Vísbending - 14.04.2016, Blaðsíða 3

Því miður er þessi tækni ekki alveg
komin yfir þröskulda einkaleyfasöfnunar,
viðurkenningar opinberra eftirlitsstofn-
ana og markaðsfærslu inn í fjöldafram-
leiðslu. Fáein ár verða enn að líða áður
en því marki er náð. Þjóðir heims geta
ekki beðið þann tíma. Þannig upplýstu
Bretar á Parísarráðstefnunni, að þeir
myndu hætta að greiða sérstaklega niður
umhverfisvæna orkugjafa aðra en vind-
orku af hafi, en snúa sér þess í stað að
kjarnorkunni. Þeir munu leggja áherslu á
kjarnakljúfa sem geta brennt kjarnaelds-
neytinu Þóríum, en einnig úraníum og
plútóníum. Þessi tegund kjarnaofna not-
ar orkuna í kjarnaeldsneytinu margfalt
betur en algengustu núverandi kjarna-
ofnar og aðeins þarf að geyma lítinn
hluta af úrganginum í um 300 ár.
Þessir kjarnaofnar verða einnig mun
öruggari og hagkvæmari en nútíma
kjarnorkuver. Með þessum biðleik, ef
svo má orða það, hefjast þeir ekki aðeins
fyrr handa við ráðstafanir gegn mengun
lofthjúpsins, heldur leysa þeir um leið
stóran hluta vandamálsins með allan
þann geislavirka úrgang sem er í geymsl-
um þeirra sem stendur. Hann verður
einfaldlega notaður sem eldsneyti í hina
nýju ofna. Bandaríkjamenn og Kínverjar
vinna saman að sömu tækni. Hér skiptir
einnig máli að hinn takmarkaði úrgang-
ur frá þessum ofnum er ekki nothæfur til
vopnagerðar.
Viðbrögð stórþjóða vekja
athygli
Nýlega bárust fréttir frá Washington
að Obama forseti íhugi að fresta útgáfu
leyfa fyrir nýjum borunum á norðurslóð-
um. Gangi þetta eftir, hefur forsetinn
skipt um skoðun, en í fyrra gaf hann
leyfi fyrir borunum á stórum svæðum
meðfram Atlantshafsströndinni. Nokkr-
ar vangaveltur hafa verið um undirliggj-
andi ástæðu fyrir þessum sinnaskiptum
forsetans.
Kínverjar hafa fjárfest þjóða mest í
orkukostum á borð við vind, sólarorku
og nú síðast í umhverfisvænni kjarnorku.
Fortune-tímaritið fjallaði um það á fýrri
hluta árs 2015 að Bandaríkjamenn væru
að aðstoða Kínverja við að smíða nýja
tegund umhverfisvænna kjarnaofna sem
brenna ættu kjarnaeldsneytinu Þóríum.
Komandi forsetakosningar í Banda-
ríkjunum geta haft áhrif á þessa þróun.
Þannig er því spáð að ef Demókratar
sigra í baráttunni um Hvíta húsið, muni
sjö ára barátta olíurisanna fýrir því að
leggja Keystone-olíuleiðsluna svo gott
sem tapast. Verði Repúblikanar ofan á er
JISBENDING
líklegt að olíuiðnaðurinn sæki enn fastar
á en áður að leggja þessa óralöngu leiðslu
frá olíusöndunum Alberta-ríkis í Kanada
niður til Illinois og Texas þar sem olíu-
hreinsistöðvar skortir verkefni. Leiðslan
er orðin hlutgerður andstæðingur í bar-
áttu þeirra sem vilja þróa kaldan sam-
runa til orkuvinnslu inn í framtíðina í
samkeppni við olíuiðnaðinn bandaríska.
Samstarf Kínverja og
Industrial Heat LLC
Nýjustu fréttir á þessu sviði bárust nú
skömmu fyrir páska þegar tilkynnt var
um samkomulag Kínverja og Industrial
Heat LLC en það fyrirtæki er með bak-
hjarla eins og Cherokee Partners sem er
undir stjórn Tom Darden, fjárfestis. Fé-
lög undir hans stjórn eru einmitt talin
líklegust til þess að hefja fjöldafram-
leiðslu á orkuframleiðslutækjum, byggð-
um á köldum samruna.
Allra augu beinast nú að tilraun
Industrial Heat LLC sem hefur undan-
farið ár keyrt samrunaofn sem framleið-
ir 1 megawatt af hitaorku með köldum
samruna. Búist er við því að Industrial
Heat LLC gefi út endanlega rannsóknar-
pappíra um verkefnið á næstu vikum.
Segja má að orkugeirinn bíði í ofvæni
eftir niðurstöðum, en þessi samrunaofn
hefur þegar gengið í heilt ár án mengun-
ar og það hefur verið gefið út að verðið á
þessum orkugjafa sé langt fyrir neðan allt
sem menn hafa séð hingað til.
Industrial Heat LLC hefur þegar
lýst vilja sínum til þess að hefja fjölda-
framleiðslu á eftirmynd þessa ofns og
samkvæmt fréttum frá þeim rignir inn
pöntunum. Staðfestar pantanir liggja
fyrir að andvirði þriggja milljarða banda-
ríkjadala, að því gefnu að rannsóknir og
niðurstöður af lokatilraun, sem nú er í
gangi, verði með þeim hætti sem vænst
er.
Gangi þetta eftir, er talið víst að olíu-
risar heimsins geri allt sem í þeirra valdi
stendur til að stöðva þessa þróun eða í
það minnsta að hægja verulega á henni.
I því samhengi hefur verið bent á að
ekki þurfl mikið fjármagn til þess að
varpa skugga efasemda og ótta fólks við
það sem það þekkir ekki á eigin skinni.
Svo virðist sem forsvarsmenn Industrial
Heat LLC hafi áttað sig á þessari hættu
að einhverju leyti og þess vegna ákveðið
að semja við kfnversk yflrvöld sem mjög
gjarnan vilja minnka mengun en árlega
látast hundruð landsmanna af völdum
kolareyks. Orkuþörf Kínverja vex gríðar-
lega á sama tíma og mengunin þar verð-
ur sífellt alvarlegri. Kínverjar munu því
V
ekki láta stjórnast af hagsmunum hinna
ríku ólígarka, hvort sem þeir eru vest-
rænir eða tilheyra gömlu Austur-Evrópu.
Kínverjar hafa með samstarflnu ákveðið
að standa í fararbroddi þessarar orku-
byltingar og taka fagnandi nýjum ódýr-
ari og mengunarlausum orkukosti þegar
hann verður tilbúinn.
Langtímaáhrif og
breytingaskeið
Áhrif hinnar nýju tækni á heiminn og
orkukerfl hans verða ánægjuleg í fyll-
ingu tímans. Menn sjá fyrir sér lokin
á notkun jarðefnaeldsneytis, umverfi-
svænni farartæki og vélar, einfaldari
raforkukerfi án sjónmengandi há-
spennumastra, hreinna loft og hreinna
land. Með nægri, ódýrri orku verður
einnig unnt að breyta eyðimörkum í
gróðursæla reiti. En leiðin að þessari
fallegu framtíðarmynd verður ekki endi-
lega átakalaus. Fjármálafyrirtæki heims
eiga miklar eignir og stór veð í orkufyr-
irtækjum. Fjármálageirinn, með bank-
ana í fararbroddi mun því þrýsta á um
að hægt verði gengið um gleðinnar dyr í
þessum efnum.
Stjórnvöld á hverjum stað munu
reyna að hafa stjórn á breytingunum svo
ekki þurfi að afskrifa eignir orkugeirans
of hratt og núverandi orkukerfi verði
ekki látið drabbast niður á skjótan hátt.
Almenningur mun hins vegar hvarvetna
krefjast breytinga strax og vandséð er
hvernig hægt er að rata hinn rétta með-
alveg hvað það varðar.
Fyrst í stað verður mikil fjárþörf í
hinum nýja iðnaði, bæði til rannsókna
og fjárfestinga í nýjum framleiðslu-
fyrirtækjum. Tæknin verður því seld
eins dýrt og samkeppnin við aðra orku
leyfir og verð hennar mun vart lækka
fyrr en jafnvægi kemst á framboð og eft-
irspurn. Fjárfesting í nýjum hefðbundn-
um orkumannvirkjum getur því orðið
æði áhættusöm í upphafi þess breytinga-
skeiðs sem í vændum er.
Þjóðir heims þurfa ekki að óttast
hinn nýja heim sem rís að loknum þess-
um breytingum, en allar þurfa þær, þar á
meðal ísland, að vanda sig til að komast
klakklaust í gegnum breytingaskeiðið.
Orkufyrirtæki í nágrannalöndum okk-
ar eins og t.d. Vattenfall í Svíþjóð hafa
þegar brugðist við þessari þróun með
því að taka upp og tryggja langtíma
orkusamninga sína við stórnotendur.
Áhugavert að velta fyrir sér hvaða staða
kemur upp á íslenskum orkumarkaði, ef
svo heldur fram sem horfir, og til hvaða
ráðstafana þarf að grípa hér á landi. Q
VÍSBENDING • 1 4 . T B L . 2016 3