Morgunblaðið - 26.02.2020, Page 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 2020
Snorrabraut Til þess að uppgötva mikinn sannleik þarf að kveikja á perunni.
Eggert
Ok, það skal viður-
kennt: Ég bíð alltaf
spenntur eftir að Tí-
und, tímarit Ríkis-
skattstjóra, komi út.
Margt er þar athygl-
isvert en ítarleg
greining Páls Kol-
beins rekstrarhag-
fræðings á álagningu
einstaklinga hvers árs
fangar hugann. Mér
er til efs að betri árleg greining sé
gerð á tekjum, eignum, skuldum,
sköttum og gjöldum einstaklinga.
Nýjasta tölublað Tíundar, sem
kom út fyrir skömmu, sveik ekki.
Greining Páls Kolbeins er á sínum
stað; álagning einstaklinga 2019
vegna tekna ársins 2018. Páll
bendir í upphafi á að skattframtöl
beri vitni um mikinn uppgang á
árinu 2018. „Útlendingar flykktust
til landsins, laun og tekjur hækk-
uðu og verðmæti eigna jókst.
Skuldir jukust en þó í minna mæli
en eignir og eigið fé. Þó að nokkuð
hafi dregið úr hinum mikla vexti
sem var hér á árunum 2016 og
2017 þá er engu að síður óhætt að
segja að það hafi blásið byrlega
fyrir landsmönnum á árinu 2018.“
29 þúsund í skatt
af einni krónu
Í hafsjó upplýsinga finnst margt
sem er skrítið og sumt kann að
særa réttlætiskennd. Eins og Páll
Kolbeins bendir á, þá
leggjast svokallaðir
nefskattar – ákveðin
fjárhæð sem er lögð
jafnt á alla – þyngst á
þá sem lægstu tekj-
urnar hafa. Eftir því
sem tekjurnar eru
hærri er bagginn létt-
ari. Útvarpsgjald og
gjald í Framkvæmda-
sjóð aldraðra eru nef-
skattar. Allir ein-
staklingar 16-70 ára
með tekjur yfir skatt-
leysismörkum verða að standa skil
á þessum sköttum. Öryrkjar sem
dvelja á dvalar- og hjúkrunar-
heimilum eru undanþegnir. Árið
2018 var útvarpsgjaldið 17.100
krónur og gjald í Framkvæmda-
sjóð var 11.454 krónur. Alls 28.954
krónur.
Þetta sama ár voru skattleysis-
mörkin 1.750.782 krónur – tæp-
lega 146 þúsund á mánuði. Ein-
staklingur sem hafði einni krónu
hærri tekjur varð því að greiða
nær 29 þúsund krónur í nefskatta.
Varla er hægt að finna dæmi um
þyngri skattheimtu. Dæmi um
óréttlæti skattkerfisins? Auðvitað.
Gjald í Framkvæmdasjóð aldr-
aðra nam tæpum 2,6 milljörðum
króna og var lagt á 225.660 ein-
staklinga, 8.067 fleiri en árið á
undan.
Pakkað í bómull
Samkvæmt upplýsingum í grein
Páls Kolbeins voru rúmir 3,9 millj-
arðar lagðir á einstaklinga í út-
varpsgjald vegna ársins 2018.
Gjaldið var lagt á 225.468 gjald-
endur og fjölgaði þeim um liðlega
átta þúsund. Ríkisútvarpið er eini
fjölmiðill landsins sem býr við þær
kjöraðstæður að „áskrifendum“
fjölgar sjálfvirkt ár eftir ár, án
þess að nokkuð sé fyrir því haft.
Á fimm árum frá 2015 hefur
þeim einstaklingum sem greiða út-
varpsgjald fjölgað um liðlega 36
þúsund.
En þar með er ekki sagan öll
sögð því allir lögaðilar þurfa að
greiða útvarpsgjald. Rétt tæplega
42 þúsund lögaðilar greiddu alls
um 735 milljónir. Á fimm árum
hefur þeim fjölgað um rétt tæp-
lega sex þúsund.
Ekki verður annað sagt en að
löggjafinn hafi hugað vel að Ríkis-
útvarpinu – í raun pakkað fyrir-
tækinu í eins konar bómull og
tryggt að í hvert einasta skipti
sem einhver heldur upp á 16 ára
afmælið og/eða aflar sér einni
krónu meira en skattleysismörkin,
þá bætist í hóp „áskrifenda“. Og
það sem meira er. Þegar einhver
framtaksmaðurinn stofnar fyrir-
tæki fjölgar „áskrifendunum“.
Til að gulltryggja þetta allt hef-
ur Ríkisútvarpið frjálsar hendur á
auglýsingamarkaði í samkeppni
við sjálfstæða fjölmiðla.
Útsvarið skiptir máli
Þvert á það sem margir halda
þá er hlutur sveitarfélaganna í
staðgreiðslu stærri en ríkissjóðs.
Þetta er vegna þess að ríkið
tryggir sveitarfélögunum útsvar af
tekjum þeirra sem eru undir
skattleysismörkum og greiða þeir
engan skatt af tekjum, hvorki
tekjuskatt né útsvar. Útsvar var
lagt á liðlega 298 þúsund ein-
staklinga vegna tekna 2018, rúm-
lega 63 þúsund fleiri en greiddu
tekjuskatt. Útsvarstekjur námu
232 milljörðum króna á móti 190
milljörðum sem runnu í ríkissjóð í
formi almenns tekjuskatts.
Í greiningu Páls Kolbeins kem-
ur þannig skýrt fram að útsvar
leggst þyngra á herðar launafólks
en tekjuskattur. Einmitt þess
vegna skiptir það skattgreiðendur
miklu að sveitarfélögin gæti hóf-
semi þegar kemur að því að
ákvarða útsvarsprósentuna. Sam-
kvæmt lögum er hámarkið 14,52%
(eins og Reykjavík leggur á
borgarbúa), en sveitarfélög geta
ekki lagt á lægra útsvar en
12,44%.
Munurinn á hæsta og lægsta út-
svari er 2,08%. Páll Kolbeins
dregur fram athyglisverða stað-
reynd: Þeir sem búa í sveitarfélagi
þar sem útsvar er í hámarki
greiða 20.800 krónum meira í út-
svar af hverri milljón sem þeir
afla en þeir sem eiga heima í
sveitarfélagi sem leggur á lág-
marksútsvar.
Einstaklingur sem er að jafnaði
með 450 þúsund krónur í mán-
aðartekjur greiðir um 112 þúsund
meira í útsvar á ári fyrir að búa í
sveitarfélagi þar sem álagningin
er í hámarki en hann gerði ef
hann væri búsettur í einu af þeim
þremur sveitarfélögum sem gæta
mestu hófseminnar. Þetta er um
25% af mánaðarlaunum.
Þegar þessi einföldu sannindi
eru höfð í huga er erfitt að skilja
hvers vegna augu almennings og
þá ekki síst forystu launafólks
beinast ekki í ríkara mæli að há-
skattastefnu margra sveitarfélaga.
Útsvar leggst þyngra á láglauna-
manninn en tekjuskattur ríkisins,
alveg með sama hætti og nefskatt-
urinn sem rennur til Ríkisútvarps-
ins.
Og að lokum er forvitnileg stað-
reynd frá Páli Kolbeins. Tekjur
landsmanna námu alls 1.863 millj-
örðum króna árið 2018 og hækk-
uðu um rúmlega 43 milljarða
króna. Laun, hlunnindi og lífeyrir
hækkuðu um 76,9 milljarða en
fjármagnstekjur lækkuðu um 33,8
milljarða. Lækkun fjármagnstekna
veldur hins vegar fáum áhyggjum.
Eftir Óla Björn
Kárason » Þeir sem búa í
sveitarfélagi þar
sem útsvar er í hámarki
greiða 20.800 krónum
meira í útsvar af hverri
milljón en þeir sem
njóta lágmarksútsvars.
Óli Björn Kárason
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins.
Margt er skrýtið, annað forvitnilegt
Samtök fjár-
tæknifyrirtækja
telja um 20 ný-
sköpunarfyrirtæki
sem hafa það
markmið að koma
fram með hag-
kvæmar fjármála-
lausnir sem nýta
nýjustu tækni og
umfangsmiklar
breytingar á evr-
ópsku regluverki fjármálafyrir-
tækja í kjölfar hrunsins.
Stefna stjórnvalda um heim
allan er að hvetja til nýsköpunar
og aukinnar samkeppni á fjár-
málamarkaði, neytendum til
hagsbóta, en á Íslandi er Alþingi
að staðfesta lagabreytingu sem
takmarkar eðlilega samkeppni
við ríkisbankana og lánafyrir-
tæki þeirra. Fjártæknifyrir-
tækjum er ógnað og dregið er úr
nýsköpun og hagræði í íslensku
fjármálakerfi.
Forsaga málsins er sú að
stjórnvöldum hefur gengið
brösulega að koma böndum á þá
ógeðfelldu starfsemi sem kennd
hefur verið við smálán og snýr
vilji þingsins að því að að bæta
þar úr. Því ber að fagna enda vill
enginn slíka starfsemi í sið-
menntuðu samfélagi. Hún verður
þó ekki stöðvuð með því að
skjóta býfluguna með þeirri
haglabyssu sem þessi nýju lög
eru.
Meirihluti þingsins kaus ekki
að koma á miðlægum gagna-
grunni yfir neytendalán líkt og
Samtök fjártæknifyrirtækja og
Umboðsmaður skuldara hafa
kallað eftir. Slíkur grunnur væri
til þess fallinn að draga verulega
úr skuldasöfnun ungs fólks og
fækka skjólstæðingum Umboðs-
manns skuldara. Slíkur grunnur
dregur úr útlánatapi og getur
þannig leitt til betri lánakjara til
neytenda. Ólíklegt má telja að
það fyrirtæki sem
stundar ólöglega
smálánastarfsemi á
Íslandi undir fjölda
vörumerkja fáist til
að deila gögnum í
slíkan grunn.
Lagabreytingin
gerir ráð fyrir
skráningarskyldu
þeirra sem stunda
neytendalána-
starfsemi, sem er
mjög jákvætt skref.
Hins vegar er óljóst
hver viðurlögin eru við því að
stunda slíka lánastarfsemi án til-
skilinnar skráningar. Þar hafa
Samtök fjártæknifyrirtækja lagt
til að Creditinfo verði bannað að
setja fólk á vanskilaskrá vegna
krafna frá óskráðum aðilum.
Smálánafyrirtæki hafa aldrei
sótt eitt einasta lánamál fyrir
dómi, sennilega af ótta við að
kröfur þeirra yrðu dæmdar ólög-
mætar og þeim skammtaður
kostnaður langt undir því sem
þau krefja fórnarlömb sín um.
En í stað þess að herða viðurlög
við brotum á núgildandi lögum
og fjölga úrræðum yfirvalda og
eftirlitsaðila kaus ríkisstjórnin
að leggja til og Alþingi að breyta
núgildandi lögum um neytenda-
lán þannig að þau verða verulega
íþyngjandi fyrir þá sem stunda
lánastarfsemi á ábyrgan og
heiðarlegan hátt.
Sú breyting sem kemur verst
niður á fjártæknifyrirtækjum er
sú óskiljanlega ákvörðun að færa
hámarksviðmið árlegrar hlut-
fallstölu kostnaðar (ÁHK) úr
50% í 35% og halda þingmenn að
það sé ígildi þess að verið sé að
lækka vexti eða lántökukostnað.
Það er öðru nær. Það eina sem
gerist með því er að neytendur
teygja lán sín til lengri tíma og
borga þar af leiðandi meiri
kostnað í formi fleiri seðilgjalda
og vaxta fyrir lengra tímabil.
Hliðarverkun af aðgerðum
stjórnmálamannanna verður lík-
lega sú að fleiri freistast til að
taka ólögleg smálán – því þau
virðast ódýrari við fyrstu sýn.
Þessi breyting á árlegri hlut-
fallstölu kostnaðar er gerð án
nokkurrar skoðunar, án nokk-
urrar rannsóknar á því hver
áhrifin eru á neytendur, ábyrga
lánveitendur, kortafyrirtækin og
félög innan Samtaka fjártækni-
fyrirtækja. Sú breyting er full-
komlega ábyrgðarlaus og var úr
lausu lofti gripin á síðasta degi
þingsins fyrir síðustu jól. Hún er
í besta falli byggð á misskilningi
á því hvernig frændur vorir
Finnar standa að málum. Hvort
heldur sem er þá er ljóst að eig-
andi ríkisbankanna ætlar ekki að
bakka með þessa breytingu þrátt
fyrir ítarlegar athugasemdir frá
Samtökum fjártæknifyrirtækja.
Önnur breyting sem kemur
illa við nýsköpun varðar kröfu
um rafrænar undirritanir. Sú
breyting kemur sér reyndar ekki
síður illa fyrir ríkisbankana og
eftir snarpar athugasemdir Sam-
taka fjármálafyrirtækja (SFF),
sem eru hagsmunasamtök þess-
ara sömu banka, stendur nú til
að bakka með þá breytingu áður
en lögin taka gildi.
Samtök fjártæknifyrirtækja
fagna vissulega yfirlýstri áherslu
ráðherra og stjórnvalda á ný-
sköpun í landinu en frábiðja sér
að vera, á tyllidögum, talin til
þeirra sem njóta góðs af þeirri
stefnu – enda annað sýnt hér í
verki.
Ný löggjöf takmarkar sam-
keppni við ríkisbankana
Eftir Sverri
Hreiðarsson »Hliðarverkun af
aðgerðum stjórn-
málamannanna verð-
ur líklega sú að fleiri
freistast til að taka
ólögleg smálán.
Sverrir Hreiðarsson
Höfundur er stjórnarmaður í
Samtökum fjártæknifyrirtækja
og framkvæmdastjóri Aurs.