Morgunblaðið - 29.01.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2020
Veisla Það var ekki ónýt heimsókn sem svanir og gæsir við Seltjörn á Seltjarnarnesi fengu um helgina. Barist var um hvern brauðbita sem veislustjórinn bar á borð í blíðviðrinu.
Eggert
Undir lok júní 2016 skrifaði ég
eftirfarandi í Morgunblaðsgrein:
„Vonir um að embættismenn og
Evrópu-elítan bæru gæfu til að
draga réttan lærdóm af skila-
boðum meirihluta breskra kjós-
enda virðast því miður ekki ætla
að rætast. Valdastéttin í Evrópu
er ekki fær um að hlusta. Þegar
almenningur segir hingað og ekki
lengra; við sættum okkur ekki
hrokann frá valdhöfum, við erum
á móti aukinni miðstýringu, við
viljum fá að ráða meiru um eigin örlög, við vilj-
um endurheimta fullveldi okkar frá embætt-
ismönnum í Brussel sem enginn hefur kosið,
hristir elítan hausinn. Vísað er til fávísi og
menntunarleysis almúgans sem elítan er sann-
færð um að geti ekki tekið skynsamlega ákvörð-
un um framtíðina.“
Tilefni ofangreindra orða var niðurstaða
þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem meirihluti
breskra kjósenda samþykkti að ganga úr
Evrópusambandinu. Almenningur gekk á hólm
við fjölmiðla, áhrifamikla álitsgjafa og stjórn-
málamenn. David Cameron, þá forsætisráð-
herra og leiðtogi Íhaldsflokksins, barðist fyrir
áframhaldandi aðild en hann mislas kjósendur
herfilega og sagði af sér sem forsætisráðherra.
Yfirlæti og hroki
Viðbrögð embættismanna Evrópusambands-
ins, fjölmiðlamanna og fjölda sérfræðinga í
Evrópu og Bretlandi, en ekki síður hér á Ís-
landi, voru ekki aðeins ótrúleg heldur nötur-
legur vitnisburður um viðhorf valdastétta til al-
mennings. Elítan getur illa sætt sig við að ná
ekki sínu fram.
Íslenskir Evrópusinnar töluðu af yfirlæti.
Bretar voru sagðir íhaldssamir,
gamaldags og staðnaðir. Því var
haldið fram að það hefði verið
fyrst og fremst fólk með litla
menntun sem studdi Brexit. Hinir
menntuðu – sem vita best – væru
á móti úrsögn. Hið sama ætti við
um unga fólkið sem hefði verið á
móti úrsögn – það hefði kosið með
framtíðinni, en þeir eldri tekið
völdin og ákveðið dökka framtíð-
ina fyrir þá yngri.
Í Bretlandi var hrokinn gagn-
vart kjósendum grímulaus og
þingmaður Verkamannaflokksins
krafðist þess að þingið hundsaði niðurstöðu
þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Jafnvel innan
Íhaldsflokksins voru þingmenn sem töldu ekk-
ert rangt – hvorki siðferðilega né lagalega – við
að vilji meirihluta kjósenda yrði virtur að vett-
ugi. Í rúm þrjú ár var öllum brögðum beitt til að
koma í veg fyrir að vilji meirihluta kjósenda
næði fram að ganga. Kosningasigur Íhalds-
flokksins, undir forystu Boris Johnson forsætis-
ráðherra, í desember var hins vegar rothöggið
sem þurfi til að binda enda á klækjastjórnmál
þeirra sem vildu ekki hlíta ákvörðun meirihluta
breskra kjósenda.
Grunnurinn að mesta kosningasigri Íhalds-
flokksins frá 1987, þegar Margaret Thatcher
leiddi flokkinn, var árangur hans í Norður-
Englandi, einföld og skýr skilaboð og trú-
verðugleiki. Boris Johnson hefur gengið hratt
og örugglega til verka sem forsætisráðherra.
Bretar ganga úr Evrópusambandinu í lok vik-
unnar. Svokallaðan aðlögunartíma fram að ára-
mótum á að nýta til að semja um samskipti Evr-
ópusambandsins og Bretlands. Og það verður
reynt að leggja steina í götu slíkra samninga.
Elítan er þegar byrjuð að tína steinana til.
Úrslit þingkosninganna í desember og ekki
síður niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslunnar
2016 þar sem Brexit var samþykkt, bendir til að
breskur almenningur sé að brjótast undan elít-
unni – sé hættur að taka mark á sérfræðingum
og fjölmiðlum. Þetta er ekki ósvipað og gerðist
hér á Íslandi í tvígang þegar mikill meirihluti
Íslendinga hafnaði Icesave-samningunum. Sér-
fræðingar, álitsgjafar og ráðherrar boðuðu
efnahagslegar hamfarir og einangrun landsins,
ef íslenskir skattgreiðendur öxluðu ekki skuldir
einkabanka. Kjósendur tóku sjálfstæða ákvörð-
un sem reynst hefur gæfurík.
Mikilvægt viðskiptaland
Þótt slest hafi upp á vinskapinn endrum og
sinnum eru Bretar ein nánasta vinaþjóð okkar
Íslendinga og samstarfsaðili í varnarbandalagi
vestrænna þjóða – Nató. Bretland er eitt okkar
mikilvægasta viðskiptaland.
Um 10% af heildarvöruútflutningi okkar fara
til Bretlands og 15,3% af sjávarafurðum. Þetta
eru um 59 milljarðar á ári í vöruútflutning, en
þjónustutekjur okkar frá Bretum eru líka
gríðarlegar, um 83 milljarðar eða tæplega 12%
af útflutningstekjum okkar af þjónustu í heild.
Því skiptir það okkur gríðarlega miklu máli að
það takist að ganga frá fríverslunarsamningi
við Bretland sem tryggi hagsmuni, ekki bara
okkar á Bretlandi heldur líka breskra aðila sem
eiga viðskipti við okkur á Íslandi.
Í óundirbúnum fyrirspurnartíma á Alþingi
um stöðuna gagnvart Bretlandi vegna Brexit í
nóvember 2018 sagði Guðlaugur Þór Þórðarson
utanríkisráðherra meðal annars:
„Við viljum ekki sjá verri viðskiptakjör en við
höfum núna. Helst vildum við sjá betra og nán-
ara samstarf.“
Markmið ráðherrans er skýrt enda hefur
hagsmunagæsla vegna útgöngu Bretlands úr
Evrópusambandinu verið forgangsmál frá því
að hann tók við embætti. Í blaðagrein í síðustu
viku benti Guðlaugur Þór á að huga hefði þurft
að mörgu „sérstaklega ef Bretar og ESB næðu
ekki samningi. Okkur tókst að tryggja lykil-
hagsmuni Íslands óháð því hvort útgangan
hefði orðið með eða án samnings. Í viðræðunum
sem nú fara í hönd byggjum við á þeim trausta
grunni sem þá var lagður.“
Raunar geta tækifæri legið í nánari sam-
vinnu við Bretland á komandi árum. Ég hef
lengi látið mig dreyma um að myndað verði
fríverslunarsvæði í norðurhöfum; Bretland,
Bandaríkin, Kanada, Grænland, Færeyjar,
Noregur og Ísland. Með fríverslunarsamningi
landanna yrði til markaður um 430 milljóna
manna og lagður grunnur að einu mesta hag-
vaxtarsvæði heims.
Fríverslun í Norðurhöfum gæti orðið jafn
styrk stoð undir efnahag og lífskjör okkar Ís-
lendinga til framtíðar og EES-samningurinn.
Hugmyndin er hins vegar eitur í beinum
Evrópusinna eins og kom ágætlega í ljós í um-
ræðum á þingi í október síðastliðnum. Íslenska
elítan sem sækir andlegt fóður sitt til Brussel
gerir sér ágætlega grein fyrir að með sama
hætti og EES-samningurinn er steinn í götunni
til Brussel yrði fríverslun í norðurhöfum það
einnig. Og það bendir til að hugmyndin sé nokk-
uð góð.
Eftir Óla Björn Kárason » Semja þarf um samskipti
ESB og Bretlands en
það verður reynt að leggja
steina í götu slíkra samninga.
Elítan er þegar byrjuð að
tína steinana til.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður Sjálfstæðisflokksins.
Vilji meirihluta kjósenda nær loksins fram