Gisp! - 01.12.1995, Síða 19

úr.
í Bandaríkjunum, þaðan sem stærstur hluti þessa varn-
ings er upprunninn, var það svo Roy Lichtenstein sem
gekk lengst í því að nota myndir, ímyndir og íkon mynda-
sögunnar í myndlist sinni, auðvitað allt í nafni höfundar-
lausrar fjöldamenningar. Það má álykta að notkun
Lichtensteins á myndasögunni sé ekki til að benda áhorf-
endum á að hún hafi listrænt innihald, í sinni uppruna-
legu mynd, heldur þvert á móti, að notkun hans sé
einmitt vegna þess að hún sé gersneydd þeim þáttum
sem við leggjum til grundvallar háleitri list. Og einsog því
til sönnunnar hikar hann ekki við í viðtölum að benda á
að hann hafi í öllum tilfellum hagrætt, bætt og lagað hinn
formræna þátt myndanna þar sem greinilegt var að hið
upprunalega hráefni væri ekki nógu gott eins og það kom
fyrir. Það þurfti greinilega listamann til að breyta drasli í
list. Á þennan hátt er myndasagan lítið annað en hráefni
fyrir Lichtenstein í ódauðleg listaverk hans. í raun er
athyglisverðasta spurningin í þessu sambandi ekki hvort
myndasagan sé sjálfstætt listform eða hvort listaverk
Lichtensteins séu góð eða slæm heldur hvort það sé
afstaða listamannsins til þess sem hann gerir sem skipti
meginmáli fyrir útkomuna. Tæplega hálfri öld áður hafði
Marcel Duchamp framkvæmt sama gerningin með
flöskugrind og framhjól af reiðhjóli án þess að við lítum
þá hluti eitthvað listrænni auga í dag, því listræna gildið
var ekki fært yfir á hlutina heldur yfir á gjörninginn sjálf-
an. Að sama skapi væri nefnilega alveg óvíst að Roy
Lichtenstein væri þekktur í dag ef hann hefði verið að
gera myndasögur í stað þess að gera úr þeim málverk,
því þrátt fyrir allt er hann bara „gamaldags" málari.
Neyslan á poplistaverkum náði reyndar fljótt álíka magni
og sá varningur sem hún fjallaði um og myndasögu-
listaverk Lichtensteins voru mjög fljót að ná þeirri út-
breiðslu að verða tákn fyrir sig sjálf. Að verða innihalds-
laus endurtekning líkt og geómetrísk abstraktverk fyrir-
rennara hans, tákn um fjöldaneyslu listaverkanna.
Þesskonar poplist náði takmarkaðri útbreiðslu á íslandi.
Annarsvegar vegna þess að þegar poplistin kemur til
sögunnar í Bretlandi og Bandaríkjunum eru íslenskir
myndlistarmenn ennþá að kýta um hvort abstraktlist sé
yfirhöfuð list eða ekki og hinsvegar var útbreiðsla á þeim
bandarísku neysluvörum, sem um var fjallað, ákaflega
takmörkuð. A.m.k. höfðu myndasögur á íslandi nánast
einungis skipti- og söfnunargildi fyrir unglingspilta rétt
eins og leikaramyndir og frímerki. Það eru vitaskuld
lítilsháttar popáhrif í íslenskri myndlist og þá oft í bland
við einhverskonar SÚM-flúxus. Þar má sérstaklega tiltaka
klippi- og samsetningarmyndir eftir Sigurjón Jóhannsson
og bókverk Dieters Roth þar sem hann notaði niðurklippt
myndasögublöð og þá sérstaklega dönsk Andrés Önd
blöð. Á sama tíma, úti í Evrópu, er Erró þáttakandi í pop-
og frásagnarlist meginlandsins.
Sú tegund poplistar sem blómstraði á meginlandi
Evrópu aðgreindi sig frá þeirri bandarísku á ýmsan hátt.
Þar var oft á tíðum minni áhersla á neysluþáttinn en þeim
mun meiri á hinn samfélagslega eða pólitíska þátt listar-
innar. Þetta kann að stafa af ólíkum félagslegum bak-
grunni almennings í þessum löndum og með tilliti til
myndasögunnar af ólíkri stöðu hennar í menningarlag-
skiptingunni. í Evrópu hafði t.a.m. þróast annarskonar
útgáfa á myndasögum, þ.e. í bókarformi. í poplist Evrópu
er líka að mörgu leiti meiri breidd en í Bretlandi og í
Bandaríkjunum enda þróaðist hún oft til ákveðnari átt til
frásagnar.
Ef litið er til notkunnar poplistamanna á myndasögunni
í verkum sínum er það greinilegt að það er fyrst og fremst
myndasagan sem félagslegt fyrirbæri [lágmenningj sem
listamennirnir hafa áhuga á, en einnig að einhveru leiti
hin myndræna birting hennar sem er vissulega mjög
grípandi; skærir litir og svartar útlínur, einfaldaðar fígúrur
og áberandi letur svo og áherslan á ópersónuleika [eða
goðsögnina um ópersónuleika myndasögulistamannsinsj
og ófrumleika [eða goðsögnin um ófrumleika mynda-
sögulistamannasins). Allt þættir sem voru í hrópandi
andstöðu við frumleika, tjáningu, sjálfstæði og háleitni hjá
fylgismönnum abstraktlistarinnar.
Þar sem áhersla poplistamanna var að mörgu leiti á
hinn samfélagslega þátt listarinnar var keppikefli þeirra
að upphefja gráu svæðin innan myndlistarinnar eins og
t.d. auglýsingar, vörumerki, myndskreytingar, og mynda-
sögur. Svæði sem af ýmsum ástæðum hafa fólgin í sér
ákveðinn hluta af „list“ [t d- teiknikunnáttu eða færni í
meðferð lita) en list sem sem hefur selt djöflinum sál sína
fyrir nokkra silfurpeninga fað mati hinna frumlegu lista-
manna) Allt fram á þennan dag er verið að vinna á þessu
gráa svæði milli listar og ólistar og er skemmst að minn-
ast verka Jeff Koons sem eru í grundvallaratriðum það
sama og poplistamenn voru að fást við uppúr 1960.
Birting myndasögunnar í myndlistinni
Það sem skiptir meginmáli þegar skoðuð er birting
myndasögunnar í myndlistinni er fyrst og fremst munur-
inn á myndlist og myndasögu. Myndasaga getur aldrei
verið myndlist, sem eftilvill er hennar megin styrkur. Hin
félagslega skírskotun myndasögunnar [þ.e. innan lag-
skiptingu menningarinnar) hefur lítið breyst á þeim 35-40
árum sem viðtekið hefur verið í myndlist að „fá að láni“
hugtök, tákn og myndir úr listforminu myndasaga.
Ef skoðað er nánar í hverju þessi birting er fólgin má
segja að hún skiptist í þrjá megin hluta; tilvitnanir,
frásagnaraðferð og stíl. Stundum er aðeins um einn
þessara þátta að ræða en oftar tvo eða jafnvel alla.
Tilvitnanirnar eru sennilega sá þáttur sem er hvað þekkt-
astur enda er þar um að ræða að listamenn notfæra sér
1 &YRJÍO STRAV 1 PA6 VlNÍR.1 Wí) ER UÆötV
Að snúA þdauwiNNÍ ViÐ. MATti'ð AO TTIjA \
HÍNUM KlöFNU TUN6UM HEÍMSPtWN&ANNA
S?M ZSYNA ÍTRjeIcAö AÐTEúJA OkKUR. TRU
UN\ A©:@ tuá SE LENéU^TÍU h/EifN MlÐJA,
©Aö SALÍPUIE^T NiÐURBWT 1UN4.UNWISINS SE
fe\TTHVERÍ SVAR.@AÍ) PÓSTMÖDER.NISMÍ SE AL-
CÆÞt FREL-SÍ,© AÐ TA’kNFRÆÐÍ sá EÍnHVEP-
LAUSN.© Aí) UFiÐ SETÍLéANOSlAUST...JUWU
17