Vísbending - 24.08.2016, Side 3

ÍSBENDING
Tafla 1: Lækkun hlutabréfa í Kauphöll íslands frá
hæsta gildi fyrir hrun til lægsta gildis eftir hrun
Lækkun í
Vísitala Nafnlækkun ÍISK Raunlækkun ÍISK Lækkun ÍUSD USD m.v. aflandsgengi
All share PI 95,4% 96,2% 97,7% 98,5%
All share GI 95,3% 96,1% 97,7% 98,5%
Icex-15 (Úrvalsvísitala) 97,8% 98,2% 98,8% 99,2%
Tafla 2: Lækkun hlutabréfaverðs 1999-2012
Raun
Nafn 1999- Nafn 2007- 1999- Raun
2012 2012 2012 2007-2012
Kýpur 99,3% 98,5% 99,4% 98,6%
ísland (ICEX-15) 97,8% 97,8% 98,2% 98,2%
Grikkland 92,3% 91,1% 94,8% 92,2%
en önnur. Úrvalsvísitalan náði hámarki
18. júlí 2007 eins og nýju vísitölurnar en
lágmarkið eítir hrun náðist nokkrum vik-
um fyrr eða 12. mars 2009. Lækkunin að
nafnvirði var 97,8%, að raunvirði 98,2%
og í Bandaríkjadölum 98,8%. Sjá einnig
töflu 1.
Blessuð krónan
Hér er sem fyrr segir miðað við opinbert
gengi krónu. Eftir hrun var um skeið í
reynd tvöfalt gengi á krónunni, annars
vegar það sem gilti í vöru- og þjónustuvið-
skiptum sem voru undanþegin gjaldeyris-
höftum og hins vegar aflandskrónugengi
(e. off-shore) sem notað var að einhverju
marki í öðrum viðskiptum. Nokkrum
vandkvæðum er bundið að finna ná-
kvæmt mat á því síðara en það var þó ætíð
eðli máls skv. lægra en hið fyrra. I gjald-
eyrisútboðum Seðlabanka árið 2011 var
gengi evru rétt í kringum 240 krónur á
meðan almenna gengið var um 160 krón-
ur. Aflandskrónugengið var skv. þessu
þriðjungi veikara en almenna gengið. Sé
miðað við það fæst nokkuð hærra mat á
lækkun hlutabréfaverðs á Islandi eins og
sjá má í töflunni.
75 markaðir
Lækkun eins og sú sem lýst er hér að
framan er vitaskuld afar óvenjuleg á hluta-
bréfamarkaði en í ljósi þess að mörg önn-
ur lönd gengu í gegnum miklar hremm-
ingar í fjármálakrísunni er áhugavert að
skoða hvort lækkunin á Islandi sker sig
úr. Vegna þessa voru skoðaðar tölur af 74
öðrum hlutabréfamörkuðum undanfarin
ár til samanburðar við íslensku tölurnar.
Litið var á hlutabréfavísitölur og reynt að
fínna fyrir hvert land vísitölu sem almennt
er talin endurspegla verðþróun á viðkom-
andi markaði. Reynt var að fá tölur frá
árslokum 1999 til ársbyrjunar 2014 til að
hafa gögn yflr bæði aðdraganda núverandi
krísu og krísuárin sjálf. I nokkrum tilfell-
um varð þó að láta styttra tímabil nægja.
Þegar þessar vísitölur eru skoðaðar
kemur í flestum tilfellum svipuð saga í
Ijós. Það voru sviptingar í kringum alda-
mótin og oft lækkun þegar netbólan
svokallaða sprakk, síðan veruleg hækkun
fram til u.þ.b. miðs árs 2007, þá veruleg
lækkun frá síðari hluta ársins 2007 til
2009 eða jafnvel lengur og oft uppsveifla
eftir það.
Ákveðið var að reikna út lækkun vegna
krísunnar sem muninn á hæsta gildi
hverrar hlutabréfavísitölu eftir aldamót en
fyrir krísu annars vegar og lægsta gildi eft-
ir krísu hins vegar. I ljós kom að í þremur
löndum höfðu hlutabréf lækkað um meira
en 90% að nafnvirði miðað við þessa
skiptingu, Grikklandi, Islandi og Kýpur.
Lækkunin í Grikklandi var 91,5% sé byrj-
að að telja í ársbyrjun 2000 en 92,3% sé
miðað við hápunkt sem náðist 1999.
Vegna þess að vísitölur eru alla jafna
reiknaðar í gjaldmiðli heimalandsins, sem
getur vitaskuld þróast með ýmsum hætti,
var einnig reiknað út hvað lækkunin
var mikil þegar búið var að taka tillit til
styrkingar eða veikingar gjaldmiðils hvers
heimalands gagnvart Bandaríkjadal. Það
jafngildir því að reikna gengi hlutabréfa
í Bandaríkjadölum. Þegar þetta var gert
þá kom einnig í ljós að hlutabréf höfðu
einnig lækkað um meira en 90% í Banda-
ríkjadölum í þessum þremur löndum og
að markaðurinn í Úkraínu bættist í hóp-
inn með 90,9% lækkun.
Tvær atrennur
Lækkunin á Kýpur var 99,1% sé byrjað að
telja í ársbyrjun 2000 en 99,3% sé mið-
að við hápunkt sem náðist 1999. Sé horft
framhjá sviptingunum um aldamótin
varð lækkunin í núverandi krísu 98,5%
á Kýpur og 91,1% í Grikklandi. Bæði
kýpversku og grísku hlutabréfamarkað-
irnir hafa nefnilega hrunið tvisvar á því
tímabili sem hér er skoðað, fyrst í kring-
um aldamótin og svo aftur í fjármálakrís-
unni.
Fyrra hrunið var sýnu verra en það síð-
ara á Kýpur og kom í kjölfarið á ævintýra-
legri hækkun markaðarins á skömmum
tíma. Markaðurinn hækkaði um 1050%,
þ.e. verð ríflega 11-faldaðist, frá janúar
1997 til nóvember 1999. Vísitalan lækk-
aði svo aftur nánast jafnmikið fram til
október 2004, varð þá lægst 5,1% lægri
en áður en bólan byrjaði að þenjast út. Þá
byrjaði önnur bóla að þenjast út sem skil-
aði 490% hækkun áður en hún sprakk.
Sviptingarnar urðu aðeins minni á gríska
markaðinum en verð lækkaði þó um 75%
frá 1999-2003 og þurrkaði út gífurlega
hækkun sem hafði orðið 1997-1999.
Seinni bólan á Kýpur náði hámarki
í lok október 2007. Þá tók við lækk-
unarhrina sem endaði í september 2012
þegar vísitalan hafði lækkað um 98,5%
frá hápunktinum í október 2004 og um
99,3% frá hápunktinum í nóvember
1999. I Bandaríkjadölum var lækkun-
in 99,1% frá hápunktinum í nóvember
1999 til september 2012.
Ahrifin á íslenska markaðinn þegar
netbólan sprakk upp úr aldamótum urðu
allnokkru minni en í hinum löndunum
tveimur sem hér eru til skoðunar. Þó
lækkaði nafnverð hlutabréfa um 47,7%
hérlendis, frá 17. febrúar 2000 til 24.
ágúst 2001.
íslenska leiðin ekki fær
Krísan á Kýpur var einstaklega erfið
viðureignar. Líkt og á íslandi var banka-
kerfið í raun gjaldþrota, þ.e. eigið fé var
minna en ekkert. Efnahagsreikningar
kýpverskra banka voru hins vegar að öðru
leyti mjög ólíkir efnahagsreikningum ís-
lensku bankanna. Stór hluti af tapi kýp-
versku bankanna var vegna grískra eigna,
m.a. ríkisskuldabréfa, sem lækkuðu í verði
vegna slæms ástands í Grikklandi. Skuld-
framh á bls. 4
VÍSBENDING 2 9. TBL. 2016 3