Vísbending - 17.05.2016, Blaðsíða 3

VíSBENDING
---------
gengi í slíkum viðskiptum. Þeir sem
nota greiðslukortin sín erlendis tapa
t.d. almennt a.m.k. 2%, og stundum
mun meiru, vegna álagningar á erlendan
gjaldeyri í kortaviðskiptum, ofan á allar
aðrar þóknanir sem þeir greiða beint eða
óbeint vegna viðskiptanna. Smáfyrirtæki
þurfa einnig oft að greiða mjög há gjöld
við kaup eða sölu á gjaldeyri fyrir lágar
upphæðir hverju sinni.
Þetta býr til augljós viðskiptatækifæri,
þ.e. að koma á markaði íyrir gjaldeyris-
viðskipti með lágar upphæðir. Ymis raf-
ræn markaðstorg hafa sprottið upp þar
sem kaupendur og seljendur gera tilboð
og fá yfirleitt báðir aðilar gengi sem er
mjög nálægt því sem tíðkast í milli-
bankaviðskiptum þar sem sýslað er með
miklu hærri upphæðir. Sem dæmi um
fýrirtæki sem eru að hasla sér völl á þess-
um markaði má nefna CurrencyFair eða
WeSwap (sem vilja því miður hvorugt
koma á viðskiptum með íslenskar krónur
af einhverjum ástæðum!).
Stundum eru nýjar lausnir leið til
að komast hjá hindrunum sem gilda
í hefðbundnum bankaviðskiptum.
Ævintýralegur vöxtur peningamarkaðs-
sjóðsins Yu’E Bao í Kína er dæmi um
það. Honum tókst að vaxa úr engu í að
verða einn sá stærsti í heimi á innan við
ári eftir stofnun árið 2013. Skýringin er
einfaldlega sú að sjóðurinn gaf væntingar
um hærri vexti en eru leyfðir á innláns-
reikningum í Kína, sem skila nánast
engri raunávöxtun. Þetta er raunar sama
skýring og var löngu áður á uppgangi
peningamarkaðssjóða í Bandaríkjunum
en þeir spruttu upp þegar bannað var að
greiða vexti af óbundnum innlánum þar.
Regluverk hausverkur
Vegna þess hve mikið og flókið reglu-
verk gildir almennt um fjármálafyrirtæki
vekja nýjar lausnir sem byggja á einhvers
konar fjártækni oft upp mjög erfiðar
spurningar. Regluverkið er yfxrleitt þróað
í kringum hefðbundin fjármálafyrirtæki
og þær lausnir sem þau bjóða. Ef nýjar
lausnir skjóta upp kollinum, hvort sem
það er á vegum nýrra fyrirtækja eða
gamalgróinna fjármálafýrirtækja með
fullgild starfsleyfi, getur allt eins verið
að þær rýmist ekki mjög vel innan reglu-
verksins. Stundum er verulegt álitamál
hvað telst kalla á starfsleyfi og opinbert
fjármálaeftirlit og hvað ekki.
Löggjafinn og þeir sem sjá um fjár-
málaeftirlit verða óhjákvæmilega að
bregðast við þessari þróun. Víða hafa
áhugaverð skref verið tekin. Þannig hef-
ur breska fjármálaeftirlitið, FCA, sett
upp sérstakt regluverk fyrir jafningjalán
og hópfjármögnun sem hentar ágætlega
fyrir nýjungar á því sviði. Bretar hafa
verið nokkuð áberandi í þróun fjártækni
undanfarin ár og eftirlitsaðilar þar í landi
þykja skilningsríkari en margir starfs-
bræður þeirra annars staðar.
Víðast hvar hefur regluverkið þó
lítið breyst sem e.t.v. má túlka sem svo
að verið sé að bíða til að sjá hvernig ný
starfsemi þróast, áður en um hana eru
settar reglur. Það kann að vera skynsam-
legt. Smá nýsköpunarfyrirtæki sem nýta
fjártækni ógna ekki fjármálastöðugleika
og það þarf því ekki að hafa áhyggjur af
þeim þess vegna.
Neytendaverndarsjónarmið kunna þó
að kalla á eitthvert regluverk eða eftirlit
í sumum tilfellum. Sem dæmi má nefna
smálánafyrirtæki sem herja á viðkvæma
aðila og rýja inn að skinni. Þá hefur í
sumum tilfellum verið áhyggjuefni að
nýjar lausnir, t.d. viðskipti með rafeyri,
séu notaðar til peningaþvættis, skattsvika
eða jafnvel annarra glæpa. Þannig er t.d.
athyglisvert að þeir sem dreifa fjárkúg-
unarforritum (ransomware) vilja yfirleitt
frá greitt í Bitcoin frá fórnarlömbunum
og myntin hefur einnig talsvert verið
notuð í fíkniefnaviðskiptum.
Opinberar
aðgangshindranir
Hér er vandratað, bæði fyrir löggjafa og
eftirlitsaðila. Annars vegar er rík ástæða
til að ýta undir nýsköpun og samkeppni
sem byggir á fjártækni en hins vegar þarf
að huga að þáttum eins og gegnsæi og
rekjanleika, fjármálastöðugleika og neyt-
endavernd. Oft rekst þetta illa á. Þannig
eru kröfur sem gerðar eru til banka eða
tryggingafyrirtækja í nafni fjármálastöð-
ugleika og neytendaverndar oft til þess
fallnar að torvelda mjög aðgengi nýrra
aðila að viðkomandi mörkuðum og
draga þannig úr samkeppni.
Verndin sem aðgangshindranir reglu-
verks veita starfandi fjármálafyrirtækjum
getur verið þeim mjög verðmæt og um
leið dýr fyrir viðskiptavini fýrirtækj-
anna. Fjártækni getur í sumum tilfellum
brotið þessa stöðu upp og búið til nýjar
og hagkvæmari lausnir sem ekki kalla á
starfsleyfi. Þeir sem fást við fjármála-
eftirlit þurfa að vera mjög vakandi fýrir
því að ákvarðanir þeirra geta dregið úr
samkeppni og hindrað framþróun þótt
það sé auðvitað ekki ætlunin. Sérstaklega
verða þeir að varast að láta misnota sig
til að vernda starfsleyfisskyld fýrirtæki
fýrir samkeppni. Sem dæmi má nefna
að viðleitni fjármálaeftirlits eða seðla-
banka til að halda aftur af svokallaðri
skuggabankastarfsemi hefur bæði kosti
og galla og getur m.a. augljóslega dregið
úr samkeppni.
Ýmis rótgróin fjármálafýrirtæki
hafa tekið þann pól í hæðina að standa
ekki gegn framþróun sem byggir á fjár-
tækni heldur styðja við hana og nýta sér
hana. Sem dæmi má nefna að bakhjarl-
ar Swish eru nokkrir sænskir bankar og
Mastercard vinnur með WeSwap. Fjöl-
mörg dæmi eru einnig um að bankar
fjármagni nýsköpun í fjártækni eða
kaupi álitleg nýsköpunarfýrirtæki á því
sviði. Mörg fjármálafýrirtæki, þ.á m.
seðlabankar, hafa sýnt grunnkeðjutækni
(e. blockchain) mikinn áhuga.
Verðbréfamarkaðir
breytast líka
Fjártækni getur einnig haft róttæk áhrif
á verðbréfamarkaði og kauphallir. Á
verðbréfamörkuðum má finna ýmis aug-
ljós dæmi um stöðnun sem hefur haldið
lífi í úreltum lausnum. Þannig er mjög
algengt að uppgjör verðbréfaviðskipta
taki nokkra daga, seljandi bréfs fái t.d.
ekki greitt fýrr en á öðrum viðskiptadegi
(T+2) eftir að hann selur það. Hér er
augljóslega hægt að gera betur, raun-
ar tæknilega ekkert því til fýrirstöðu að
greiðslur séu inntar af hendi um leið og
viðskipti hafa komist á.
Ýmiss kostnaður við verðbréfa-
viðskipti er einnig mjög hár. Þannig er
algengt að fjármálafyrirtæki sem annast
frumútboð hlutabréfa (IPO) fái í sinn
hlut allt að 7% af söluandvirði bréf-
anna. Það er ótrúlega há þóknun fýrir
einfalt og oftast áhættulítið verk. Ofan
á þetta bætist alls konar kostnaður sem
eigendur hins skráða fýrirtækis þurfa að
greiða. Þá eru þóknanir vegna eignastýr-
ingar oft mjög háar, sérstaklega í virkri
eignastýringu, og margir horfa til þess
að hægt sé að ná kostnaði verulega nið-
ur fýrir viðskiptavini með fjártækni. Það
er engin ástæða til þess að milliliðir á
sjóða- og eignastýringarmarkaði taki til
sín verulegan hluta þeirrar ávöxtunar
sem eignir viðskiptavina þeirra skila.
Sóknarfærin fýrir fjártæknilausnir eru
mest þar sem milliliðir taka mikið til
sín. Tækni sem gerir það kleift að sleppa
milliliðum eða setja upp ódýrari milli-
liði getur þar sparað viðskiptavinunum
stórfé og mun fýrirsjáanlega gera það
á næstu árum. Mikið er í húfi og því
verður án efa tekist harkalega á um mis-
munandi lausnir. Það verður því áfram
spennandi að fýlgjast með fjármála-
mörkuðum.Q
VÍSBENDING «17.181. 2016 3