Lögmannablaðið - 2018, Blaðsíða 18

18 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 03/18
Á RÍKIÐ AÐ BEITA ÖLLUM
BRÖGÐUM
GEGN BORGURUM
SÍNUM?
UM MÁLATILBÚNAÐ ÍSLENSKA RÍKISINS Í
DÓMSMÁLUM
Það vakti athygli í sumar þegar dómari við Héraðsdóm
Reykjavíkur hálfpartinn skammaði Tryggingastofnun rík­
isins fyrir málatilbúnað stofnunarinnar. Málið snerist um
það að Tryggingastofnun hafði synjað umsókn frá föður
langveiks barns um tiltekna aðstoð. Í niðurstöðu dómarans
var sérstaklega vikið að málatilbúnaði Tryggingastofnunar
og þar er m.a. að finna eftirfarandi umfjöllun:

„Við gæslu hagsmuna ríkisvaldsins eða einstakra þátta
þess í skiptum við almenna borgara getur það ekki verið
hlutverk stjórnvalda að leita allra leiða eða beita öllum
brögðum til að fá sýknu fyrir hið opinbera eða til að
fá málum vísað frá dómi. Þeim sem falið er að koma
fram fyrir hönd ríkisvaldsins í dómsmáli er ekki tækt að
verjast með öllum sömu ráðum og einkaaðilum. Þeim
sem fara með opinbert vald eða sem falið er að gæta
hagsmuna hins opinbera er trúað fyrir hlutverki sem
þeir verða að sinna í almannaþágu og af virðingu fyrir
skyldu sinni til að stuðla að réttmætri niðurstöðu. Þar
getur tilgangurinn ekki helgað meðalið. Sonur stefn­
anda er enn á barnsaldri. Augljóst er, sérstaklega með
tilliti til sjúkdóms hans og fötlunar, að þau atvik gætu
enn orðið í lífi hans sem myndu kalla á að foreldrar
hans þyrftu að leggja niður störf til að annast hann.
Hagsmunir stefnanda af því að fá úrlausn um það hvort
hann geti notið slíks réttar eða hvort gildissviðsákvæði
hinnar umþrættu lagagreinar útiloki hann frá slíkum
rétti eru því brýnir og augljósir og atvikum á annan veg
háttað en til dæmis í dómi Hæstaréttar frá 8. mars 2018
í málinu nr. 145/2017. Varðar þá öngvu hvort fjárkröfur
þær sem stefnandi taldi sig eiga á hendur stefnda vegna
hinna umþrættu ákvarðana stefnda frá 28. júní 2010 og
7. mars 2011 eru fyrndar eða ekki.“

Dómarinn í framangreindu máli er alveg örugglega ekki
einn um þessar skoðanir og málið sem vísað var til alls
engin undantekning hvað varðar málatilbúnað ríkisins.
Svo virðist sem íslenska ríkið (virðist nánast sama hvaða
stofnun, stjórnvald eða annar angi ríkisins á í hlut) leggi
oft og tíðum ofuráherslu á að koma málum út úr dóm­
stólunum. Ríkið reynir þá sitt ýtrasta til þess að finna og
sannfæra dómara um formgalla á málinu til þess að koma
í veg fyrir að efnisdómur geti gengið í því. Er þá nema von
að spurt sé hvort það sé virkilega hlutverk ríkisins að beita
öllum brögðum gegn borgurunum.
Almennt er það ekki hlutverk íslenska ríkisins að vera
andstæðingur borgara sinna. Þvert á móti er stjórnvöldum
ætlað að starfa í þágu borgaranna og vinna samfélaginu
gagn. Eðli stjórnvalda á 21. öldinni er að sýna borgurunum
DANÍEL ISEBARN ÁGÚSTSSON LÖGMAÐUR