Morgunblaðið - 29.01.2020, Blaðsíða 10

10 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2020
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
Ég sakna hennar mikiðog hugsa oft til hennar.Ég á oft í samræðum viðhana í huganum og hún
er auðvitað lykilpersóna í mínu lífi.
Hún er manneskjan sem ól mig upp
og er mín fyrirmynd í smáu og
stóru, þó tækist misjafnlega til, eins
og gengur. Við mamma vorum mjög
náin, en við vor-
um ekki með
neitt tilfinninga-
þus á okkar
heimili. Knús
kom afskaplega
seint inn í orða-
forða mömmu,
hvað þá verkn-
aðurinn sjálfur.
Við lögðum mikið
á ráðin saman um
það sem við vor-
um að stússa hverju sinni, hvort sem
það voru bókaskrif, Fatímusjóður,
Hrókurinn eða önnur hugðarefni
okkar mæðgina,“ segir Hrafn
Jökulsson sem ætlar að vera með
bókaspjall þrjá miðvikudaga í röð,
það fyrsta nú í dag, í tilefni af því að
móðir hans Jóhanna Kristjónsdóttir
hefði orðið áttræð 14. feb. nk. Bóka-
spjallið fer fram í félagsmiðstöðinni
Aflagranda 40 og hefst kl. 15.
„Mér finnst maklegt að minnast
mömmu, hún var margbrotin per-
sóna, baráttukona, blaðamaður,
móðir, amma og rithöfundur. Hún
gaf út tólf bækur og það kennir ým-
issa grasa þegar maður skoðar höf-
undarverk Jóhönnu Kristjóns-
dóttur. Ritferill hennar spannaði í
heild marga áratugi.“
Hún heimsótti hundrað lönd
Hrafn segir að móðir hans hafi
brokkað fram á ritvöllinn tvítug að
aldri með skáldsöguna Ást á rauðu
ljósi, sem var metsölubókin árið
1960.
„Hún þótti
óhemju djörf og
vakti mikið umtal.
Bókina skrifaði hin
kornunga Jóhanna
vegna þess að þau
Jökull eiginmaður
hennar voru að festa
kaup á húsnæði og
það vantaði sárlega
lausafé. Pabbi stakk
upp á því að hún
hespaði af svo sem
eina bók, og hún tók
hann á orðinu og þau
gátu fyrir vikið fest
sér húsnæði. Hún fylgdi þessari
fyrstu bók eftir með tveimur skáld-
sögum, en í þessum bókum eru mjög
skemmtilegar tíðarfarslýsingar frá
sjöunda áratugnum. Talmálið í bók-
unum var mjög nýstárlegt því
mamma hafði frá upphafi ákaflega
lipran stíl og skemmtilegan, henni
hugnaðist ekki málalengingar.“
Hrafn segir þessar þrjár bækur
mynda fyrsta hlutann á höfundar-
verki hennar, en síðan tóku við
ferðabækur, því á áttunda áratugn-
um hóf Jóhanna sín miklu ferðalög
um heiminn. „Hún heimsótti hundr-
að lönd, einkum í Asíu og Afríku,
sem voru hennar kjörsvæði, fyrir ut-
an auðvitað arabaheiminn, sem hún
bókstaflega opnaði fyrir Íslending-
um með bókum sínum Insjallah og
Arabíukonur. Þessar bækur eru
öðrum þræði minningarbækur eða
ævisögulegar, því þegar hún var um
sextugt fór hún í arabískunám í
Egyptalandi, Sýrlandi og Jemen.
Forboðnar ástir vekja athygli
Enn er ótalinn sá þáttur í henn-
ar höfundarverki sem hefur vakið
hvað mesta athygli, en það eru
endurminningar hennar, fyrst bókin
Perlur og steinar, þar sem hún
fjallar um hjónaband sitt og Jökuls
föður míns. Sú bók sló algerlega í
gegn þegar hún kom út á sínum
tíma, ákaflega hispurslaus frásögn,
svo ég noti orð sem ég held að
mamma hefði brúkað sjálf. Síðan
kom bók sem hefur ratað til of fárra
en mér þykir mjög merkileg. Það er
bókin Kæri Keith, sem fjallar um
forboðnar ástir hennar og ástralsks
kaupsýslumanns. Þau áttu í ára-
löngu sambandi og hittust á ýmsum
framandi slóðum hér og þar í heim-
inum. Um tíma stóð jafnvel til að við
flyttum til Ástralíu. Ég leyfi mér að
segja að þetta er mjög opinská bók
og kannski persónulegasta bók
mömmu,“ segir Hrafn og bætir við
að síðasta bókin hennar, Svarthvítir
dagar, sé meistaraverkið.
„Þetta eru bernskuminningar,
mjög dýrmæt bók sem bregður ljósi
að hætti þessa glögga höfundar á
veröld sem var. Þetta er merkileg
bók fyrir fjölskyldu mína því hún
rekur þarna sögu formæðra okkar
og -feðra. Mamma heldur þarna til
haga sögum sem ég hefði ekki viljað
horfa á eftir í glatkistuna.“
Hrafn segir móður sína einnig
hafa gefið út ljóð, enda hafi hún ver-
ið lýrísk í sér. „Eftir hana liggja fjöl-
mörg ljóð sem ekki hafa komið á
bók.“
Hnallþórur hjá hæstarétti
Hrafn segist ætla að sjá sjálfur
um bókaspjallið í dag en svo komi í
ljós hver það verði hina tvo miðviku-
dagana.
„Það er aldrei að vita nema ein-
hver vilji leggja orð í belg, kannski
systkini mín eða aðrir. Við breytum
þessu kannski bara í gjörning, eins
og Elísabet systir myndi gera. Ég
mæli með að fólk mæti tímanlega til
að tryggja sér hnallþórur og
smörrebrauð sem fæst þarna við
vægu verði.“
Hrafn segist hafa tekið við hinu
virðulega embætti umsjónarmanns
bókaspjallsins þegar Guðni Th. Jó-
hannesson var kosinn forseti.
„Þá hafði hann í hálft fimmta ár
komið þarna vikulega með sjálf-
boðaverkefni, bókaspjall sem er öll-
um opið. Í húsinu
þar sem félags-
miðstöðin í Afla-
granda 40 er býr
fjölmargt fólk og
fyrir vikið fastur
kjarni sem mætir
alltaf á miðviku-
dögum en einnig
kemur fólk utan
úr bæ. Frá því ég
tók við hef ég
fengið fjölmarga
rithöfunda til að
koma og kynna
verk sín. Margir
af okkar vinsæl-
ustu og áhugaverðustu höfundum
hafa komið fyrir þennan hæstarétt
íslenskra bókmennta eins og ég
kalla söfnuðinn hiklaust. Stundum
tala ég um bækur sem mér þykja
skemmtilegar eða það sem mér
dettur í hug þá vikuna. Yfirleitt er
þetta hálftíma prógramm þar sem
annaðhvort ég segi frá einhverjum
höfundi eða einhverri bók eða gest-
ur okkar hefur orðið. Þarna geta
höfundar komist í nána snertingu
við áheyrendur því tíminn sem þeir
fá er rúmur.“
Bókaspjall til heiðurs mömmu
Jóhanna Kristjónsdóttir
og Hrafn Jökulsson voru
náin mæðgin. Jóhanna
var margbrotin persóna
sem gaf út tólf bækur þar
sem kennir ýmissa grasa.
Hrafn sonur hennar blæs
nú til bókaspjalls í þrí-
gang henni til heiðurs og
er aldrei að vita nema
það breytist í gjörning.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ofursvöl Jóhanna í Norður-Afríku, í einu af mörgum ferðalögum sínum um
framandi lönd, og vílar ekki fyrir sér að skella lifandi slöngu um háls sér.
Við skriftir Jóhanna handskrifaði BA-ritgerð sína með flókinni arabískri tengiskrift. Heimiliskötturinn Ísak Pétur
dáist að handbragðinu. Jóhanna var um sextugt þegar hún fór í arabískunám í Egyptalandi, Sýrlandi og Jemen.
Hrafn
Jökulsson
Morgunblaðið/Golli
Rithöfundur Jóhanna með bók sína
Arabíukonur sem kom út árið 2004.
Hún þótti óhemju
djörf og vakti mikið
umtal. Bókina skrif-
aði hin kornunga Jó-
hanna vegna þess að
þau Jökull eigin-
maður hennar voru
að festa kaup á hús-
næði og það vantaði
sárlega lausafé.