Morgunblaðið - 29.01.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. JANÚAR 2020
Hart er sótt að hinni
fíngerðu byggð í mið-
borg Reykjavíkur.
Gerði ég í haust sem
leið fyrirhugaða hótel-
byggingu upp á 17
hæðir á horni Vitastígs
og Skúlagötu að um-
ræðuefni mínu í blaða-
grein, enda er hún al-
veg út úr kortinu miðað
við umhverfi sitt.
Skömmu síðar birtust í
blöðum teikningar af téðri byggingu,
sem var svo hvunndagslegur arki-
tektúr að menn rak í rogastans.
Borgaryfirvöld funduðu um málið og
flaug fyrir að samþykkt hefði verið
að lækka bygginguna og gera hana
ásjálegri. Þetta var líklega falsfrétt.
Dagana 7. og 9. janúar – mitt í veð-
urhamförum vetrarins – birtust
fréttir í dagblöðum um að enn væri
fyrirhugað að byggja 17 hæða hótel á
horni Vitastígs og Skúlagötu og er
þessari byggingu ætlað að ná til
„þúsaldarkynslóðarinnar“, hvaða
fólk sem það kann nú að vera.
Endurhönnuður hótelsins er hinn
víðfrægi skoski arkitekt Tony
Kettle, sem byggt hefur hæsta turn-
inn í Rússlandi. Gagnvart slíkum er-
lendum dýrðarmanni glúpna öll rök
heimamanna, sem þekkja þó norðan-
hvassviðrið af Esjunni og hrýs hugur
við stormsveipum, sem óhjákvæmi-
lega munu standa af hótelturni þess-
um þegar illa viðrar.
Tölvumynd sem Morgunblaðið
birti af anddyri hótelsins og veit-
ingastað, þar sem gestir sitja létt-
klæddir í sólskininu vekur hugrenn-
ingatengsl við sólarströnd –
einhvern „Sunset boulevard“. Svona
veðurfar er í hæsta lagi tíu daga á
sumri á Skúlagötunni.
Kettle segist sækja innblástur í
náttúru landsins og byggingarlist
Reykjavíkur. Hann er hér ekki að
tala um byggingarlist gamalla Reyk-
víkinga sem prýðir gamla miðbæinn,
Þingholtin og t.d. Vitastíginn og er
yndisleg, heldur stórhýsi á borð við
Hallgrímskirkju og Hörpu. Væri
ekki ráðlegt að bjóða Kettle arkitekt
að koma að vetrarlagi til landsins,
svo hann geti kynnst náttúru veður-
farsins og óblíðum veðurham, sem til
dæmis er ríkjandi nú um stundir?
Hann kynni þá í hönn-
un sinni að taka mið af
þeim napra veruleika
að honum væri varla
stætt á barsvæði og úti-
verönd á þakhæð hót-
elsins – maðurinn
kynni jafnvel að fjúka
upp í Hallgrímskirkju-
turn! Sem dæmi um
hversu vindsveipir geta
verið óþyrmilegir skýt
ég hér inn sögu af
tveimur gömlum vin-
konum, sem fóru í Hall-
grímskirkju sunnudagsmorguninn
19. janúar síðastliðinn, en þá var veð-
ur sæmilegt en nokkuð hvasst.
Þegar þær komu út kom sterk vind-
hviða fyrir suðurhorn kirkjunnar og
feykti vinkonunum um koll. Kirkju-
ferðinni lyktaði sum sé á bráða-
móttökunni í Fossvogi, enda getur
íslenskt veðurfar verið hættulegt lífi
manna og limum.
En Hallgrímskirkja er glæsilegt
kennileiti borgarinnar. Hún vísar til
ýmissa vídda í huga fólks, til trúar-
bragða landsmanna í þúsund ár og
þeirrar menningar sem það hugarfar
hefur skapað. Hótelbyggingin á
horni Skúlagötu og Vitastígs vísar
hins vegar til hins þunga skriðs fjár-
magns og græðgi, sem breytir ásýnd
þessa gamla hverfis, strandlengj-
unnar og veðurfars á þessum
slóðum. Fjárfestum liggur á að
breyta bankafé í steinsteypugull –
eins og sagt er á þýsku. Mér óar við
þeim vindsveipum sem hótelturn
þessi mun orsaka og dynja á þeim
sem eiga leið um Vitastíginn og valda
þeim slysum. Á hinu horni götunnar,
öndvert umræddri hótelbyggingu, er
elliheimili! Um hina yfirvofandi sjón-
mengun ræði ég ekki. Verið er að
draga okkur borgarbúa á asna-
eyrunum. Við tökum eftir því.
Enn um Vitastíginn
Eftir Vilborgu Auði
Ísleifsdóttur
» Væri ekki ráðlegt
að bjóða Kettle arki-
tekt að koma að vetrar-
lagi til landsins svo hann
geti kynnst náttúru
veðurfarsins og óblíðum
veðurham?
Vilborg Auður
Ísleifsdóttir
Höfundur er sagnfræðingur.
Matvælastofnun,
MAST, á að gæta vel-
ferðar dýra í landinu,
húsdýra jafnt sem
villtra dýra, og sjá til
þess að vernd þeirra og
velferð sé tryggð skv.
reglugerðum og lög-
um.
Í raun er þetta um-
deilanleg ráðstöfun
þeirra ráðherra sem að
stofnun MAST stóðu vegna þess að
matvæli, húsdýrahald og kjötfram-
leiðsla, þar sem hagkvæmni og arð-
semi ráða miklu annars vegar og
dýravernd og dýravelferð hins vegar,
eiga oft ekki samleið.
Sú tilfinning læðist að manni að
höfundar MAST hafi litið á dýrin sem
„lifandi kjöt“; hluta af kjöt- og mat-
vælaiðnaði landbúnaðarins. Þau
þyrftu að vera heilbrigð svo kjötið af
þeim yrði hollt og gott fyrir mann-
fólkið, sem er auðvitað gott – líka fyr-
ir velferð dýranna – en rétt á eigin
lífi, einhverri lífsgleði og eigin velferð
ættu þau varla.
Hagkvæmni, samkeppnisstaða og
– ekki síst – afkoma og arðsemi land-
búnaðarins skyldu ráða
för umfram dýravelferð,
en hún byggist á birtu,
hreinu lofti, góðu hreyf-
ingarrými, aðgengi að
hreinu vatni og góðu
fæði – grænu, vaxandi
grasi – útiveru, frjáls-
ræði, samveru móður og
afkvæmis o.s.frv., sem
allt kostar fjármuni;
dregur úr góðri pen-
ingalegri afkomu og
arðsemi landbúnaðar-
ins.
Dýr eru reyndar skilgreind sem
„skyni gæddar verur“ í markmiðum
laga nr. 55/2013 og það réttilega.
Þetta er sagt í markmiði laganna:
„Markmið laga þessara er að
stuðla að velferð dýra, þ.e. að þau séu
laus við vanlíðan, hungur og þorsta,
ótta og þjáningu, sársauka, meiðsli
og sjúkdóma, í ljósi þess að dýr eru
skyni gæddar verur. Ennfremur er
það markmið laganna að þau geti
sýnt sitt eðlilega atferli eins og frek-
ast er unnt.“
Steingrímur J. Sigfússon, sjálfur
af bændum kominn og þá atvinnu- og
nýsköpunarráðherra, stóð að þessari
lagasetningu vorið 2013. Á hann mik-
inn heiður og hjartanlegar þakkir
skildar fyrir. Þetta eru ljómandi lög,
en því miður er ekki alltaf farið eftir
þeim.
Guðni Ágústsson, sjálfur bóndi og
þá landbúnaðarráðherra, setti á lagg-
irnar Landbúnaðarstofnun á Selfossi
2005, og síðan voru matvælasvið Um-
hverfisstofnunar og matvælasvið
Fiskistofu færð til Landbúnaðar-
stofnunar af eftirmanni Guðna, Ein-
ari K. Guðfinnssyni, árið 2008.
Augljóst er því að tilgangurinn
með þessari stofnun var – að yfir-
gnæfandi leyti – að fara með mat-
vælamál, enda nafninu breytt í þá
veru. Varla var rými fyrir dýraheill,
nema að því leytinu til sem það hent-
aði hagsmunum landbúnaðarins og
kjötiðnaðarins.
Í raun hefði dýravernd og dýra-
velferð átt að haldast hjá Umhverfis-
stofnun eða öllu heldur Náttúru-
fræðistofnun Íslands, sem betur má
treysta fyrir dýraheill að mati undir-
ritaðs, og hefði umhverfisráðherra
átt að vera yfir þessum málaflokki
frekar en landbúnaðarráðherra.
Með slíku skipulagi hefðu dýrin
fengið eigin forsvars- og talsmann,
sem hefði beitt sér fyrir þau gegn
bændum og kjötiðnaði þegar til hags-
munaárekstra hefði komið en að öðru
leyti samræmt dýra-, náttúru- og
umhverfisvernd, en þetta tengist
auðvitað allt og á sér eðlislæga sam-
leið.
Umhverfisstofnun vinnur margt
vel, er hún er undir ríkum áhrifum
veiðimanna, enda var núverandi for-
maður skotveiðimanna, Skotvíss,
veiðistjóri hjá Umhverfisstofnun um
langt árabil, áður en hann tók að sér
formlega forræðishlutverk fyrir skot-
veiðimenn.
Þess vegna sagði ég að sennilega
mætti treysta Náttúrufræðistofnun
Íslands betur fyrir dýraheill, þó að
þar kunni líka að vera pottur brotinn.
Á ég þar við ríflegar og óhóflegar til-
lögur til rjúpnaveiða, langt umfram
styrk stofns og viðkomu.
Sem dæmi um skort MAST til að
taka á dýraverndar- og dýravel–
ferðarmálum vil ég taka þetta dæmi:
Í því illviðri sem gekk yfir landið
10.-12. desember sl. fórust a.m.k. 29
folöld, 34 trippi, 30 hryssur og 15
hestar, samtals 108 dýr, með kvala-
fullum og hörmulegum hætti,
króknuðu til dauða, bara í Húna-
vatnssýslum og Skagafirði.
Á vefsíðu MAST er frá þessu
greint 3. janúar sl. Er talað um „0,5%
afföll“ þeirra um 20.000 útihrossa
sem áttu að hafa verið á svæðinu
þessa daga. Hjá MAST eru 108 líf-
verur, spendýr eins og við mann-
fólkið, sem frusu í hel vegna aðstöðu-
og skjólleysis, bara „0,5% afföll“.
Hvers konar hugsunarháttur er
þetta eiginlega?
Að öðru leyti má skilja þessa
færslu á vefsíðu MAST sem svo að
þetta sé ekkert stórmál; ekkert hafi
verið við þessu að gera, þetta hafi
bara verið eðlilegt.
Á svipaðan hátt er reynt að gefa í
skyn að lögboðnir skjólveggir séu
verri en ekkert – það er líka sá póll
sem ýmsir bændur vilja taka í hæð-
ina – þar myndist bara skaflar, sem
kaffæri hrossin og drepi þau.
Þetta kann að eiga við ef skjól-
veggir eru ekki reistir skv. lögum,
með skjól fyrir öllum vindáttum og
minnst tveir metrar á hæð; þetta
þýðir auðvitað skjólvegg með þremur
vængjum, og, ef það skyldi ekki duga,
bæri góðum og ábyrgum bændum að
bæta þaki ofan á til að tryggja líf, limi
og velferð sinna hesta.
Ofangreind afstaða og málflutn-
ingur MAST til hörmulegs dauðdaga
108 útigangshrossa vegna aðstöðu-
og skjólleysis er mikil vonbrigði fyrir
alla dýravini, en hún gefur til kynna
að MAST sé í reynd fyrst og fremst
matvælastofnun; ekki stofnun fyrir
dýraheill.
Eru dýrin bara „lifandi kjöt“?
Eftir Ole Anton
Bieltvedt
Ole Anton Bieltvedt
» Á vefsíðu MAST eru
29 folöld, 34 trippi,
30 hryssur og 15 hestar,
108 dýr sem króknuðu
til dauða með kvala-
fullum og hörmulegum
hætti, „0,5% afföll.“
Höfundur er stofnandi
og formaður Jarðarvina.
Umsóknatímabil hefst 30. janúar og lýkur 20. febrúar
Um er að ræða vikuleigu, 8. apríl – 15. apríl 2020.
Nánari upplýsingar á www.efling.is
Minnum á páskaúthlutun
Félagsmenn Eflingar
orlofshúsa