Vísbending - 26.07.2019, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 2 7 . T B L . 2 0 1 9 3
má úr rafmagnsnotkun, en þeir nota
áfram rafmagn til þess sem skiptir mestu
máli. En þegar rafmagnið fer alveg er
tekið fyrir alla notkun – jafnt þá sem er
nánast óþörf og notkun sem neytendur
mundu borga margfalt markaðsverð
fyrir. Þess vegna er verðhækkun
nánast alltaf miklu hagkvæmari en
rafmagnsleysi eða skömmtun. Hærra
verð stuðlar líka að lausn vandans. Fólk
fer að spara rafmagnið. Það kaupir
sparperur og slekkur ljósin þegar það fer
út úr herbergi. Eftir að verð hækkar er
líka meira upp úr því að hafa að búa til
rafmagn. Framboð eykst.
Hvað kostar rafmagnið í
reynd?
Sú hugmynd að krafist skuli leyfis frá
hinu opinbera fyrir sölu á rafmagni til
stórnotenda er róttækari en hún virðist
við fyrstu sýn. Hún þýðir að skil myndast
milli stórnotendamarkaðs og almenns
rafmagnsmarkaðs. Eðlilegast er að gera
ráð fyrir íslensk stjórnvöld leyfi ekki að
rafmagn sem nú er selt á almennum
markaði verði selt stórnotendum. Ný
eftirspurn frá stórnotendum hefur því
ekki áhrif á framboð og eftirspurn á
almennum markaði með rafmagn.
Verð breytist ekki þar. Eftirspurn eykst
hins vegar á stórnotendamarkaði og
þar hækkar verðið. Gerum til dæmis
ráð fyrir stórnotendur vilji borga 7 kr.
fyrir kílówattsstundina af rafmagni, en
sambærilegt verð á almennum markaði
sé 5 kr. Nú fá neytendur á almennum
markaði, heimili og fyrirtæki sem ekki eru
stórnotendur, röng skilaboð. Þeir halda að
rafmagnið kosti bara 5 kr á kwst, þegar það
kostar framleiðandann í reynd 7 krónur,
því að hann verður af þeim tekjum þegar
hann selur það ekki stórnotanda. Hærri
talan er stundum kölluð fórnarkostnaður.
Afleiðingin af röngu verðmerki er að
almennur markaður notar meira rafmagn
en hagkvæmt er fyrir samfélagið.
Við eigum nóg varaafl
Núna kaupa stórnotendur sem fyrr segir
ríflega 80% af öllu rafmagni sem framleitt
er á Íslandi. Einfaldast er að leita þangað
ef rafmagn skortir á almennum markaði.
Fyrir nokkru setti Landsvirkjun upp
tæpar 5 krónur fyrir kílóvattstundina af
rafmagni frá virkjun. Þá var talið líklegt
að margir stórnotendur mundu falla
frá kaupum sínum á rafmagni fyrir 10
krónur á kílóvattstund8. Ríflega 1,5% af
útgjöldum íslenskra heimila renna um
þessar mundir til kaupa á rafmagni. Sjálf
rafmagnsframleiðslan er aðeins rúmur
þriðjungur af verðinu, en dýrast er að flytja
rafmagnið um landið og dreifa því um
borg og bæi. Ef framleiðsluverð á rafmagni
hækkar úr tæpum 5 kr. í 10 kr. hækkar
verð til neytenda um 40-50%. Hlutur
rafmagns í útgjöldum meðalheimilis fer
úr rúmum 1,5% af heildarútgjöldum
í 2-2,5%. Þetta er auðvitað meðaltal.
Áfallið yrði meira fyrir fólk sem hitar hús
sín með rafmagni. Utan hitaveitusvæða
hefur rafmagn til hitunar verið niðurgreitt
og stjórnvöld geta hæglega bætt
Sjálf rafmagnsfram-
leiðslan er aðeins
rúmur þriðjungur af
verðinu en dýrast er
að flytja rafmagnið
um landið og dreifa
því um borg og bæi.