Bæjarins besta - 21.12.1994, Page 7

frammi við sjóinn. Hún er góð.
Og við fáum ber, aðalbláber,
krækiber svo stór og safamikil
að nokkrar hnefafyllir af þeim
nægja til að seðja svangan
smala. En aðeins á sumrin. Þá
eru berin alls staðar: á Holt-
unum, í Hlíðinni, úti í Landi,
uppi á Brúnunum ofan við
Bæjarhlíð, Sauðahlíð og Stekkj-
arhjalla, uppi í fjöllum ofar
hlíðum, hjöllum og holtum, en
ekki í graslendinu. Og Hunda-
súrur. Og blóm - allskonar
blóm. Margt ætilegt. Eg gæði
mér stundum á fíflaleggjum og
túngresi. Læt ekki bera mikið á
því fyrir augum fullorðna fólks-
ins. Enginn annar leggur sér
þetta til munns.
Lifandi bær
Bær sem fólk á heima í er
lifandi. Úr skorsteini eða röri
stígur reykur til lofts frá eldi í
kamínu eða eldavél, eða ofni
um miðjan dag. Inni í bænum
er lifandi fólk, ungt, gamalt,
börn, strit, svefn, sorg, gleði,
fæðing, dauði, líf. Og þótt
reykur frá eldstóm hætti að stíga
til lofts, þeir sem áttu heima í
bænum yfirgefi hann, taki með
sér föggur sínar, bærinn hrynji
saman í hrúgald sem enginn
Jakobína Sigurðardóttir.
Hæiavíkurbær, framhiið (vestur). Riss eftir forsögn Jakobínu, 17.04.1993.
Hælavíkurbærinn á Hornströndum og Iff fólksins þar
ef hún kæmi ekki aftur. Þetta
„ef hún kæmi ekki aftur” hafði
vofað yfir okkur allt haustið og
kom mér ekki á óvart. En
leyndarmálið gerði mig gersam-
lega ringlaða. Úti í Landinu, á
stað sem mamma lýsti fyrirmér,
var jarðgróinn, flatur steinn. Þar
höfðu þau bundist heitum, hún
og pabbi, þegar þau voru ung.
Og pabbi hafði meitlað í stein-
inn fangamörk þeirra og tvö
hjörtu til staðfestu heitum þeirra
um órofa tryggð. Var mig að
dreyma? Mamma og pabbi -?
Nei, ég skildi þetta ekki. Og
óvön því að mamma notaði
svona hátíðleg orð. En ég stalst
til að virða hana fyrir mér. Hún
var mjög hvít í andlitinu og
dökka hárið fór henni óvenju
vel. Þrátt fyrir veikindin hafði
hún eins og yngst, hörundið var
sléttara og það voru einhver sér-
stök svipbrigði, sem lýstu augu
hennar og ásýnd alla meðan hún
hvíslaði þessu að mér. Og furða
allrar furðu rann upp fyrir mér:
pabbi og mamma höfðu einu
sinni verið ung, kannski falleg
og ástfangin eins og í skáld-
sögu!
Eg upplifði þarna á rúm-
stokknum hjá mömmu eitt af
þessum undranna andtökum,
þegar mér hefir fundist, mitt í
skilur, erþessi bærsamtásínum
stað í sínum tíma. „Það mætti
nú segja þetta í færri orðum,”
segir mamma með glettnisbrosi.
„En þetta er eftir hann Einar
Benediktsson,” svara ég móðg-
uð. „Og vísan var heldur ekki
alveg búin - Sökkvi jarðarknörr
í myrkra marinn, - mynda-
smíðar andans skulu standa, -”
„Nú, já, já, varstu ekki búin
með þetta? Ætli ég hafi ekki
hlustað nógu vel? Já, það er
ekki að spyrja að hátíðleikanum
hjá honum Einari.”
Glettnin logar í augum og
andliti mömmu, þótt hún látist
vera alvarleg. Og hún, sem segir
að stríðnin sé ljótur löstur. „Svo
er þetta afmælisvísan hans
pabba í afmælisdagabókinni
hennar Boggu,” segi ég. Og
mamma hættir að stríða mér.
Segir að auðvitað sé þetta fal-
legt, en -. Eg er viss um að
mamma kann þessa vísu, af-
mælisvísuna hans pabba.
Kvæðið sem hún er tekin úr les
ég löngu síðar. Heima er ekki
til nein ijóðabók eftir þetta
skáld. Mamma er einkennilega
hittin á það sem hægt er að setja
út á í ljóðum, þó hún tali oft
eins og hún hafi ekkert vit á
Ijóðagerð. Og í hvert skipti sem
hún talar þannig um ljóð skálda,
sem ég verð hrifin af í bernsku,
finnst mér eins og ráðist sé á
mig. „Þú vildir fegin vonaallt -
þér var svo dauðan kalt,” þylur
hún einhvern tíma upp úr ljóða-
bók frá Lestrarfélaginu, sem ég
et' nýbúinn að lesa og yfir mig
hrifin af. I lef meirað segjatárast
yfir þessu sorgarljóði. „Osköp
finnst mér þetta nú eitthvað
fátæklegt,” segir mamma. Og
ég þegi. Ljóðið er eyðilagt fyrir
mér með þessari athugasemd
mömmu, ég er sneypt og man
síðan aldrei neitt annað úr þessu
Ijóði. Eg bið. „Mamma, viltu
fylgja mér inn í Húsið?” En
hún er horfin. Glettnisbrosið í
augum hennar og svip enn um
stund dansandi í rökkrinu, - ég
ein, hvar, veit ég ekki. Eru
fjögra eða sex rúðu gluggar í
Húsinu?
Eg er að koma heim úr fyrstu
vistinni minni. Ekki alkomin,
ekki strax. Þarf að tala við pabba
og mömmu. Því nú er að opnast
mér leið, ef þau leyfa mér,
hjálpa mér. Stundum hefir mér
leiðst dálítið, verið hrædd um
að ég vinni ekki nógu mikið og
hjónin, húsbændur mínir, vilji
ekki borga mér þessar fimmtíu
krónur, sem ég á að fá fyrir
sumarvinnuna. En ég fæ þær
og ef ég verð hjá þeim hálfan
mánuð eða þrjár vikur til við-
bótar, þá fæ ég sextíu krónur.
Og ég á enn fimm krónur og
líka tvær krónur, sem Begga
mín gaf mér í fermingargjöf í
vor, fimm krónur frá ein-
hverjum öðrum, sem ég hef
þegar gleymt hverjir gáfu mér.
Ef pahbi og mamma leyfa mér!
Þá er ég rík, get farið í kaup-
staðinn og verið í þessum kvöld-
skóla, unnið fyrir mat og húsa-
skjóli. Ævintýrið svo nærri -
næstum alveg að opnast.
Mamma er ekki í eldhúsinu,
kannski hjá Beggu. En ég get
ekki beðið. Pabbi gengur um
gólf í baðstofunni. Raular með
lagi sem ég kann núna. Gleymi
seinna. Heyri aldrei framar. -
Fór ég til berja, - fyrra sunnu-
dag, - fann ég fyrir stúlkukorn,
- í bláu pilsi hún var. - Léði ég
henni liljublað, - að leika sér
að. - Eg get ekki beðið - segi
honum nær óðamála hvað ég á
í vændum, ef þau vilja leyfa
mér, hann og mamma. Pabbi
brosir við mér, ég þekki þetta
bros og augnalitið eins og
geislar brotni í því með sárs-
auka, engum annars augum
líkjast augu pabba. Hann tekur
í hönd mér og leiðir mig inn í
Húsið inn af eldhúsinu, að skrif-
borðinu sem hann smíðaði sér
ungur maður. Og nú lýkur hann
upp einni af þessum leyndar-
dómsfullu skúffum, sem ævin-
lega eru læstar og enginn gengur
um nema hann. Tekur eitthvað
upp úr henni og leggur í lófa
minn. Það leiftrar og lýsir í allar
áttir og liggur þungt í lófa
mínum. Það hlýtur að vera
gullsteinn, lýsigull. „Eg á ekkert
annað til að gefa þér og týndu
því nú ekki,” segir hann.
Draumur, sextíu ára gamall
draumur, glettist tíminn álengd-
ar.
Hún er gengin í
barndóm, kerlingin
Eg er að koma heim. Þarf að
tala við mömmu og pabba um
það sem hjónin í Rekavík eru
að bjóða mér, ef ég má vera
lengur hjá þeim. En þegar ég
nálgast bæinn er eitthvað breytt.
Systkini mín koma ekki á móti
mér fram á Arholt, ekki einu
sinni út á hlað. Allt er undar-
lega hljótt, en ég vil ekki sleppa
voninni. Ekki fyrr en ég verð.
Því mamma er veik. Pabbi
leggur ekkert lýsigull í lófa
minn. Og ég segi engum draum-
inn minn. Eg verð að koma heim
og ganga að þeim verkum
mömmu, sem ég er fær um að
innaaf hendi meðeldri systrum
mínum. Mamma verður að
liggja í rúminu og má ekkert
reyna á sig. Ljósmóðirin er hjá
henni, en það hefir ekkert bam
fæðst. Litli bróðir er enn ekki
orðinn ársgamall. Og ég veit að
þess vegna getur ekkert nýtt
barn verið komið hjá okkur. Eg
veit að mamma er með sama
sjúkdóm og konan sem ég hef
lesið um í Biblíunni, blóðlát.
Enginn gat læknað hana og hún
hafði þjáðst í tólf ár þegar
kraftaverkið gerðist - um leið
og hún snerti klæðafald Jesú.
Hún varð heil, segir þar. En það
gerist ekkert kraftaverk hjá
okkur.
Læknirinn segir pabba að
mamma verði að komast á
sjúkrahúsið á Isafirði og gang-
ast þar undir einhverja dular-
fulla aðgerð, sem muni lækna
hana. Til þess að hún komist
þangað verður að flytja hana til
Hesteyrar, því Póstbáturinn er
hættur að koma norður á Horn-
strandir þegar þessi ferð hennar
erákveðin. Póstbáturinn gengur
ekki Iengra en til Aðalvíkur að
vetrinum vegna ótryggra lend-
inga ogoft illviðraþarnanorður
frá. Guðlaugur á Búðum, maður
Imbu frænku, sækir póstinn til
Hesteyrar og ber hann í Horn-
strandavíkurnar allt að Horni.
Þessi tími sem mamma liggur
veik heima er tími mikils
annríkis og ábyrgðar hjá okkur
elstu systrunum. Samt getum
við leitað ráða hjá mömmu og
ýmislegt gerir hún í rúmi sínu.
Það mun vera seint í nóv-
ember sem mamma er flutt til
Hesteyrar í burðarrúmi. Pabbi
hefir trúlega smíðað það. Síðan
er búið um það með sængum
og teppum. Karlmennirnir á
næstu bæjum ætla að skiptast á
um að bera það úr Kjaransvík í
botn Hesteyrarfjarðar. Til Kjar-
ansvíkur verður farið á bát
pabba, en frá Hesteyri kemur
bátur til að taka á móti sjúkl-
ingnum inni í fjarðarbolni.
Pabbi fer til Isafjarðar með
mömmu. Mundi frændi mun sjá
um gegningar fyrir pabba með-
an hann er að heiman. Begga
mín að mjólka kúna okkar, því
það verk kann ég ekki. Yngstu
börnunum er komið fyrir á
Búðum. Kannski er litli bróðir
hjá Beggu minni, ég sé það ekki.
Þó kominn sé vetur er jörð al-
auðog veðurgott. En svodimmt
og hljótt.
Kvöldið áður en mamma fór
trúði hún mér fyrir leyndarmáli,
sem hana langaði til að ég vissi
ringli mínu, að ég væri rétt við
að skynja leyndardóm allrar til-
veru, langt út fyrir endimörk
mannlegrar þekkingar og skiln-
ings. En eins og ævinlega fyrr
og síðar, aðeins andartak. Og
ég sat þama eins og hver annar
kjáni, sem vissi það eitt að hann
vissi harla fátt og hvíslaði: „Já,
mamma, já.” Mig langaði að
faðma hana og kyssa fölan
vanga hennar, en ég gerði það
ekki. Blíðuatlot voru mér ótöm
og ekki iðkuð hjá okkur nema
til að hugga börn og við kveðjur.
En þá nótt sem í hönd fór svaf
ég lítið. Hugsaði. Það var eins
og himininn hefði hrapað niður
á jörðina, skáldskapurinn niður
í daglegt líf, niður til okkar.
Síðar fór ég út í Land, fann
steininn, las stafina og virti fyrir
mér hjörtun. Kraup við þennan
stein og þreifaði á stöfunum,
sem pabbi hafði meitlað. Mér
fannst þessi jarðgróni steinn
vera helgur dómur. Og finnst
það enn, gamalli konu. Afkom-
endurþeirra sem bjuggu í Hæla-
vík þegar mamma sagði mér
leyndarmálið um steininn eiga
nú þennan stein með mér og
pabba og mömmu. Eg veit ekki
hvað þetta unga fólk hugsar,
þegar það horfir á þennan stein,
þessi tákn, tekur myndir og
flytur með til síns heima. Mig
langar að hvísla að því: „Gangið
hljóðlega, því þessi staður er
heilög jörð.” Og ég heyri þau
hugsa: „Hún er gengin í barn-
dóm, kerlingin.”
Millifyrirsagnir eru blaðsins.
MIÐVIKUDAGUR 21. DESEMBER 1994
7