sennilega
veldur fast verð miklu meiri skaða en
verðsveiflur.
Skortur er dýr
Rafmagn kostar ekki mikið á Íslandi.
Á hinn bóginn nýtist það við margar
daglegar athafnir. Þess vegna bregðast
neytendur ekki hratt við verðhækkunum
á rafmagni. Nýleg athugun bendir til
þess að íslensk heimili kaupi rúmlega
hálfu prósenti minna af rafmagni þegar
rafmagnsverð hækkar um eitt prósent6.
Þetta er svipað og mælst hefur í nálægum
löndum. Fólk þolir töluverða verðhækkun
án þess að draga úr notkuninni að nokkru
ráði.
Erlendis hefur kostnaður við
rafmagnsskort nokkrum sinnum verið
metinn. Samkvæmt breskri rannsókn
nemur hann nokkrum þúsundum
punda á MWst, mörgum sinnum það
sem rukkað er fyrir rafmagnið7. Skoðum
þetta nánar. Þegar rafmagnsverð hækkar
svo að um munar íhuga menn hvar draga