Gisp! - 01.12.1995, Qupperneq 17

Myndlist skrípóteiknaranna
Það er einnig athyglisvert í þessu samhengi að staldra við
og skoða listsköpun þeirra sem vitað er til að hafi, sam-
hliða sínum myndasögum og/eða skopteikningum, lagt
stund á hefðbundna myndlist. í þessum hópi eru menn á
borð við Honoré Daumiére, Gustav Doré, Wilhelm Busch,
Heinrich Kley, Rudolph Dirks, Georg Grosz og Lyonel
Feiningar og athyglisvert er að í raun er það mjög erfitt að
sjá hliðstæður í hinni alvarlegu list þeirra. Flestir þeirra
eru Cekki óeðlilega, miðað við tímabiQ hallir undir ein-
hverskonar impressíonisma eða anga af natúralisma og
þótt frásögn sé oft til staðar er hún undantekningarlítið á
alvarlegri nótunum. Líktog þeir hafi ekki talið að það
væri við hæfi að mála samskonar hluti og þeir voru að
teikna. Allajafnan eru málverk þeirra flöt og lítið spenn-
andi og langt því frá að það þau búi yfir sömu dýnamík
og finna má í myndasögum og/eða skopteikningum
þeirra. Það er helst að sjá megi víxláhrif í verkum Georg
Grosz Cþá sérstaklega þeim sem hann gerir áður en hann
fluttist til Bandaríkjanna] og einnig er töluverður skyld-
leiki með myndasögum Lyonel Feiningers Ct-d. „Kin-der-
kids“ ] við expressíónísk málverk hans.
í íslensku samhengi má gjarnan líta á verk þeirra
þriggja sem hafa gert hvorutveggja hér á árunum 1900-
1960. Það eru þeir Muggur, Tryggvi Magnússon og
Halldór Pétursson. Um list Muggs er oft erfitt að alhæfa
því bæði var hann mjög fjölhæfur og jafnframt mistækur.
Það er þó nokkuð Ijóst að fæstar „alvarlegar" myndir
hans Cs.s. landslagsmyndir] munu teljast til lykilverka í
íslenskri listasögu. En hinsvegar nær hann sér vel á strik
þar sem frásögnin skiptir höfuðmáli og margar af hans
bestu myndum falla einmitt undir flokkinn gamansöm
frásagnarmálverk.
Þótt Muggur hafi aldrei haft atvinnu af skopteikningum
hlýtur hann að teljast til þeirra sem af einhverri ástæðu
hafa átt erfitt með að sameina kosti beggja þátta í sinni
list Cþ e. hefðbundins frásagnarmálverks og skopteikn-
inga].
Tryggvi Magnússon var einn atkvæðamesti skop-
myndateiknari á íslandi á fyrri hluta aldarinnar og sá fyrsti
sem hafði einhverja atvinnu af því, þótt hann sinnti jafn-
framt hefðbundnum myndskreytingum og auglýsinga-
gerð. Hann málaði einnig hefðbundin málverk sem nán-
ast ómögulegt er að greina að eru eftir sama listamann.
Megin viðfangsefni hans í hinni „alvarlegu" list var
landslag og íslensk þjóðsöguminni þar sem hann rær á
sömu mið og Ásgrímur Jónsson. Því miður gætir lítilla
áhrifa frá stíl hans sem skopmyndateiknara í málverkum
hans og þau flest stíf og ósannfærandi. Þriðji listamaður-
inn í þessum hóp, Halldór Pétursson, var sjálfsagt mikil-
virkasti myndskreytari og skopmyndateiknari á íslandi frá
1950 og fram til 1975 og einnig „alvarlegur" myndlistar-
maður eins og yfirlitssýning hans á Kjarvalsstöðum 1976
sýndi. Myndir hans eru einmitt gott dæmi um nánast
óbrúanlegt bil á milli brauðstritsins Cmyndskreytingar-
skopteikningar-portretmyndir] og áhugamálsins Calvar-
legt málverk]. Hinar „alvarlegu" myndir hans eru flestar
landslagsmyndir en einnig hestar í ýmsum stellingum og
svo nokkrar þar sem frásögnin skiptir meginmáli en þar
kemst Halldór ekki útúr hinni natúralísku hefð og eru þær
myndir ekki sambærilegar við bestu skopmyndateikn-
ingar og myndskreytingar hans. Ekki er mér kunnugt um
að atkvæðamesti skopmyndateiknari okkar nú, SIGMUND
máli einnig alvarleg málverk.
En lágmenning getur líka orðið
hámenning
Eitt af því sem listfræðingar gætu hæglega beint sjónum
sínum að í framtíðinni er hvaða ástæður liggja að baki því
að sumar listsefnur 20. aldar hafa ekki náð að festa rætur
á íslandi. Það er a.m.k. eftirtektarvert í myndlistinni, að
stefnur eins og Fútúrismi, Dadaismi, Súrrealismi og
Poplist hafa átt mjög erfitt uppdráttar og ætti listfræðing-
um að vera í lófa lagið að komast að því af hverju þær
liststefnur hafa aldrei átt sér atkvæðamikla talsmenn hér.
Möguleg ástæða kann að vera sú að hér á landi hafi sú
stórborgar-neyslumenning sem er ein forsenda þessara
listastefna aldrei verið til staðar Cfyrr en eftil vill á síðustu
árum] og svo hitt að íslenskir listamenn hafi aldrei haft
neinn sérstakan áhuga á innihaldi listsköpunnar sinnar
en hinsvegar verið nokkuð öruggir með sig þegar kemur
að forminu þ.e. hvernig listin á að líta út.
Með poplistinni varð mögulegt fyrir listamenn að sam-
eina þetta tvennt; myndasögur/skopmyndir og alvarlega
myndlist. Nokkuð sem hafði átt mjög erfitt uppdráttar
*ÞÍB TínNíð OR^AKÍRNAR. ( LÆ/ISUM
AROBRí NÚTIMAUSTáMÁNMA . I UNOÍRr ,
FÖRULUMSKRÍFUM H&ÍMSPEKÍNéANNA. I
harmkvæujm iónskáidanna ogklastrí
ARKÍTEKTANNA. Neð 6&R£uM SíNUM
<p*APA þEÍP. UNDAN tÐLÍLE6RJ SJALVS'
iMYND OKKAR: t’AÐ VAR HElMSPEKÍNtUP.
5EM FANN UPP t.UÐLE^iÐ. NUTlMAlÁSrA'
N\ADUK(SEM AFSlfRfclADÍ MANNSUKANíAnN
06 NiniNlAARVLfTERi ST-M TmNAÐÍ teNNAH
KANNPjANDmtCA STtYPUKUMEAlDA m
{ þESStf2. RAUNVERULF6U.6U5PAMEAJN TRu ^
ULTAR. í SAU0A4/U0, híl EÍNSÖ6 SANNl^MANN"
YiNlK** WlOASi „Ve'ir mA AÐ UpiÐ Of>
„SKÍL4REÍNA STOÐU MANNSÍNS I NÚtlMANUM, •
ÍRAUN 06 VERU ERU EÍNUNtiS Aö IKHROPA
EÁLÍÐ SÁIAKSVAICTUOL 04 WÐ STÍWlAlL OCi
qrALKKÁK MEB UYERRi' UUttViND SvO Í>AÐ
etKOMALAR-í 'innANUjMUM HAOSUNUM VöRRA.I
15