Bæjarins besta - 21.12.1994, Qupperneq 6

ÓsÍQim starfsfóÚQ. oíf&r, viðsÍQptavinum í (Bo[ungarvífj N i. jr ojj Súgandafiröi og öðrum 11 / Vestfirðingum, píeðikgrajóía, H^ s„ drs ogfriðar o/§öHfy.m iafnframt samstarf oa „ .... „ , J \ Spansjoour Bolungarvikur Viðsfipti a ílðamti ari Sparisjóðurinn Suðureyri

Ósfum Tálfnfirðingum . . jmf og Vestfirðingum ötfum, -Jp1 tiísjdvar og sveita gkðikjjrajóCa oflfarscefs nýs árs TÁLKNAFJARÐARHREPPUR Miðtúni 1 • Tálknafirði

Ósfum Súðvífingum f / l og Vestfirðingum öííum, 3 tiísjávar og sveita f I \ gíeðiíegrajóía [y og farsceís nýs árs SÚÐAVÍKURHREPPUR \... y Njarðarbraut 14 • Súðavík

Ósfum starfsfóÚq. o/far á og viðsfvptavinum gfeðiíegrajóía, árs og friðar, °g ýöffumjafnframt samstarf og viðsfipti ISFIRÐINGA HF.

Ósfum starfsfóífi offar og Vestfirðingum öffum v L ^ gíeðifegrajóta, árs ogfriðar, ||/' og jöffumjafnframt samstarf og viðsfipti OrKUBÚ á fíðandi ári VESTFJARÐA Stakkanesi 1 ísafirði

JAKOBÍNA Sigurðardóttir
var löngu þjóðkunn fyrir kvæði
sín og sögur þegar hún lést í
ársbyrjun 1994. Þá hafði hún
nýlokið við handrit þess verks
sem hér birtist. Við fyrstu sýn
fjallar ,.l barndómi" um Hæla-
víkurbæinn á Homströndum, og
líf fólksins þar um það leyti
sem Jakobína er að alast upp.
En þegar nánar er að gáð er
þetta líka bók um barnæskuna,
og um það að muna, og skrifa -
segja frá bæ bernsku sinnar
þegar hann er „orðinn rúst,
hruninn og að mestu horfinn á
vit moldar eins og ég yrði einnig
innan skamms.” Þetta er
ógleymanleg lítil bók um lífið,
skrifuð á því tæra og fallega
máli sem ásamt skýrri hugsun
og næmri athyglisgáfu var að-
alsmerki Jakobínu Sigurðar-
dóttur. Blaðiðhefurfengiðgóð-
fúslegt leyfi útgáfufyrirtækis
bókarinnar, Máls og menningar
til að birta kafla úr bókinni sem
Jakobína tileinkar Þóru frænku
sinni.
Bær bernskunnar
orðinn rúst
Tvisvar verður maður gamalt
barn, segir orðtak, sem allir
kannast við. Og rétt er það á
vissan hátt. Ef svo væri ætti ég
nú, orðin gömul kona, að geta
gengið inn í bæ barnæsku
minnar og þekkt þar aftur hvern
krók og kima. En svo er ekki.
Því miður. Trúlega er allt að
því áratugur eða meir liðinn
síðan ég reyndi að komast
þangað í heinrsókn, treystandi
á minni, sem ég fram að þeim
tíma hugði sjálfsagt og óbrigð-
ult. Hugsaði nrér að ég væri að
korna til Hælavíkur úr fjarveru
í heimsókn til foreldra og
systkina, og frændfólksins í
bænum hjá Signrundi rnóður-
bróður og Bjargeyju ásamt
börnum þeirra. sem voru og eru
í mínum huga allt ein stór
fjölskylda.
Af Arholtinu horfði ég heim
að bænum, enn var hann á
sínum stað, já, hlaðið með
ræsinu blauta frá fjósdyrunum
fram á hlaðvarpann og ösku-
hauginn, plankar hálffúnir til
að stiklast á nokkurn veginn
þurrum skóm yfir þetta ræsi sem
mér var alltaf fremur kalt til.
Bæjardyrnar inn til pabba og
mömmu á sínum stað, klinkan í
útidyrahurðinni hin sama og
áður, - og ég gekk inn. En þá -
þá rataði ég ekki lengra. Og þá
varð mér ljóst að þessi bær og
ég vorum að vísu í tímanum, en
ekki í sama tíma. Vel vissi ég
að í rauntímanunr var bær
bernsku minnar orðinn rúst,
hruninn og að mestu horfinn á
vit moldar eins ég yrði einnig
ittnan skamms. En ég rataði ekki
um þann bæ sem einu sinni var,
því trúði ég varla, þó ég vissi að
minnið er svikult. Og ég sætti
mig ekki við þetta sem hér hafði
allatíð, áöllum mínum flækingi
um tínra æviára nrinna virst
sjálfsagt, að ég hlyti að rata unr
þennan bæ, þótt svo ég yfirgæfi
hann að fullu sautján ára gönrul.
Eg gat ekki leitað til foreldra
minna, þá voru þau horfin heinri
fyrir nokkru. En systkini mín
og frændfólkið, gamli hópurinn
frá Hælavík, sem dvöldust þar
lengur en ég, þau hlutu að nruna
betur. Til þeirra leitaði ég og til
Þórleifs frænda. En þeim var
líkt farið. Og þó, - einn rataði
um ákveðna hlula bæjarins,
annar um aðra. Þannig tíndust
til brot eitt af öðru, smáhlutar
eins og í púsluspili. Vandinn
liinn sami, að raða þeinr rétt
saman svoað úryrði heil mynd.
Þetta er ég enn að berjast við,
veit að myndin verður aldrei
alveg fullkomin, aldrei framar
mun ég rata unr þennan bæ,
aldrei konra brotununr svo
sanran, að myndin verði rétt og
heil. Samt get ég ekki hætt. Að
vísu finnst mér stundum líkt og
tínri bernsku minnar standi
persónugerðar álengdat' og
horfi á nrig nreð stríðnisglotti.
Hann um það.
Eg tek í klinkuna á útidyra-
hurðinni og opna. Geng inn í
bæinn án þess að hirða unr hvort
ég rata. Sólin skín að áliðnum
degi, aðeins yfir hafsbrún.
Innan skamms hverfur hún bak
við Röndina. Bæjardyrnar læt
ég vera opnar fyrir skini hennar
á lrurðina sem veit að eldhúsi
nrönrnru á hægri hönd innar-
lega í dyrunum. Konrin langt
að en ekkert göngunróð opna
ég eldhúsdyrnar. Og eldavélin,
hitagjafinn, verður fyrst fyrir
sjónum mér. Kannski sendir
mamma mig eftir hefilspónum
franr í snríðaskúrinn til pabba,
svo hægt sé að skerpa á kaffi-
vatninu. Þessi Irefilspónhrúga
er alltaf jafn heillandi, ævintýri
að virða fyrir sér breiða, þunna
spænina með ótal myndum
þegar ég ber þá nróti birtu
dagsins. Mér hættir til að
gleyma nrér við þann leik.
Kannski segir pabbi: „Attir þú
að ná í spæni, elska?” Og þá
man ég að ég átti að vera fljót,
vöðla sanran nreð tregðu eins
stóru knippi og mér er unnt.
Innan stundar verður það að
eldi og ösku undir kaffivatninu
hennar nrönrnru.
Bæirnir snúa
stöfnum mót
hafi og hlíð
Eldhúsglugginn? Hann veit
nrót Bæjarhlíðinni, en ég finn
hann ekki. Þessir bæir snúa
stöfnum nrót hafi og hlíð, vestri
og austri, svona nokkurn veg-
inn. Hve nrargar rúður eru í
eldhúsglugganum? Sex, eins og
í baðstofuglugganum og Hús-
inu, stofunni okkar, sem erekki
stofa í venjulegri nrerkingu. Jú,
það eru sex rúður í eldlrús-
glugganum, því hann er aðeins
einn, vegna stigans upp á
„loftið,” í baðstofuna, geta ekki
verið þarna fleiri gluggar. Hvar
borðum við? Ég finn ekkert
borð, veit samt að það hlýtur að
vera hér. Meðan eldað var á
kamínunni uppi í baðstofu
sátunr við á rúmunum nreð
diskana okkar og skálarnar.
Þörfnuðunrst ekki nratarborðs.
Pabbi og nranrnra sátu þá við
borðið undir glugganum, senr
veit út að sjónunr. Og gestir,
þegar þeir komu. En stólarnir?
Rugl. Hér eru engir stólar.
Við eldavélina er ómálaður
trébekkur, sem pabbi hefir
smíðað. Þar er gott að sitja við
ylinn með sjóðheitt kaffið í
höndununr, kaffi í enrileraðri
könnu, hvítri nreð dökkblárri
rönd unr barmana og handar-
haldið í sama lit. Eða rósa-
mynstruðum bolla, með gylltri
rönd innan í barminunr, undir-
skálin einnig með gylltri rönd,
en engu blómi. Ég vil ekki
undirskál, jú, það er þarna borð
eða eldhúsbekkur, senr tekur
við undirskálinni. En ég finn
þau ekki. þau eru bara þarna til
að taka við undirskálinni.
Kannski er þarna einnig fimm-
tíu punda sykurkassi eða koffort
til að sitja á. Kassinn á hvolfi,
tæmdur fyrir löngu.
Einu sinni frammi á dyra-
lofti, ef til vill fullur af sykri,
molasykri, snjóhvítu og freist-
andi, ef við krakkarnir vorum
send þangað fram til að sækja
eitthvað fyrir mömmu. Strang-
lega bannað að hnupla mola.
Og þó skuggsýnt væri á dyra-
loftinu sá guð til manns, - út-
réttri hönd kippt að sér með
trgðu, samt gott að hafa ekki -
þegar maður fór niður dimman
og krappan stigann. Samt gat
hent að, - og guð sagði engunr
frá, en þrátt fyrir það - ekki gott
að vita nreð guði, þó enginn
annar vissi.
Nei, ég rata ekki um eldhúsið.
Feta mig upp stigann, upp á
loftið, í baðstofuna. Aldrei fæ
ég að vita hve mörg þrepin, eða
höftin eins og þau eru nefnd
þessa stund í tímanum, eru í
þessum stiga. Um hábjartan
daginn engin ástæða til að telja
þau, rnaður hleypur upp hvít-
þveginn stigann, kannski eru
þrepin níu eða tíu, en gætu eins
verið fjögur eða fimrn, en þegar
skuggsýnt er og í myrkri á
kvöldin gætu þau alveg eins
verið hundrað. Svo ótrúlega
hrekkjótturerþessi stigi ungum
fótum í myrkri. Og hlerinn yfir
loftsgatinu, hann ereins. Ævin-
lega þungur og leðurhjarirnar á
honum varasamar, en í myrkri
er hann nriklu þyngri en í dags-
birtu. Sarna þó mamrna sé búin
að kveikja á lampanum í bað-
stofunni og ljósið taki við manni
strax þegar rifar undir hlerann,
óratíma tekur það að komast
upp loftskörina og loka á eftir
sér.
Ekki skella, það má ekki, loka
hægt og gætilega svo að ban-
settur hlerinn skekkist ekki, falli
rétt í falsið svo börnum sé ekki
búin hætta af að stíga á hann.
Núna loka ég hægt og svipast
unr í baðstofunni. Geng að
austurglugganum fyrst, þeim
sem veit að Bæjarhlíðinni, sé
upp á Bæjarbrúnirnar, sé foss-
inn í Bæjaránni sem steypist
niður af Brúnunum milli Bölts-
ins og Sauðahlíðar, mikill og
tígulegur í mínum augum, þessi
síkviki, lifandi foss. Oft hef ég
stolist til að staldra við hjá
honum þegar ég er að smala,
oft reynt að yrkja ljóð sem hæfi
honum, en ekki tekist, orðið
eftirherma ljóða sem ég hef
lesið eftir alvöruskáld um aðra
fossa, stóra fossa senr bera
merkileg nödn. Fossinn rninn
er nafnlaus, bara foss í lítilli
afskekktri vík, samt foss ná-
komnari mér en allir heimsins
fossar, minn foss.
Úr glugganum sé ég líka
Stórahólinn, leiksvæði barn-
anna í Hælavík. Og garðinn þar
sem átti að rækta rófur og
kartöflur. Hlaðnir torfveggir á
þrjá vegu og garðurinn innan
þeirra, allt grasi gróið. Annað
vildi ekki tímgast þar. Tvisvar
höfðum við krakkarnir gert til-
raun með aðstoð mömmu og
Beggu. En rófumar urðu svo
smáar, mjóar og fáar, engar
kartöflur. Þar fór það. Og engar
kartöflur til að bragðbæta fisk-
soðninguna.
Litli garðurinn á brekku-
brúninni framan við skemmuna
hans Munda sunnan við bæina
vili heldur ekki þýðast annað
en gras, ekki sinu sinni hvönn.
Hvönnin kann þó við sig
6
MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1994