Morgunblaðið - 30.12.2020, Page 12

Morgunblaðið - 30.12.2020, Page 12
12 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. DESEMBER 2020 Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/ Bretar lukuviðskipta-samningi við ESB á loka- metrum. Í sömu andrá lauk ESB öðrum samningi. Við Kína. Það er sagt víðáttumeira og fjölmennara en hitt en um sumt virtist einfald- ara að eiga við kommúnistarík- ið í austri. Búrókratar hafa auðvitað svipaðan dansstíl nær og fjær, og snýta sér ekki yfir skorti á lýðræðislegu umboði fremur en öðrum óþarfa. Meg- inástæðu þess að Bretar sam- þykktu í þjóðaratkvæði, eftir áratuga umræðu, að koma sér burt úr ESB. Því réð mestu að horfa upp á þverrandi fullveld- isáhrif þjóðarinnar þrátt fyrir loforð og fullyrðingar um hið gagnstæða. En hvers vegna þurfti fjögur ár í samnings- gerðina? Hið ömurlega en um leið aug- ljósa svar var að til stóð að tryggja að ákvörðun þjóð- arinnar yrði örugglega eyði- lögð með „útgöngusamn- ingnum“. Búrókratar í Brussel stóðu sig og höfðu góðan skiln- ing á verkefninu enda væri full- veldi einstakra þjóða eiginlega meinloka. Það er athyglisvert að talsmátinn í Brussel hefur gjörbreyst. Í viðræðum gagn- vart öðrum þjóðum hefur þar verið hert á tali um fullveldi. En ekki er átt við þjóðirnar, sem ýmsir nefna enn svo. Nú er talað með vaxandi heilagleika og þunga um að umheimurinn verði að sýna fullveldi ESB til- hlýðilega virðingu, enda verði ella tekið fast á móti. Ekki þarf lengur að ýta aðildarríkjum í bás hverrar fyrir sig. Þær rata nú sjálfar og eiga hrós skilið. Belja á bás veltir ekki fullveld- inu fyrir sér. Í aðdraganda þjóðarat- kvæðis í Bretlandi lýstu báðar megin fylkingar því yfir að þær myndu virða niðurstöðu at- kvæðagreiðslunnar. Breskir ESB-sinnar trúðu afgerandi könnunum um að samfelldur hræðsluáróður myndi tryggja rétta niðurstöðu. Og það hafði hann vissulega gert. Án hans hefðu úrslitin orðið enn meira afgerandi. En þegar svarið lá fyrir breyttu andstæðingar fullveldisins um takt. Þá ultu aðalatriði málsins ekki á nið- urstöðu þjóðarinnar heldur á útgöngusamningi sem næðist ekki nema að ESB gæti tryggt að Bretar færu í raun ekki úr sambandinu. Það kom á daginn að ekki var meirihluti fyrir út- göngu í breska þinginu nema að samningur um hana þýddi í raun að ekki væri um útgöngu að ræða! Verulegur meirihluti þingmanna Íhaldsflokksins vildi standa við loforðið gagn- vart þjóðinni. En hinir svikulu í þeim hóp voru nægjanlega margir þegar að þeir bættust við þingmenn Skota, meirihluta þing- manna Verka- mannflokks og Frjálslynda flokks- ins. Nýkjörinn for- sætisráðherra tap- aði hverri atkvæðagreiðslunni af annarri og sömu kraftar komu í veg fyr- ir að kalla mætti á þjóðina til hjálpar. Þingforsetinn studdi áframhaldandi veru Breta í ESB og misnotaði aðstöðu sína þannig að reyndustu menn hafa ekki séð önnur eins tilþrif. En samsærismönnum varð á í messunni og misstu þjóðina í kosningar laust fyrir jól 2019. Þar vann Boris miklu stærri sigur en hann dreymdi um. Hvert kjördæmið af öðru sem stutt hafði Verkamannaflokk- inn áratugum saman var nú komið með upp í kok. Þrátt fyr- ir kosningasigur Borisar hékk breska ESB-liðið áfram á þeirri von svikaleikurinn bæri enn ávöxt og bitu búrókratar enn fastar í skjaldrendur og hótanir og heimsendaspár yrðu enn magnaðar upp um óhugnaðinn sem yrði hrektust Bretar samningslausir burt. En hinn margtuggni boðskapur var ónýtur orðinn. „Enginn samn- ingur“ yrði þúsundfalt betri en svikasamningurinn, sagði Bor- is. BBC benti á að ESB væri samband frjálsra þjóða og það tæki ríkisstjórnir þeirra og þing óra tíma að fara yfir flók- inn samning í þaula. Sennilega var sú þula sú fyndnasta af þeim öllum. Boris samþykkti svo rétt fyrir jól samning upp á 1246 síður. Sendiherrar allra hinna landanna „lásu“ samn- inginn fyrir hönd þjóða sinna og þúsunda þingmanna. Og 99,99% af þessum hálfa millj- arði í ESB hafði aldrei heyrt að þessi samningur væri til. En það voru nokkrir sem lásu. Þar á meðal rannsóknarhópurinn ERG undir forystu erki- andstæðings veru Breta í ESB, sir Bill Cash. Cash og rann- sóknarhópi hans líst vel á samninginn. „Hann uppfyllir algjörlega kröfur okkar um endurheimt fullveldi bresku þjóðarinnar.“ Og Nigel Farage, sem ekki kallar alltaf Boris Johnson ömmu sína, sem hann hefur aldrei verið, var sammála þessari jákvæðu niðurstöðu Cash. Og nú stefnir í að samn- ingurinn, sem sagt var ómögu- legt að ná, verði sennilega sam- þykktur fyrir árslok með dúndrandi meirihluta í breska þingingu. Sturgeon heima- stjórnarráðherra Skota sam- þykkir ekki viðskiptasamning- inn. Þingflokksformaður hennar segir að samningurinn tryggi ekki að Bretar verði áfram í ESB! Getur það verið? Það eru margir sem geta ekki torgað neinu næstu árin nema því sem þeir þurfa að éta ofan í sig} Það hafðist L ækkun greiðsluþátttöku sjúklinga er afgerandi þáttur í því að jafna aðgengi fólks að heilbrigðisþjón- ustu og sporna við heilsufars- legum ójöfnuði af félagslegum og fjárhagslegum ástæðum. Lækkun greiðslu- þátttöku sjúklinga er eitt þeirra atriða sem ég hef sett í sérstakan forgang í embætti heil- brigðisráðherra á kjörtímabilinu, þannig að sjúklingar borgi minna fyrir heilbrigðisþjón- ustu og lyf, en ríkið borgi stærri hlut. Lækk- unin er ein stærsta jöfnunaraðgerð sem rík- isstjórnin hefur ráðist í á þessu kjörtímabili. Markmiðið er að greiðsluþátttaka sjúklinga verði á pari við það sem best gerist á Norð- urlöndunum. Um áramótin síðustu lækkuðu ýmis gjöld. Sem dæmi um breytingar sem tóku gildi í byrj- un árs 2020 má nefna að þá lækkuðu almenn komugjöld í heilsugæslu úr 1.200 krónum í 700 krónur, hormóna- tengdar getnaðarvarnir voru felldar undir lyfja- greiðsluþátttökukerfið fyrir konur sem eru 20 ára eða yngri auk þess sem niðurgreiðslur ríkisins vegna ýmiss búnaðar fyrir lungnasjúklinga og fólk með sykursýki voru auknar. Áætlaður kostnaður vegna framangreindra breyt- inga nemur um 135 milljónum króna á ári. Nú um áramótin lækka gjöld sjúklinga fyrir heilbrigð- isþjónustu enn frekar en þá lækka almenn komugjöld í heilsugæslu úr 700 krónum í 500 krónur og sem fyrr greiða börn, öryrkjar og aldraðir ekkert komugjald. Fellt verður niður sérstakt komugjald hjá þeim sem sækja aðra heilsugæslustöð en þeir eru skráðir hjá. Heilsugæslan um allt land tekur um ára- mót við skimunum fyrir krabbameini í leghálsi og þar með lækkar gjald fyrir leghálsskimun úr 4.818 krónum í 500 krónur. Heilsugæslan mun enn fremur frá áramót- um gefa út gjaldfrjáls vottorð fyrir starfshæfn- ismat sem er forsenda fyrir umsókn um starfs- endurhæfingu hjá VIRK. Hætt verður að krefjast tilvísunar frá heim- ilis- eða heilsugæslulækni fyrir börn sem fara í rannsókn í beinu framhaldi af komu á slysa- deild eða á bráðamóttöku sjúkrahúsa og gjöld fyrir þessar komur falla niður. Sama máli gegnir ef börn fara til sérfræðings á göngu- deild eða dagdeild sjúkrahúsa í beinu fram- haldi af komu á slysadeild eða bráðamóttöku. Auk þessa verður meðal annars dregið úr greiðsluþátt- töku sjúklinga vegna lyfja, tannlæknakostnaður aldraðra og öryrkja lækkar og síðar á árinu verður kostnaður við hjálpartæki sömuleiðis lækkaður. Ofangreindar breytingar eru allar til þess fallnar að lækka greiðsluþátttöku sjúklinga, og auka þátt ríkisins í greiðslu fyrir heilbrigðisþjónustu. Enginn ætti að þurfa að neita sér um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu og það er mitt markmið að stuðla að jöfnu aðgengi að heilbrigð- isþjónustu, óháð efnahag. Svandís Svavarsdóttir Pistill Sjúklingar borga enn minna Höfundur er heilbrigðisráðherra. STOFNAÐ 1913 Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík. Ritstjóri: Davíð Oddsson Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal Ritstjóri og framkvæmdastjóri: Haraldur Johannessen BAKSVIÐ Helgi Bjarnason helgi@mbl.is Útlit er fyrir að innveginmjólk til mjólkursamlag-anna verði heldur minni íár en var á síðasta ári. Heldur þróunin áfram en fram- leiðslan náði hámarki á árinu 2018. Framleiðslan hefði að öllum lík- indum minnkað meira ef bændur hefðu getað fækkað mjólk- urkúm en vegna langra biðlista eftir slátrun sitja bændur lengur uppi með kýr og þær halda áfram að skila afurðum. Innvigtun mjólkur eftir hverja kú jókst fyrstu mánuði ársins, að sögn Jóhönnu Hreins- dóttur, formanns stjórnar Samtaka afurðastöðva í mjólkuriðnaði (SAM). Fyrstu sjö mánuðina voru greiddar 29 krónur á hvern lítra sem fram- leiddur var umfram greiðslumark en 1. ágúst var greiðslan lækkuð í 20 krónur. Við það minnkaði áhugi bænda á að framleiða mjólk á þessu verði og dró heldur úr framleiðslunni seinni hluta ársins. Áfram minni innvigtun Mjólkurkúm fækkaði um nærri því 100 á árinu. Jóhanna telur að þeim hefði fækkað meira ef bændur hefðu getað fengið gripunum slátrað þegar þeir vildu. Meðalframleiðsla á kú hefur aukist á hverju ári vegna kynbóta og róbótavæðingar fjósa en útlit er fyrir að hægt hafi á þróuninni í ár, af fyrrgreindum ástæðum. Framleiðslan er meiri en sala á innanlandsmarkaði og yfir útgefnu heildargreiðslumarki sem landbún- aðarráðherra ákvað að hafa óbreytt á næsta ári, 145 milljónir lítra. Jóhanna segir að búist sé við að innvigtun haldi áfram að dragast saman á komandi ári. Á móti þeirri þróun vinni þó langir biðlistar eftir slátrun á eldri mjólkurkúm og á meðan skili þær mjólk til vinnslu. Markaður fyrir mjólkurafurðir hefur breyst mikið í faraldrinum. Sala til hótela og veitingahúsa hefur dregist saman en sala í dag- vöruverslunum hefur aukist enda dvelja fleiri heima við vinnu og nám. Jóhanna Hreinsdóttir segir að stærsta áskorun sem mjólkur- framleiðslan og mjólkuriðnaðurinn standi frammi fyrir sé misræmi í sölu afurða sem byggjast annars vegar á fituríkum vörum og hins vegar á mjólk- urpróteini. Mun meira selst af fituríkari afurðum frá innlendum framleiðendum en vörum þar sem próteinið er uppi- staða efnainnihalds. Á ársgrundvelli er sala á fitugrunni orðin rúmlega 23 millj- ónum lítra meiri en sala á prótein- grunni. Framleiðslan miðast við fitu- hlutann til þess að hægt sé að hafa allar vörur á boðstólum. Bilið hefur meira en tvöfaldast á þriggja ára tímabili. Ástæðan er margþætt, að sögn Jó- hönnu. Samdráttur í sölu hefur meira komið fram í próteinhlutanum. Telur hún að ástandið megi rekja til stórauk- inna innflutningskvóta fyrir osta og innflutnings á röngum tollnúmerum en ostar eru einmitt próteinrík afurð. Birgðir hlaðast upp Mjólkurpróteinið þarf að selja úr landi en það er þrautin þyngri, ekki síst vegna kórónuveirufaraldursins, og verð á undanrennudufti, sem er helsta út- flutningsvaran, lækkaði um nærri 50% í janúar til apríl. Það endurspeglaði hrun á mörkuðum fyrir búvörur vegna kór- ónuveirunnar. Þetta hefur leitt til mik- illar birgðasöfnunar. Ef birgðirnar eru umreiknaðar í mjólk má sjá að þær voru 15 milljónum lítra meiri í lok sept- ember en ári fyrr og samsvarar aukn- ingin ársnyt próteinþáttar mjólkur frá 50 kúabúum af algengri stærð. Eitt- hvað hefur saxast á birgðirnar síðan. Aukinn innflutningur á ostum veldur vanda Dregur úr framleiðslu mjólkur Innvegin mjólk og heildargreiðslumark, milljónir lítra *Áætlun fyrir 2020 Heimild: SAM 150 140 130 120 110 100 Innvegin mjólk Greiðslumark 125,1 122,9 133,5 146,0 150,2 151,1 152,5 151,6 151,0 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 114,5 116 123 140 136 144 145 145 145 145 * Jóhanna Hreinsdóttir „Salan hefur gengið nokk- uð vel á árinu, haldið sjó, þrátt fyrir ástand- ið. Það er ánægju- legt,“ segir Herdís Magna Gunn- arsdóttir, formaður Lands- sambands kúabænda. Hún segir að íslenskir kúa- bændur séu alltaf að gera betur í sínum rekstri og einnig af- urðastöðvar og flutningsfyr- irtæki. Hún segir þó að menn finni fyrir hækkun aðfanga en á móti komi að bændur fái hærra verð fyrir mjólkina. Stóru málin á komandi ári eru að hennar sögn að koma lofts- lagsmálunum áfram og auka rannsókna- og þróunarstarf. „Við erum flest að líta til þess að geta bætt búskaparhætti og nýtingu aðfanga og mun bættur rekstur einnig skila sér í lofts- lagsmálum og hagræðingu í greininni,“ segir Herdís. Vilja bæta búskapinn FORMAÐUR KÚABÆNDA Herdís Magna Gunnarsdóttir

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.