Morgunblaðið - 05.02.2020, Blaðsíða 17

UMRÆÐAN 17
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 5. FEBRÚAR 2020
Hringferðin 2020
hefst í Reykjavík
á fimmtudag
— opinn fundur á Restaurant Reykjavík kl. 18.00
Þingflokkur Sjálfstæðisflokksins fer í árlega hringferð um landið
á næstu vikum, þar sem allir þingmenn flokksins fara saman til
funda vítt og breitt um öll kjördæmi landsins.
Fundirnir eru með óformlegu sniði og miðast við að sem flestir
geti náð tali af þingmönnunum á sínum heimavelli og rætt það
sem mestu máli skiptir á hverjum stað.
Hringferðin í ár hefst með opnum fundi í hjarta höfuðborgar-
innar, á Restaurant Reykjavík við Vesturgötu 2. Fundurinn
stendur yfir frá kl. 18.00 til 19.00
Allir velkomnir!
SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN
„Þegar ég nota orð,“ sagði Humpi í
Lísu í Undralandi, „þýða þau það
sem ég vil að þau þýði.“ Þannig er
það líka í raunveruleikanum. Orð
breytast eftir notkun og tilgangi og
ýmsir frasar myndast sem festast
við stéttir, flokka eða bara ein-
staklinga, þannig að menn vita
stundum fyrirfram hvernig viðkom-
andi muni botna setninguna.
Þetta er ekki mjög skemmtilegt,
en ræðumennska og fjölbreyttur
stíll virðist ekki vera metnaðarmál,
hvorki hjá stjórnmálamönnum né
sérfræðingum. Það fræðiorð sem
hvað oftast hefur heyrst nýlega er
„sviðsmyndir“ sem táknar þá mögu-
leika sem eru í stöðunni hverju sinni.
Skiljanlegt en ekki persónulegt. Þá
er orðið „lausnamiðaður“ sem er
beint úr pólitíkinni og eiginlega
eyrnamerkt vissum stjórnmála-
flokki. Mjög ópersónulegt. Vildi ekki
sjá það í minningargrein. Eins er
með „gáruáhrif“. Ekki mjög skýrt.
Sóknarfæri er líka þurrt, leiðinlegt
og ofnotað.
Uppáhaldsnýyrði mitt er „flug-
viskubit“. Það er fyndið og segir það
sem segja á. Snöggtum betra en
hamfarahlýnun.
Sunnlendingur.
Velvakandi Svarað í síma
569-1100 frá kl. 10-12.
Nútjáningar
Flugviskubit Eru sumir flugvisku-
bitnari en aðrir?
Hinn 31. janúar síð-
astliðinn voru 75 ár lið-
in síðan kennsla hófst í
tannlækningum hér á
landi, fyrst í lækna-
deild, en síðar í sjálf-
stæðri tannlæknadeild,
sem nú er hluti Heil-
brigðisvísindasviðs Há-
skólans.
Fyrstu hugmyndir
að tannlæknakennslu á
Íslandi munu hafa komið fram á fundi
í Læknafélaginu árið 1927. Frum-
mælendur voru Brynjólfur Björnsson
tannlæknir og Gunnlaugur Claessen
læknir. Báru þeir fram tillögu um að
nauðsynlegt væri að taka upp tann-
læknakennslu vegna erfiðleika að
sækja slíkt nám erlendis. Ekki var
einhugur um málið á fundinum og
töldu margir duga að auka fræðslu
um tannlækningar í almennu lækna-
námi og kenna læknum að draga
tennur! Meirihlutinn samþykkti þó að
skora á ríkisstjórnina að veita tann-
læknanemum námsstyrki og tryggja
námsstaði erlendis. Ályktunin var
send Jónasi Jónssyni frá Hriflu, sem
þá hafði nýverið tekið við ráðherra-
embætti, hann ritaði í framhaldinu
þáverandi landlækni bréf um að tek-
ist hefði að tryggja árlega einum Ís-
lendingi skólavist við Hafnarháskóla.
Mun þetta loforð hafa gengið eftir
fram til 1939 þegar seinni heimsstyrj-
öldin braust út.
En aðalhvatamaðurinn að tann-
læknakennslu hér á landi var sá
framsýni maður Vilmundur Jónsson,
landlæknir og alþingismaður. Flutti
hann frumvarp á Alþingi um að upp
skyldi tekin tannlæknakennsla við
læknadeild HÍ og var það samþykkt
sem lög árið 1941. Í
langri greinagerð með
frumvarpinu segir „að
meðan yfir 150 læknar
væru starfandi hér á
landi væru einungis 11
starfandi tannlæknar á
landinu öllu, eða einn
tannlæknir á ellefu þús-
und íbúa. Styngi lækna-
fjöldinn hér á landi
mjög í stúf við tann-
læknaskortinn sem hér
væri svo mikill að þess
myndi engin dæmi í
sæmilegum menningarlöndum“. Vil-
mundur telur einnig í greinargerðinni
að ekki verði ráðið fram úr tann-
læknaskortinum fyrr en upp verði
tekin kennsla í tannlækningum hér á
landi á sama hátt og ráðin var bót á
læknaleysinu á sínum tíma. Vilmund-
ur hafði líka gert sér grein fyrir að
tannlæknakennslu yrði ekki komið á
hér á landi nema til fengjust mennt-
aðir kennarar. Hann hafði því áður
stuðlað að því að ungur nýútskrifaður
læknir, Jón Sigtryggsson, færi til
Kaupmannahafnar í framhaldsnám í
tannlækningum.
Af mörgum ástæðum hófst námið
ekki fyrr en undir stríðslok og ein-
ungis þrír nemendur í fyrsta hópnum,
þeir Þorsteinn Ólafsson, tengdasonur
landlæknis, tannlæknir í Reykjavík,
Baldvin Ringsted á Akureyri og Ólaf-
ur Thorarensen í Vestmannaeyjum. Í
byrjun var námið einungis tvö ár að
loknu miðhlutaprófi í læknisfræði.
Líklega hefur það fyrirkomulag verið
pólitísk refskák landlæknis til að
koma tannlæknakennslunni á fót,
enda var fljótlega horfið frá þessu
fyrirkomulagi. Bæði var erfitt að fá
læknanema sem áttu einungis eftir
tvö ár til kandidatsprófs til að snúa
yfir í tannlækningar og ekki síður að
tveggja ára sérhæfing í tannlækning-
um þótti ekki nægileg.
Kennarar voru upphaflega tveir,
próf. Jón Sigtryggsson sem kenndi
öll klínísk fög og Guðmundur Hraun-
dal sem kenndi tannsmíði. Jóhann
Finnsson dósent hóf síðan kennslu
1951. Í upphafi var tannlæknadeildin
til húsa í norðurendanum á efstu hæð
í aðalbyggingu Háskólans, en flutti
árið 1959 í kjallara Landspítalans.
Var námið þá lengt í sex ár, sérhæf-
ing jókst og klínískum kennurum
fjölgaði og önnur kynslóð kennara hóf
störf. Má þar fremstan nefna próf.
Örn Bjartmars Pétursson, sem hóf
störf 1959, Þórð Eydal og Guðjón Ax-
elsson auk Jónasar Thoroddsen og
Rósars Eggertssonar sem sáu um
preklíníska kennslu.
Tannlæknadeild flutti í núverandi
húsnæði, Læknagarð eða Tanngarð
eins og húsið er oft kallað, árið 1983,
sem var þá einhver nútímalegasta og
best búna tannlæknadeild í heimi.
Auk tannlæknakennslunnar fer þar
einnig fram kennsla aðstoðarfólks og
tannsmiða. Kom þá til starfa þriðja
kynslóð ungra kennara með góða sér-
fræðimenntun að utan, flestir frá
Bandaríkjunum. Var námið þá veru-
lega nútímavætt af miklum metnaði í
öllum greinum tannlæknisfræðinnar
eins og best gerðist í heiminum.
Árgangar tannlæknanema eru það
fámennir að hluti kennslunnar getur
farið fram með persónulegri hætti en
í stærri skólum auk þess sem hérna
er stúdentunum kennt beint af fær-
ustu sérfræðingum, ekki aðstoðar-
kennurum. Þeir mörgu tannlæknar
sem hafa farið í framhaldsnám við er-
lenda háskóla bera þessu órækt vitni.
Á þessum 37 árum í Tanngarði hafa
að sjálfsögðu margir komið að starf-
semi deildarinnar sem of langt mál
yrði að minnast hér, en miklar
mannabreytingar hafa orðið á allra
síðustu árum. Má því segja að fjórða
kynslóð kennara hafi tekið við.
Á þessum 75 árum sem liðin eru
síðan tannlæknakennsla hófst hefur
allt þjóðlíf gjörbreyst. Fyrir stríð vor-
um við með fátækustu löndum álf-
unnar, en nú erum við með þeim rík-
ustu og Íslendingar eiga völ á því
besta í tannlæknisþjónustu sem ger-
ist í heiminum. Um og eftir miðja síð-
ustu öld voru tannskemmdir barna og
unglinga mjög algengar og algengast
að eldri borgarar væru með gervi-
tennur. Árið 1986 var framkvæmd á
vegum tannlæknadeildar stór rann-
sókn á tannheilsu barna og unglinga á
Íslandi. Kom þá í ljós að íslensk börn
áttu heimsmet í tannskemmdum. Frá
þessum tíma hefur orðið mikill árang-
ur í tannvernd og tannheilbrigði orðið
svipað og í grannlöndunum. Íslend-
ingar lifa einnig allra þjóða lengst og
sífellt stærri hópur heldur tönnum
sínum alla ævi. Fram yfir síðustu
aldamót voru tannlækningar barna
og unglinga stóri þátturinn í starfi
flestra tannlækna, en í framtíðinni er
því líklegt að það verði aftur á móti
tannheilsuþjónusta fullorðinna og
aldraðra.
Þegar við nú lítum yfir farinn veg
getum við óhikað státað af því að eiga
einhverja best menntuðu og færustu
tannlæknastétt í heimi.
Tannlæknakennsla á heimsmælikvarða
Eftir Sigfús Þór
Elíasson » Íslendingar lifa einn-
ig allra þjóða lengst
og sífellt stærri hópur
heldur tönnum sínum
alla ævi.
Sigfús Þór Elíasson
Höfundur er prófessor emeritus og
fyrrverandi forseti tannlæknadeildar.