Lindin - 01.09.2003, Page 17

„Enginn skyldi segja syrgjandi barni að herða
sig upp og hætta að gráta. Tárin eru græðandi
og eru eðlileg tilfinningaleg viðbrögð heilbrigðra
einstaklinga."
„Öllu skiptir að einhver sé til taks til að sinna
barninu þegar það hefur þörf fyrir að spyrja
eða tjá líðan sína."
Algengustu
sorgarviðbrögð
Fyrstu viðbrögð barna við missi geta
verið margvísleg. Láttu ekkert koma þér
á óvart.Viðbrögðin geta verið allt frá
ákafri afneitun á því sem gerst hefur.til
sárrar örvæntingar. Sum börn láta jafnvel
eins og ekkert sé. Það er ekki merki
þess að barninu standi á sama. Barnið
getur einungis þurft tíma til að meðtaka
það sem gerst hefur. Öllu skiptir að ein-
hver sé til taks til að sinna barninu þegar
það hefur þörf fyrir að spyrja eða tjá líð-
an sína. Og það getur haft þörf fyrir að
spyrja aftur og aftur um sömu atriðin.
Ef ákafan grát setur að barninu, leyf-
ið því að gráta út. Enginn skyldi segja
syrgjandi barni að herða sig upp og
hætta að gráta.Tárin eru græðandi og
eru eðlileg tilfinningaleg viðbrögð heil-
brigðra einstaklinga.
Fyrstu viðbrögð við áfalli geta verið:
• Andmæli,að neita að trúa tíðindunum.
• Ótti, til dæmis ótti barnsins við að
missa aðra sem því eru kærir, ótti við
að högum og öryggi þess sé ógnað.
• Deyfð, að sýna engin viðbrögð, barn-
ið verður fjarrænt og hálf lamað.
• Að láta sem ekkert sé, - þetta ber
ekki vott um tilfinningaleysi barnsins
heldur er það með þessu að
„skammta“ sér sorgina. Sýna þarf
börnum sem bregðast við með þess-
um hætti sérstaka nærgætni og að-
stoða þau af varfærni við að horfast [
augu við það sem gerst hefur.
• « f •* «
Þegar þessum fyrstu viðbrögðum
sleppir eru eftirfarandi viðbrögð al-
gengust:
• Kvíði
• Svefntruflanir
• Leiði og söknuður
• Reiði eða annað atferli sem kallar á
athygli
• Sektarkennd og sjálfsásakanir
• Erfiðleikar [ skóla
• Líkamleg einkenni.
Allt eru þetta eðlileg viðbrögð barns
við erfiðum aðstæðum og þeim ber að
mæta af skilningi og varfærni. Með það í
huga að það getur tekið langan tíma að
vinna með sorg sína, geta þessi einkenni
varað alllangan tíma.
„Þið eigið
að segja mér satt."
Við þekkjum flest þessa setningu úr Ara-
v(sum Stefáns Jónssonar. Hún er gott
leiðarljós í samskiptum við börn yfirleitt
og sérstaklega í samskiptum við börn
sem eru að glíma við erfiða hluti. Þegar
börnin spyrja á að segja þeim satt um
það sem er vitað, jafnvel þótt það kunni
að vera sársaukafullt. Þetta gildir einnig
ef einhver barninu nákominn er dauð-
sjúkur. Börn eru næm
á umhverfi sitt og
skynja fljótt ef eitt-
hvað er að. Þeim er
hollara að vita sann-
leikann fremur en lifa
í óvissu. Oft spyrja
börn spurninga sem
engin svör fást við. Þá
er skynsamlegt að viðurkenna það. I stað
þess má nota slíkar spurningar til að
velta vöngum með barninu, spyrja það á
móti hvað því finnist, leita eftir því sem
það er að hugsa. Sumum spurningum er
ekki hægt að svara nema á grundvelli
trúarsannfæringar. Þá á að gera börnun-
um það Ijóst að svörin sem gefin eru
séu byggð á trú þess sem svarar.
Dauðinn vekur einmitt margvíslegar
trúarlegar spurningar. Æskilegt er að
þau sem eru samferða syrgjandi börn-
um séu búin að gera sér grein fyrir
hvar þau sjálf standa í trúarlegum efn-
um. Þeir sem játa kristna trú og eiga
sér sannfæringu um upprisu og eilíft líf
og samfundi þeirra sem unnast í ríki
Guðs, geta sefað sorg syrgjandi barna
með þeirri trúarsannfæringu sinni. Slík
trú og von hefur reynst mörgum Ijós í
myrkri sorgarinnar.
Að öðru jöfnu þarf ekki sérfræðinga
til að styðja við syrgjandi barn. Þeir
sem tengdastir eru barninu eru best til
þess fallnir. Þeir eiginleikar sem styðja
barnið best eru opinn faðmur, hlýtt
hjarta, eyru sem eru fús til að hlusta og
tunga sem talar af hlýju og nærfærni.
Nánari vitneskju um þetta efni má
finna í bókinni Börn og sorg eftir Sig-
urð Pálsson. Útgefandi Skálholtsútgáfan.
LINDIN 17