Vísbending - 03.05.2016, Blaðsíða 2

ÍSBENDING
Auður í felum
r
Islendingar hafa um árabil átt peninga
erlendis. Á söguöld áttu margir kröfur
í Noregi og víðar. Egill Skallagríms-
son hefur af mörgum verið talinn ágjarn-
astur fslendinga frá upphafi vega, en það
var áður en útrásarvíkingarnir hinir síðari
komu til. Þeir feðgar, Egill og Skallagrím-
ur, töldu þó báðir eðlilegt að þeirra auður
hyrfi með þeim og földu báðir silfur sitt
svo vel að aldrei hefur fundist síðar. Þó að
Egill elti grátt silfur við konunga, var hann
þó ekki að fela auðævi sín fyrir skatta-
heimtumönnum heldur vildi hann ekki að
neinn nyti þeirra, ef ekki hann sjálfur, fyrst
honum leyfðist ekki að dreifa þeim á Al-
þingi og heyra vopnaglamur í síðasta sinn.
Eign á aílandi
Að undanförnu hafa aflandsfélög ver-
ið í brennidepli eftir mikla leka af
skjölum að nærri stappar flóðbylgju. í
upplýsingaflóðinu veitist mörgum erfitt
að greina á milli eðlis einstakra mála.
Jafnframt gleymist að ekki er ólöglegt að
eiga slík félög, en hins vegar er skylt að telja
þau fram.
Umtalið um aflandsfélögin sýnir hve
ábyrgðarlaust tal stjórnmálamanna getur
afvegaleitt umræðuna. Margir þingmenn
stjórnarandstöðunnar láta eins og það eitt
og sér að hafa átt félag í aflandi sé glæpur
sem aldrei fyrnist. Árni Páll Árnason sagði
í umræðum á Alþingi um vantraust á ríkis-
stjórnina: „Ef menn halda fé í skattaskjóli
eru þeir að taka fé úr vinnu hér á landi og
koma sér undan nauðsynlegu gagnsæi. Það
fé skapar þá ekki hér störf og verðmæti og
stendur ekki undir brýnum velferðarverk-
efnum eins og endurreisn Landspítalans.
Við höfum í glímunni við eftirleik hruns-
ins óskað sérstaklega eftir að þeir sem eigi
eignir í údöndum komi með þær heim, tíl
að styðja við endurreisn Islands.
Vegna alls þessa eru eignarhald og við-
skipti í skattaskjólsfélagi ósamrýmanleg
stjórnmálaþátttöku. Þess vegna er skipan
ríkisstjórnarinnar í dag óásættanleg.“
Þessi orð Árna Páls hljóta að leiða
hugann að því hvort aflandsfélög séu
samheiti við skattaskjól. Fyrrverandi for-
sætisráðherra hefur haldið því fram og
það ekki hrakið, að kona hans hafi talið
fram allar eignir í aflandsfélagi sínu. Það
sem einkum varð honum að falli var að
hann reyndi að láta líta svo út að félag-
ið Wintris væri honum óviðkomandi og
sagði ekki satt frá í frægu sjónvarpsviðtali.
Auk þess hafði hann lýst því yfir að enginn
gjaldmiðill jafnaðist á við verðtryggða
krónu, sem var þó ekki nægilega góð fyrir
fjölskylduauðinn.
Þegar orð Árna Páls féllu var
forsætisráðherrann hins vegar búinn að
segja af sér en eftir sátu tveir ráðherrar sem
höfðu átt hlut í aflandsfélagi, annað sem
aldrei hafði verið notað, en hitt afskráð
fyrir allmörgum árum.
Til hvers á aflandi?
Hjá Árna Páli kom fram það sjónarmið að
fé í aflandsfélögum væri betur komið á Is-
landi þar sem það nýttist við margs konar
uppbyggingu. Þetta sjónarmið á þá auðvit-
að við um öll félög fslendinga erlendis, til
dærnis f|ármuni lífeyrissjóðanna, en flestir
eru sammála um að það hafi einmitt hjálp-
að sjóðfélögum þeirra að fjármunir voru
ekki allir geymdir á íslandi. Þetta virðast
því ekki góð rök.
Indriði H. Þorláksson hefur fjallað um
skattaskjól og aflandsfélög. Hann segir
m.a.: „Stofnun félags í skattaskjóli hefur í
för með sér fyrirhöfn og kostnað. ... Hag-
ræði af skattaskjólsfélagi felst í því sem að-
greinir það frá félögum utan aflandssvæða
en það er eins og áður segir einkum þrennt.
Skattleysi, leynd og ógagnsæi. Þar að auki
má nefna það hagræði sem felst í því að
vera laus undan ýmsum reglum sem gilda
myndu um félagið og starfsemi þess væri
það í heimalandi eigandans.“
Indriði heldur áfram: „Skattalegt hag-
ræði felst í því að skattaskjólin leggja ekki
á neinn eða mjög lágan tekjuskatt. Næsta
auðvelt er að beina tekjum sem myndast í
öðrum löndum í skattaskjólsfélag. Félagið
getur verið eigandi hlutabréfa í fyrirtækj-
um í öðrum löndum og fengið frá þeim
arð eða söluhagnað við sölu bréfanna, það
getur lánað fyrirtækjum í öðrum löndum
fé og fengið af því vexti.“ Með öðrum orð-
um geta slík félög verið notuð til þess að
fela tekjur, jafnvel þó að sagt sé frá þeim
á skattskýrslum. Það var þó ekki ólöglegt
til ársins 2009: „Fram til ársins 2009 hélst
skattíeysi íslenskra félaga í skattaskjólum
svo lengi sem tekjunum var er haldið inn
í félaginu. Við þessu var ekkert að gera
frá lagalegu sjónarmiði og engin skattalög
voru brotin ef rétt var staðið að öllu.“ Ind-
riði heldur svo áfram og sýnir fram á að samt
sé hægt að nýta félögin til skattaundanskota,
en flest af því sem hann nefnir virðist krefjast
einbeitts brotavilja.
Nú hafa skattyfirvöld ýmis úrræði, t.d.
er í reglugerð kveðið á um að með fram-
tali eigenda félags í skattaskjóli skuli fylgja
upplýsingar um eignarhald á félaginu, árs-
reikningar þess og ítarleg greinargerð um
tekjur þess og eignir.
Laumuspil
Hugsanlegt er að það komi sér illa fyrir
einhvern að auglýst sé að hann eigi félag
með miklum eignum, jafnvel þó að það
sé ekki ólöglegt. Því getur leyndin ein og
sér verið næg ástæða fyrir félagi á slíku
svæði. Svo tekið sé óskylt dæmi þá er það
ekki ólöglegt að stjórnmálamaður eigi sér
viðhald, en honum kann að þykja það
afar óþægilegt að fjallað sé um slíkt opin-
berlega. Stjórnmálaforingi umhverfis-
sinna vill kannski síður að það fyéttist
að hann eigi hlut í olíufélagi. Auk þess
getur leynd á eignarhaldi falið hugsanlega
hagsmunaárekstra.
Sumir vilja ganga svo langt að banna
stjórnmálamönnum að eiga nokkurs konar
hlutabréf, en slíkt væri auðvitað skerðing á
mannréttindum. Hin sjálfsagða krafa er hins
vegar að hann segi frá öllum þeim tengslum
sem hann hefúr við fyrirtæki eða samtök,
hvort sem líklegt er að þau skipti máli eða
ekki. I Bandaríkjunum og kannski víðar
nota stjórnmálamenn þá aðferð að stofna
það sem á ensku nefnist blind trust eða sjóð
utan um eignir sínar og setja þeim óháða
stjórn meðan þeir sitja í embætti.
Sekur uns sekt er afsönnuó
Auk þeirra dæma sem þegar hafa verið
nefnd um stjórnmálamenn og maka þeirra
hefur nýlega komið upp að maki forseta
Islands hafi átt eignir í slíkum félögum.
Auðvitað felst í því viss trúnaðarbrestur að
forsetinn hafi lýst því yfir að engin slík fé-
lög væru til, en ber það nú fyrir sig að hann
hafi talað án þess að vita nokkuð um málið.
Því hefur verið velt upp hvort þær eign-
ir hafi verið taldar fram á íslandi eða hvort
þær hafi yfirhöfuð verið framtalsskyldar.
Má minna á að þegar forsetafrúin flutti
lögheimili sitt úr landi var það gert með
vísan til tekjuskattslaga. Um mál af þessu
tagi sem snertir þjóðhöfðingjann er auð-
vitað mikilvægt að ekki ríki neinn vafi um
skattskil. Hvort sem mönnum líkar það
betur eða verr er ófært að nokkur skuggi af
þessu tagi falli á forsetaembættið. Einfald-
ast er að afgreiða málið með því að forseti
óski eftir því að skattrannsóknarstjóri fari
yfir skattskilin, hann fái allar nauðsynlegar
upplýsingar og geti þannig hreinsað út
þetta óþægilega mál fyrir þjóðina. Ö
2 VÍSBENDING • 16.TBL. 2016