Vísbending - 12.12.2016, Blaðsíða 4

Aörir sálmar
ekki komið sér saman um málamiðlanir
og skilið hvert annað vegna þess að það
sér einungis eina hlið málsins.
Lokaoró
Atburðir á Islandi hafa á undanfömum
ámm verið forboði um það sem kem-
ur í hinum stærri löndum. Hér varð
íjármálakreppan dýpst árið 2008 áður
en hún dýpkaði í Evrópu og hér varð
einnig þjóðernispopúlismi til í kjölfar
kreppunnar. En á allra síðustu árum hafa
öldumar lægt hér á landi. Popúlismi
eins og hann hefur verið skilgreindur í
þessari grein var ekki áberandi í nýaf-
stöðnum kosningum. Við getum vonað
að sú bylgja þjóðernishyggju og popúl-
isma sem nú fer yfir Vesturlönd fjari
út og nýtt tímabil friðar og sáttar bíði
okkar. En ef þær vonir bregðast þá er
voðinn vís fyrir hagkerfi heimsins vegna
þess að þegar eitt ríki reynir að hagnast
á kostnað annars þá er við því að búast
að önnur ríki svari fýrir sig. Slíkt gerðist
á fjórða áratug síðustu aldar þegar toll-
múrar voru reistir. Vonandi endurtökum
við ekki leikinn núna. □
framh. af bls. 1
afkoma ríkisins verður milli 15 og 20 millj-
örðum verri en niðurstaða nýframlagðs fjár-
lagafrumvarps gefur til kynna. A sama tíma
eru fyrirhugaðar lækkanir á tekjuskatd um
áramót.
Ástæðan fyrir því að rekstur ríkisins er
jafnþröngur og raun ber vitni er sú að laun
hafa hækkað mjög mikið. Ekki þarf að ef-
ast um að þörf var á því að hækka laun eftir
miklar kjaraskerðingar í kjölfar efnahags-
hrunsins, en engu að síður valda launahækk-
anir því að ekki er svigrúm í rekstri ríkisins
til þess að auka útgjöld nema til komi skatta-
hækkanir eða niðurskurður á móti.
Toppur hagsveiflunnar?
Miðað við spár Seðlabankans gæti hagvaxt-
arskeiðið nú orðið það lengsta í sögu þjóðar-
innar. Aftur á móti er líka öruggt að það varir
ekki að eilífú. Miklu skiptir að haga rekstri
ríkisins þannig að það þoli sveiflur og fari
ekki í mikinn mínus við fyrsta andblæ. Þess
vegna er augijóst að nú verður ríkið að ganga
á undan með góðu fordæmi og sýna ábyrgð.
I fjárlagafrumvarpi er staðið við fyrirheit í
ríkisfjármálaáædun um afgang upp á um 1%
af vergri landsframleiðslu. Margt bendir sem
fyrr segir til þess að þau áform séu brothætt.
Ríkið á miklar eignir sem ekki eru beinn
hluti af rekstri þess og margir freistast til þess
að nýta þær til þess að Iaga afkomuna, til
Heimildir
1 Nýkjörinn forseti Bandaríkjanna hefur öll ein-
kenni popúlista. Hann talar illa um fjölmiðla,
aðra stjórnmálamenn, stofnanir samfélagsins
o.s.fr. Hann aðgreinir inntædda frá innflytjend-
um, .þolir illa gagnrýni og vill gera Bandaríkin
stór og öflug á nýjan leik. Jafnframt virðir hann
ekki venjur og siði annarra og virðist standa á
sama hvort hann sé að segja satt eða ekki.
2 Sjá, t.d., Ronald F. Inglehart og Pippa Norris
(2016), „Trump, Brexit, and the rise of Popul-
ism: Economic have-nots and cultural backlash".
3 Sjá David Autor, David Dorn og Gordon H.
Hanson (2014), „Trade adjustment: Worker
level evidence," Quarterly Journal of Economics,
129 (4).
4 Sjá Joao P. Pessoa (2014), „International compe-
tition and labour market adjustment,“ handrit,
London School of Economics.
5 Sjá James J. Feigenbaum og Andrew B. Hall
(2015), „How legislators respond to localized
economic shocks: Evidence from Chinese
import competition," The Joumal ofPolitics, 77
(4).
6 Sjá Italo Colantone og Piero Stanig (2016),
„The trade origins of narionlist protectionism:
Import competition and voting behaviour in
Western Europe," handrit, Bocconi háskóli.
7 Sjá Chrisrian Dippel, Robert Gold og Stephan
Heblich (2015), „Globalization and its (dis-)
content: Trade shocks and voring behaviour,"
NBER Working Paper.
dæmis með því að taka af þeim aukaarð. Þar
hafa bæði Landsvirkjun og bankarnir verið
nefnd til sögunnar. Slíkar arðgreiðslur ætti að
nýta til þess að borga niður skuldir ríkisins,
rétt eins og allir flokkar hafa verið sammála
um að nýta sölu eigna í þeim tilgangi. Með
niðurgreiðslu skulda lækkar vaxtabyrði rík-
isins, en hún er hin hæsta meðal vestrænna
þjóða vegna þess hve hátt vaxtastig er hér á
landi. Ef ekki kemur til aðhald í ríkisrekstri
er hætt við að vextir hækki enn í aðgerðum
Seðlabankans til þess að sporna við þenslu.
Mikilvægt er að taka á ríkisfjármálum
og horfa á þau í samhengi við stöðuna á
vinnumarkaði. Nú á næstu dögum er von
á frumvarpi um breytingu á lífeyriskjörum
ríkisstarfsmanna á sama tíma og ríkið leggur
fram 100 milljarða króna framlag til lífeyris-
mála opinberra starfsmanna. Þetta er fram-
lag ríkisins til að jafna kjör á opinberum og
almennum vinnumarkaði, en samningsaðil-
ar hafa lýst yfir vilja sínum til þess að taka
upp ný vinnubrögð í samningum þannig
að launahækkanir skili sér í kjarabót en ekki
meiri verðbólgu. Þessir samningar eru mikil-
vægasta verkefnið ffamundan og ný ríkis-
stjórn, hver sem hún verður, þarf að leggjast
með alefli á árar með öðrum um að tryggja
þennan stöðugleika. Það er engum í hag að
hagsveiflur hér á landi séu miklu meiri en hjá
nágrönnum okkar á Norðurlöndum. D
Botnlausa hítin
mræða um velferðarkerfið og útgjöld
hins opinbera hér á landi ber oft keim
af því að ríkissjóður Islands sé botnlaus
hít. Alls staðar virðist vanta peninga í rík-
iskerfið. Umræðan um heilbrigðismálin
var t.d. Iífleg fyrir Alþingiskosningar. Sú
umræða náði þó hámarki fyrr á árinu þegar
bráðamóttaka Landspítalans kom sér upp
bráðabirgðaaðstöðu fyrir sjúklinga í bíla-
geymslu spítalans og bauð fjölmiðlum að
koma að skoða. Það fór eflaust kjánahrollur
um marga þegar sjónvarpið birti mynd-
ir af „hrikalegu ástandi“ á spítalanum. Er
ástandið virkilega svona slæmt og hefur það
versnað svona mikið?
f núverandi fjárlagafrumvarpi er gert ráð
fyrir 4 milljörðum aukalega til Landspít-
alans. Þar af fara um 3 milljarðar í auknar
launagreiðslur samkvæmt forstjóra spítal-
ans. Á meðan nánast öll viðbótarútgjöld
til spítalans fara í auknar launagreiðslur er
ljóst að svigrúmið til að auka framleiðni
t.d. með bættum tækjakosti minnkar. Eina
raunhæfa forsendan til að hækka laun er að
framleiðni aukist samsvarandi. Kjarasamn-
ingar geta einmitt verið góður vettvangur
til að semja við starfsfólk um hagræðingu
og aukin afköst á móti bættum kjörum,
en það svigrúm hefur ekki verið nýtt sem
skildi.
Ef þjóðin væri spurð hvort hún vildi
auka útgjöld til velferðarmála má telja lík-
legt að svarið yrði já. En ef fólk væri spurt
hvort það vildi hækka skatta er ekki ólík-
legt að svarið yrði nei. í þessu er náttúrlega
fólgin mikil þversögn. Það vilja auðvitað
allir bætta þjónustu en fæstir að skattarnir
hækki. Innst inni vita hins vegar allir að
báðum markmiðum verður ekki náð sam-
tímis.
Við erum líklega á toppi uppsveiflunnar
um þessar mundir og erum að horfa á eitt
stærsta höfrungahlaup í launum innan rík-
iskerfisins í áraraðir. Þetta er mikið áhyggju-
efni því þegar efnahagslægðin kemur er
hætt við að segja þurfi upp fólki, skerða
þjónustuna og hækka skatta. Launahækk-
anir hjá æðstu ríkisstarfsmönnum eiga eftir
að leggja miklar viðbótarálögur á ríkissjóð
því þær rekja sig bæði á gjalda- og skulda-
hlið þ.e. í gegnum laun og lífeyrisskuld-
bindingar. Jafnvel fyrrverandi ríkisstarfs-
menn sem hafa verið á eftirlaunum í mörg
ár eru að fá miklar „kjaraleiðréttingar“.
Kann þetta góðri lukku að stýra? sg.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575.
Netfang: benedikt@heimur.is.
Prentun: Heimur. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita
án leyfis útgefanda.
4 VÍSBENDING • 40. TBL. 2016