Vísbending - 03.05.2016, Blaðsíða 1

ÍSBENDING
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
3. maí 2016
16 . tölublað
34. árgangur
ISSN 1021-8483
Staða aldraóra batnar
Mynd 1: Þróun kaupmáttar lífeyris
fráTR 1990-2016
Mynd 2: Þróun kaupmáttar lífeyris frá TR,
lægstu launa og meðallauna 1990-2016
Ef litið er á umræður um kjör
aldraðra undanfarin ár (og reynd-
ar afár lengi) sést að rauði þráðurinn
er sá að sífellt beri þeir skarðan hlut frá
borði. I fyrravor voru laun hækkuð mik-
ið hér á landi, sérstaklega lægstu laun.
Margir töldu sjálfsagt að lífeyrir almanna-
trygginga myndi hækka með samsvarandi
hætti þegar í stað. Það gekk ekki eftir.
Stjórnvöld vitnuðu til lagaákvæða um
að hækka skuli lífeyri einu sinni á ári.
Sjá mátti í fjölmiðlum upphrópanir eins
og: „Mannréttindabrot“, „blekkingar“
„skandalP og „níðst á lífeyrisþegum".
Lögin og framkvæmdin
Ellilífeyrir frá Tryggingastofnun breytist
árlega í samræmi við 69. gr. Almanna-
tryggingalaga sem segir: „Bætur almanna-
trygginga, svo og greiðslur skv. 63. gr.
og fjárhæðir skv. 22. gr., skulu breytast
árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni.
Akvörðun þeirra skal taka mið af launaþró-
un, þó þannig að þær hækki aldrei minna
en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs.“
Hér er orðalag óljóst. Fyrri hlutinn er
skýr um að lífeyrir hækki árlega, en hvaða
launaþróun á að miða við? Meðallaun, lág-
markslaun, jafnvel laun þingmanna eða
ríkisstarfsmanna? Vísitala neysluverðs er
líka skýrt viðmið. Það er því fyrst og fremst
launaviðmiðunin sem er óljós.
Eðlilegt er að skoða hvemig kaupmáttur
lífeyris almannatrygginga hefur breyst til
lengri tíma litið. Hér er miðað við lífeyri
þess sem hefur aðeins tekjur frá 'Frygginga-
stofnun. A mynd 1 sést hvernig hann hefur
hækkað frá árinu 1990. Hann hefur farið
hækkandi flest ár. Hann helst að vísu stöð-
ugur árin eftir hrun, en fer svo hækkandi
undanfarin tvö ár. Á tímabilinu hefur hann
hækkað um 86% sem jafngildir 2,4% hækk-
un á ári að meðaltali. Almennt er talið að
lífskjör batni um nálægt 1,5% á ári sé miðað
við kaupmátt eða tæplega 50% á 26 árum.
Samanburður vid
launaþróun
A mynd 2 sést hvemig kaupmáttur ellilífeyris
TR þióaðist á þessum árum miðað við lægstu
laun annars vegar og meðallaun hins vegar. Þar
sést að kaupmáttur lífeyris ffáTR hækkaði meira
en kaupmáttur meðallauna, en nokkru minna
en kaupmáttur Legsai launa.
Til samanburðar var reiknað hvernig kaup-
máttur hefði breyst á 20 ára tímabili hjá tveim-
ur lífeyrissjóðum. I öðrum hafði kaupmáttur
lífeyris einstaklings hækkað um 12% en í
hinum um 5%. Meginreglan er sú að hjá
almennum lífeyrissjóðum breytast greiðslur
mánaðarlcga í samræmi við breytingar á
vísitölu neysluverðs. Utreikningarnir sýna að
lífeyrir al mannatrygginga hefur hækkað mun
meira en greiðslur frá lífeyrissjóðum. A bls. 3 er
fjallað ítarlcgar um þróunina undanfarin ár og
fyrirsjáanlegar breytingar. Q
1 Lífeyrismál eru í CJ Aflandsfélög einoka f\ Miklar breytingar eru A Fyrir nærri 40 árum
J, brennidepli. Ef litið er á umræðuna þessa dagana. yj yfirvofandi á lífeyriskerfi • ^ hittust tveir menn á
langtímaþróun hafa kjör Er aflandsfélag endilega landsmanna. Hvaða áhrif : kappræðufundi í Reykjavík,
aldraðra batnað mikið. skattaskjól? hafa þær? báðir á fertugsaldri.
VÍSBBNDING • 16. TBl. 2016 1