Vísbending - 17.05.2016, Blaðsíða 2

Eitt af þeim nýyrðum sem hafa
verið mest áberandi í viðskipta-
heiminum undanfarin ár er fin-
tech. Það er stytting á finanáal technology
sem þýða mætti sem fármálatœkni. Hér
verður notuð enn styttri þýðing, fár-
tœkni. Margir eru mjög uppveðraðir yfir
fjártækni og líta svo á að hún muni ger-
breyta a.m.k. fjármálakerfinu, ef ekki
öllu hagkerfinu.
Lætin vegna fjártækni nú eru raun-
ar nokkuð kúnstug í ljósi þess að fjár-
málageirinn hefur auðvitað alltaf notað
alls konar tækni. Stór fjármálafyrirtæki
voru meðal fyrstu notenda ýmiss konar
skýrsluvéla, forvera tölva, og fljótlega
eftir að tölvur komu til sögunnar varð
fjármálageirinn umsvifamikill notandi
þeirra. Langt er síðan fjármálageirinn
varð stærsti kaupandi tölvuþjónustu í
heiminum. Hefur verið lauslega áætl-
að að á hverju ári verji fjármálafyrirtæki
um 200 milljörðum Bandaríkjadala í að
kaupa og reka tölvukerfi.
Samskiptatækni og
samfélagsmiðlar
Þeir sem einkum fjalla um fjártækni
horfa þó ekki fyrst og fremst á þau út-
gjöld og það sem fæst fyrir þau. Þeir eru
spenntari fyrir ýmsum möguleikum sem
framfarir í tölvu- og samskiptatækni,
samfélagsmiðlar og fleira búa til fyrir
nýja aðila, sem bjóða allt aðrar lausnir
en rótgróin fjármálafyrirtæki hafa gert til
þessa. I fyrri Vísbendingargrein var fjallað
um hugsanlegar breytingar á greiðslu-
miðlun (Rafeyrir og greiSslumiðlun, 22.
apríl), sem gætu orðið mjög róttækar, en
fjártækni ógnar hefðbundnum fjármála-
fyrirtækjum á mun fleiri sviðum.
I grunninn eru öll fjármálafyrirtæki
milliliðir. Einfaldasta tegund af banka
tekur við innlánum frá mörgum og lánar
féð áfram til annarra. Hann er því milli-
liður milli þeirra sem vilja spara og þeirra
sem vilja taka lán. Nútíma fjármálafyrir-
tæki eru vitaskuld miklu flóknari en þetta
og afurðir þeirra ekki síður flóknar. Engu
að síður eru þau alltaf milliliðir. Þau fást
við að taka eða búa til peningalegar eign-
ir, geyma þær, umbreyta eða færa á milli
aðila með einum eða öðrum hætti. Nán-
Fjártækni
ast allt gerist það rafrænt og tækninni við
það fleygir fram. Tækninýjungar snú-
ast nú orðið ekki um tölvuútreikninga
heldur miklu frekar um þætti eins og
fjarskipti, samskipti, notendaviðmót og
upplifun.
Milliliðalaust
Margar af þeim tækninýjungum sem
falla undir fjártækni snúast beinlínis
um að tengja saman aðila án milliliðar,
eða a.m.k. með miklu ódýrari millilið
en tíðkast hefur til þessa. Gott dæmi er
það sem enskumælandi kalla peer-to-
-peer (eða P2P) lánveitingar, sem þýða
má sem jafningjalán. Það er einfaldlega
rafrænn markaður þar sem saman koma
annars vegar þeir sem vilja ávaxta sitt fé
og hins vegar þeir sem þurfa lán. Slíkir
markaðir hafa sprottið upp í fjölmörg-
um löndum og þótt heildarupphæðirnar
sem þeir velta séu enn afar lágar í saman-
burði við lánastarfsemi hefðbundinna
fjármálafýrirtækja þá eru stærstu mark-
aðirnir farnir að skipta einhverju máli
og vaxa hratt. Sem dæmi má nefna Zopa
í Bretlandi sem hefur á tíu árum lánað
meira en milljarð punda. LendingClub í
Bandaríkjunum er enn stærri.
Hvergi skipta þó slíkir markaðir meira
máli en í Kína, þar hefur verið áætlað
að um 2.000 markaðir fyrir jafningja-
lán séu starfræktir. Margar fjártækni-
lausnir henta raunar ef eitthvað er betur
í þróunarríkjum, eins og Kína, þar sem
hefðbundnir bankainnviðir eru veik-
ir, fá útibú og hraðbankar, og stór hluti
þjóðarinnar ekki með bankareikning. Þar
er fljótlegra og einfaldara að byggja upp
fjármálakerfi með fjártæknilausnum og
netbönkum sem reiða sig mjög á farsíma
en með því að líkja eftir hinum dýru
kerfum Vesturlanda.
Sem dæmi um þetta má nefna M-Pesa
í Kenía sem hefur náð að byggja upp
mjög skilvirkt greiðslumiðlunar- og
innstæðukerfi sem byggði upphaflega á
einföldum farsímum og SMS skeytum.
Kerfið er nú einnig notað í allmörgum
öðrum þróunarlöndum. Svipuð tækni
býðst auðvitað á Vesturlöndum en hefur
ekki haft sömu áhrif og í Kenía af því að
ýmsir aðrir kostir eru þar einnig í boði. I
Svíþjóð er Swish mikið notað smáforrit
(app) fyrir farsíma sem notað er til að
færa lágar upphæðir á milli einstaklinga,
eða jafnvel í viðskiptum í búðum, svipað
og Aur eða Kass á Islandi. I Danmörku
býður MobilePay sambærilega þjónustu.
Líklega verður sá tími sem farsímahulstur
eru notuð til að geyma greiðslukort
stuttur. Síminn mun einfaldlega taka við
hlutverki kortanna.
Auk jafningjalánanna hafa sprottið
upp markaðir þar sem fyrirtæki sækja
lánsfé til einstaklinga, peer-to-business.
Þeir markaðir hafa einkum höfðað til
smáfyrirtækja sem geta ekki sótt fé á
verðbréfamarkaði og fá oft slæm lánskjör
í bönkum.
Hópfj ár mögnun
Markaðir sem fást við að safna fé frá
mörgum til að styðja við ýmiss konar ver-
kefni, crowdfunding, eða hópjjármögnun
eru nokkuð annars eðlis. Þá leggja margir
fram lágar upphæðir vegna þess að þeir
vilja að einhver tiltekin hugmynd verði
að veruleika en gera sér engar vonir um
að fá féð til baka. Karolina Fund, sem
starfar á Islandi, er ágætt dæmi um þetta.
Fjölmörg sambærileg fyrirtæki starfa er-
lendis, má t.d. nefna Kickstarter.
Þá þekkjast einnig markaðir þar sem
safnað er hlutafé frá mörgum (e. equity
crowdfundinf), raunar með sama hætti
og tíðkast með skráð hlutafélög nema
að upphæðin sem hver leggur fram get-
ur verið mjög lág. Það flækir þó mjög
rekstur slíkra markaða að sala hlutafjár
til almennings er yfirleitt takmörkuð
með regluverki sem miðast við félög sem
skráð eru í kauphöll og hentar ekki smá-
fyrirtækjum.
Tæknin, m.a. samskiptamiðlar, ger-
ir það kleift að reka markaði eins og
Karolina Fund með lágri yfirbyggingu
(þóknun þeirra vegna fjársafnana er þó
6,3% af söfnuðu fé) en hugmyndin er
auðvitað ekki ný. A 19. öld var íslenska
samvinnuhreyfingin fjármögnuð með
svipuðum hætti.
Ógn viö þá sem fyrir eru
Hættan frá sjónarhóli þeirra sem fyrir
eru á fjármálamörkuðum er að ný fýrir-
tæki og ný tækni svipti þá viðskipt-
um og keyri niður álagningu í harðri
samkeppni. Sú hætta er augljóslega
mest þar sem núverandi viðskiptahættir
einkennast af lítilli samkeppni og hárri
álagningu eða kostnaði. Þetta á að ýmsu
leyti við um greiðslumiðlun. Sérstaklega
á þetta við um greiðslumiðlun á milli
landa sem kallar á gjaldeyrisviðskipti.
Einstaklingar fá almennt afar óhagstætt
2 VÍSBENDING • 17.TBL. 2016