Austri - 17.12.1998, Page 6

6
AUSTRI
Jólin 1998
Sigurður Kristinsson
Dagur í sökkvandi borg
Hinn 30. júní 1988 lá leiðin til
Júgóslavíu, þess hluta hennar sem
nú er ríkið Slóvenía. Flugvélin var
fullskipuð og lent var í myrkri á
herflugvelli við Pula, sem er lítil
borg syðst á Istríaskaga. Hann
gengur austan frá út í norðurbotn
Adríahafs, en það aðskilur
Balkanskaga og Ítalíuskaga.
Landamæri Slóveníu og Ítalíu eru
við lítinn flóa norðan við Istra-
skaga og þar er ítalska hafnarborg-
in Trieste. Ef dregin er lína til
austurs frá Tríeste allt til Svarta-
hafs, lendir syðsti sveigur Dónár í
línunni. Istríaskagi er því norð-
vesturhorn Balkanskaga.
Tveggja tíma akstur var í
myrkrinu frá Pula til gististaðar,
sem var hótel í lítilli hafnarborg á
norðurströnd Istraíaskaga. Þar
heitir Portorose eða Rósahöfn á ís-
lensku. Hótelið var vistlegt og að-
búnaður góður.
Næstu daga var farið í ferðir,
t.d. til frægra kalksteinshella við
Postojna. Eru þeir 21 km að lengd
en aðeins 7 km eru sýndir. Þarna
eru mikil dropasteinatjöld en
hellapadda lifir í vatninu sem
rennur eftir hellunum. Paddan er
litlaus og blind og sýnir aðlögun
tegundarinnar við eilífu myrkri
umhverfisins. Hún mun tilheyra
flokki froskdýra.
Einn dag fórum við til borgar-
innar Ljubljana sem er í breiðum
en grunnum dal er gengur vestur
frá ungversku sléttunni. Ein af
þverám Dónár fellur til austurs
gegnum borgina og nefnist Sava.
Þá fórum við til borgarinnar Bled
og að Bojinj- vatni í austasta hluta
Alpanna. Kallast þar Júlíönsku
Alparnir og er undrafagurt svæði.
Þar gistum við eina nótt og mætti
vel hugsa sér að koma þangað aft-
ur. Við sáum tamningastöð hvítu
hestanna í Lipiza. Voru þeir látnir
gera ótrúlegar listir. Einnig fórum
við Istríaskaga og til Trieste. Þeg-
ar nær dregur Borginni vekur at-
hygli stórt ljósleitt námusár í fjalli
norðaustan við hana. Væru hik-
laust talin náttúruspjöll á fslandi
ef slíkt námusár sæist í Esjunni.
Hvarvetna í Slóveníu er land-
búnaður og ræktun margvíslegra
jurta, t.d. berja og garðávaxta.
Landi er hálent og þurrlent en ekki
sérlega frjósamt, axgrös áberandi
en skógur er lítill inni í landinu.
Kannske hefur honum verið út-
rýmt fyrir löngu. Mjög stór tré
vaxa á láglendi við ströndina og í
þeim má sjá ýmsa fugla, gekkó-
eðlur og skordýr, meðal annars
verputegund sem lifir í trjám og
myndar undarlegan hvin er
skyggja tekur á kvöldin. Allt er
þarna hreinlegt og vel um gengið
og fagurt um að litast.
Hinn 10. júlí fórum við til Fen-
eyja og frá þeirri ferð er einkum
sagt hér. Lagt var af stað kl. 8 að
morgni og við komum til Feneyja
eftir rúma þrjá tíma. Eftir að kom-
ið er framhjá Trieste og yfir landa-
mærin til Ítalíu er farið um
marflatt land, sem kallast Póslétta
og er myndað af framburði árinnar
Pó og annarra fljóta er frá Ölpum
falla. Við fórum yfir a.m.k. tvær ár
sem ultu fram kolmórauðar. Höfðu
verið gerðir miklir bakkar að þeim
báðum megin. Bakkarnir voru
grónir og brautir uppi á þeim.
Ræktun er mikil, hver einasti
blettur nýttur til framleiðslu mat-
vara sem seldar eru til daglegrar
neyslu í Feneyjum. Jarðyrkja er
skipulegri en í Slóveníu. Skrítið
var að sjá menn stinga kvíslum í
vélbundna bagga og tína þá létti-
lega upp á vagna. Hugsaði ég með
mér að ekki væri að furða, því hér
væru afkomendur hermanna hins
rómverska heimsveldis. Fljótlega
sá ég þó, að þeir voru að flytja
kornhálm burt af ökrum. Áð var í
þorpi á sléttunni og ég gekk
nokkrar mínútur út á sléttuna og
fannst hún deiglend undir fæti.
Ósjálfrátt minntist ég spurningar
frá íslenskum bónda, sem spurði
Halldór Laxness að því, hvort ekki
væri gott beitiland á Italíunni.
I Feneyjum fengum við okkur
fyrst létta máltíð á veitingastað og
fórum því næst til Murano- gler-
verksmiðjanna og sáum fram-
leiðsluna sem er margvísleg og
mjög listræn. Verksmiðjan er
heimsfræg og frá tólftu öld.
Svo fórum við að skoða borg-
ina. Borgarstæðið er lítið, aðeins
nokkrir óshólmar í Feneyjalóni.
Sandrif er milli þess og Adríahafs.
Borgin er glæsileg, en íbúarnir
standa gagnvart miklum vanda-
málum. Borgin er að síga. Hús og
hallir standa á tréstólpum sem
kafreknir voru í botnleirinn. Allar
stéttir standa á tréstólpum. Mikil
umferð gangandi fólks er á stétt-
um og gondólum á síkjum um
borgina þvera og endilanga. Yms-
ar hugmyndir eru uppi um að
bjarga henni frá tortímingu. Einna
happadrýgst hefur reynst að hætta
að dæla upp grunnvatni, sem lengi
hefur verið tekið með djúpborun-
um skammt frá borginni. Virðist
sigið hafa hægt á sér síðan. Talið
er að borgin hafi sigið 2 fet á liðn-
um öldum. Svartur dagur í sögu
Feneyja var 4. nóvember árið
1966, er stór svæði lentu undir
nærri fjögurra feta djúpt vatn í sól-
arhring, af völdum sjávarflóðs.
Tjón varð mikið og hreinsun eftir
flóðið kostnaðarsöm. Stæði fyrir
hópferðabíla og sumar stéttir eru á
flotpöllum.
Öll hús borgarinnar eru margar
hæðir og þarna eru dýrar hallir frá
þeim tíma er Feneyjar voru ein
helsta verslunarborg heims og
drottnaði yfir verslunarleiðum við
Miðjarðarhaf. Þekktastar eru Her-
togahöllin og Markúsarkirkjan við
samnefnt torg. Þá má nefna Ge-
orgskirkjuna, sem stendur á 27000
staurum.
Margar frægustu byggingarnar
eru í rómönskum stíl, en svo eru
nokkrar í endurreisnarstíl, sem er
miklu Iéttari í sniði. Fjölbýlishús
eru með ferstrenda glugga. Allt
ber votum auð og veldi kaup-
mannanna á miðöldum. Svo færð-
ust verslunarleiðirnar út á Atlants-
hafið eftir landafundina miklu. Þar
með hættu vörur eins og hrísgrjón,
kaffi, sykur, krydd og silki að ber-
ast frá Austurlöndum til Feneyja
og þaðan áfram norður um Evrópu
til að lenda í veislusölum aðalsins
á miðöldum. Þess vegna setjum
við skil milli miðalda og nútíma í
sögu mannkyns við landafundina
miklu um 1500, en ekki aðeins við
fund Ameríku árið 1492.
Ósjálfrátt vaknar spurn um það,
hvort kaupmennirnir í Feneyjum
hafi rennt grun í að hallirnar, síkin
og bifreiðalausar götur yrðu það
eina sem nútíma Feneyingar hafa
til að lifa á. Aðalatvinna þar nú er
verslun og þjónusta við ferða-
menn, selja þeim vörur eða róa
með þá um síkin til að sýna
skrautlegar framhliðar hallanna frá
því sjónarhorni. Aðra atvinnu-
möguleika hafa Feneyingar ekki
nú og lifa á fornri frægð í orðsins
fyllstu merkingu. Þetta gera íbú-
arnir sér ljóst og standa andspænis
raunveruleikanum. Þarna koma
10000 manns að meðaltali daglega
allt árið. Um einstakar helgar get-
ur sú tala margfadast. Eitt mesta
vandamál ferðamóttökunnar er að
geta ekki stjórnað fjöldanum. Erf-
iður var sunndagurinn 3. maí
1987, er 150.000 manns flæddu
yfir borgina. Lögreglan varð að
skerast í leikinn og var lengi að
greiða úr troðningnum.
Geta má nærri hvílík ókjör af
sorpi liggja eins og hráviði eftir
slíkan mannfjölda í þessari litlu
borg. Vart er meira en klukku-
stundar gangur um hana langs og
þvers. Eyðing sorps er gífurlegt
vandamál á svona stað. Mikið
kapp er lagt á að borgin líti snyrti-
lega út og það gerir hún, hreinleg
um að litast hvar sem gengið er.
Rætt er um að takmarka fjöldann
með sölu aðgöngumiða, en ekki
orðið af.
Feneyjabúar greiða nærri helm-
ing af tekjum sínum í skatta og af
því fer mjög mikið í kostnað við
hreinsun borgarinnar. Þó hefur lítt
verið átt við að dýpka síkin og eru
þau sumsstaðar að verða full af
leðju, svo að vöruprammar komast
ekki um þau nema á flóði.
Sumar götur eru það þröngar, að
þær væru kallaðar húsasund á ís-
landi. Allsstaðar eru verslanir á
1. hæð, margar og yfirleitt smáar,
fullar af vörum sem líta mjög vel
út. Sýnilega er frágangur góður
Hér má sjá stórstraumsflóð í Feneyjum. Menn stjaka á grunnskreiðum bátum um Markúsartorgið.