Safnablaðið Kvistur - 2019, Blaðsíða 25

25
listasafna. Listasafn Íslands á rætur
í hugmyndastraumum í evrópskri
menningu á 18. og 19. öld en stofn-
un þess tengdist trú á göfgandi
áhrifum fagurra lista og menntun-
arhlutverki almenningssafna. Tilurð
Vatnasafnsins er nátengd umræðu
nú á dögum um náttúrubreytingar
af mannavöldum og þar er beinlínis
unnið með safnrýmið, eiginleika og
sögu safnsins sem slíks, til að skapa
ákveðið andrúmsloft sem virkjar
safngesti til þátttöku. Vatnasafnið
tengist frjórri umræðu á sviði safna-
fræði undanfarna áratugi þar sem
virkni og hlutverk safna og söfnunar
hefur verið tekið til gagnrýninnar
endurskoðunar. Ekki fer mikið fyrir
safnafræðilegri greiningu og efnis-
tökum í umfjöllun bókarinnar nema
í greinunum um Listasafn Íslands og
Listasafnið á Akureyri, þótt stöku
höfundar setji umræðu sína stundum
í stærra samhengi safnamála á Íslandi,
til dæmis varðandi Safnaráð, Safna-
sjóð, Íslandsdeild ICOM og menningar-
sögulega skráningarkerfið Sarp. Mjög
mikilvægt er að fá fram umræðu, eins
og þá sem birtist í fyrrnefndum tveim-
ur greinum, um menningarstefnu
yfirvalda, um áhrif ferðamennsku og
hugmyndafræði nýfrjálshyggjunar
í safnastarfi, viðhorf til minnihluta-
hópa í safnastarfi og svo framvegis.
Slík umræða gefur lesandanum færi á
að skynja stóra samhengið. Virðist það
fara mjög eftir bakgrunni greinarhöf-
undanna hverjar áherslurnar eru:
umfjöllun sumra er byggð á hlutlægu
sjónarhorni þess sem nálgast sögu
safnsins utanfrá meðan aðrir hafa
verið þátttakendur í safnastarfinu
til lengri tíma og þekkja vel innra
starfið. Gott hefði verið að láta stutta
kynningu á öllum greinarhöfundum
fylgja í bókinni. Atriðisorðaskrá hefði
einnig verið vel þegin.
Helsti ljóður bókarinnar er vöntun
á ítarlegum inngangi ritstjóra með
yfirliti og greinandi samantekt á efni
bókarinnar. Aðfararorð Sigurjóns eru
rýr (meginmálið er innan við tvær
blaðsíður) og þar er látið nægja að
benda í örstuttu máli á helstu safna-
fræðilegu álitamál í tengslum við
efni bókarinnar. Á hinn bóginn er
ljóst að útgáfan myndar mikilvægan
grundvöll frekari rannsókna.
Ritstjórn hefði í sumum tilvikum
mátt vera markvissari varðandi frá-
gang greina (og raunar einnig efn-
isyfirlitsins). Þá vekur lengd greina
spurningar um það vægi sem sum
minni söfn fá í samanburði við
stærri söfn, auk þess sem áherslur
og efnistök eru afar mismunandi.
Á móti kemur að saga hvers
listasafns er sérstök og mikilvæg
á sinn hátt: að baki býr oft ástríða
og hugsjón en líka bakslag og von-
brigði. Umræða um fagmennsku
í safnastarfi, húsnæðisvandræði,
undirfjármögnun og skilnings- eða
áhugaleysi yfirvalda gengur eins og
rauður þráður í gegnum greinarn-
ar, með tilheyrandi útlistunum á
rekstarvanda, skipulagsbreytingum
og tilfæringum í starfinu. Öll söfnin
stríða við undirfjármögnun eða skort
á einhverju sviði og eiga oft erfitt
með að rækja lögbundið hlutverk sitt
til fullnustu. Sum glíma við stöðnun
og sum ná ekki að hljóta viðurkenn-
ingu Safnaráðs.
Margþætt saga listasafna hér á
landi er samofin samfélagsþróun.
Hún fjallar um breytingar í átt til
faglegrar umgjarðar og viðhorfa til
listasafnsins sem lifandi samfélags-
vettvangs og þjónustustofnunar í
samræmi við kröfur samtímans.
Sumum liststofnunum hefur vissu-
lega vegnað betur en öðrum og má
ætla að safnrit þetta gefi tilefni til
samanburðar og að aðstandendur
safnanna geti í mörgum tilvikum
dregið lærdóm af starfi annarra.
Að lokum má segja að það sé ekki
aðeins safnasamfélagið sem dregið
getur gagnlegar ályktanir af yfir-
gripsmiklu inntaki bókarinnar,
heldur þjóðfélagið allt. Saga íslenskra
listasafna endurspeglar öflugt listalíf
– í senn listsköpun og listáhuga – og
jafnframt frumkvæði og nýskapandi
menningariðju um allt land en bendir
um leið á mikilvægi þess að hlúð sé
að umgjörð slíkrar iðju. Þar gegna
listasöfnin lykilhlutverki.