Morgunblaðið - 09.02.2021, Qupperneq 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. FEBRÚAR 2021
Sundabrautin um
Kleppsvík hefur nokkr-
um sinnum fengið á sig
óvæntar beygjur og nú
síðast er lagt til að þar
verði byggð „lág hábrú“.
Aðdragandinn er sá
að í júní 2019 kom út
skýrslan „Sundabraut –
Viðræður ríkisins og
SSH“ þar sem var lagt
til að skoða tvo valkosti
fyrir þverun Kleppsvíkur, jarðgöng og
lágbrú. Greinarhöfundur hafði sam-
band við nokkra aðila sem sömdu
skýrsluna og lagði til að botngöng um
Kleppsvík yrðu skoðuð og kostn-
aðarmetin ásamt öðrum valkostum.
Það gerðist ekki og voru botngöngin
afgreidd með þeim ókostum að „óvissa
fylgir því að engin reynsla er af gerð
botnganga hér á landi og kostnaðar-
áætlanir því ótryggar“. Í niðurstöðum
skýrslunnar segir: „Miðað við þau
gögn sem starfshópurinn hefur undir
höndum til að leggja til grundvallar til-
lögum sínum telur hann að botngöng
eða hábrú yfir Kleppsvík á leið I séu
ekki fýsilegar lausnir. Þessar leiðir
eiga það sameiginlegt að vera dýrar og
munu hafa truflandi áhrif á hafnar-
starfsemi sérstaklega á framkvæmda-
tíma og setja starfseminni skorður til
framtíðar. Kröfur til bæði hæðar brú-
ar og dýptar ganga hafa aukist sem
líklegt er til þess að hækka kostnað
auk þess sem það gerir hönnun m.t.t.
hönnunarstaðla erfiða. Báðar lausnir
nýtast illa eða ekki öðrum ferðamátum
svo sem gangandi og
hjólandi. Hábrúin gæti
jafnvel reynst erfið í
rekstri við íslenskar veð-
uraðstæður.“
Aðalniðurstaða
skýrslunnar var sú að
skoða ætti bara tvo val-
kosti frekar, jarðgöng og
lágbrú, og ótrúlegt að
helstu rökin fyrir því að
skoða ekki botngöng
frekar séu þau að „engin
reynsla sé af gerð botn-
ganga hér á landi og
kostnaðaráætlanir því ótryggar“.
Í framhaldi af ofannefndri skýrslu
var nýr starfshópur skipaður „til að
vinna nauðsynlega greiningarvinnu á
þeim tveim valkostum sem eftir
standa við þverun Kleppsvíkur“. Ég
kom mér í samband við fulltrúa Faxa-
flóahafna í þessum nýja starfshóp og
benti honum á að þessir tveir valkostir
sem ætti að skoða ýtarlega væru
óheppilegir fyrir Faxaflóahafnir þar
sem jarðgöng væru ekkert að tengjast
Sundahöfn og væru það dýr að þau
yrðu varla valin til framkvæmda og að
lágbrú á ytri leið myndi kosta Samskip
lífið. Ég lagði því til við hann að Faxa-
flóahafnir færu fram á að 3. valkost-
urinn, botngöng, yrði skoðaður
ýtarlega í þessum nýja starfshóp.
Nú er komin skýrsla frá þessum
starfshóp, „Sundabraut – Greinargerð
starfshóps, janúar 2021“.
Og viti menn, greinargerðin sem
átti aðeins að fjalla um jarðgöng og
lágbrú fjallar nær eingöngu um nýja
útfærslu, nefnilega lága hábrú.
Nú eru allir ókostir hábrúar
gleymdir og hæð undir brú á ytri leið
sem var áður skilgreind 55 metrar til
framtíðar er nú skilgreind 30 m til for-
tíðar (þ.e. að skoðað var hvaða skip
hafa siglt þarna um síðustu árin).
Aðeins er minnst á botngöng og þau
afgreidd fljótt. Dýpi ofan á botngöng
sem var áður skilgreint 12,3 m er nú
skilgreint 13,8 m til framtíðar og að
erfitt sé að komast upp á Sæbraut með
5% langhalla. Einnig eru botngöngin
talin dýr þó að þau hafi ekki verið
kostnaðarmetin af starfshópnum.
Lokaorðin um botngöng eru þau að
„botngöng á leið I eins og þau hafa
verið útfærð hafa ýmsa annmarka og
eru ekki talin hafa augljósa kosti um-
fram Sundabrú eða Sundagöng“.
Greinarhöfundur lagði fram tillögu
um þverun Kleppsvíkur með botn-
göngum fyrir níu árum og hefur reynt
að halda henni á lofti með blaðagrein-
um og samskiptum við aðila hjá Vega-
gerðinni, Faxaflóahöfnum, Reykjavík-
urborg og skipafélögunum og hefur
aldrei skilið af hverju þessir aðilar hafa
aldrei viljað skoða botngöng sem al-
vöru valkost.
Og engu er ég nær núna eftir nýj-
ustu greinargerðina þar sem allt er
sett fram á sérkennilegan hátt til að
upphefja nýja lága hábrú á sama tíma
og allt er sett fram á sérkennilegan
hátt til að setja botngöng út af borð-
inu.
Ég ætla hér að taka nokkur dæmi:
 Botngöng og hábrú hafa verið
kostnaðarmetin gróft upp á svipaðar
upphæðir og því undarlegt að tala um
að botngöngin séu dýr (hafa ekki verið
kostnaðarmetin lengi) og hvergi talað
um að nýja brúin sé dýr.
 Fyrri ókostir hábrúar eru gleymdir.
 Fyrri skilgreining um 55 m hæð
undir brú er nú skilgreind 30 m og þá
miðað við fortíðina.
 Fyrri skilgreining um 12,3 m dýpi
ofan á göng í siglingarennu er nú orðin
13,8 m til framtíðar. Mjög athyglisvert
er að nú í janúar 2021 birtu Faxaflóa-
hafnir skýrsluna „Þróun Sundahafnar
– Mat á umhverfisáhrifum“ þar sem
eru skilgreind dýpkunarsvæði Sunda-
hafnar og eru svæði almennt skil-
greind með dýptina 12,5 m og svæði
rétt sunnan við fyrirhuguð botngöng
er sett í 10,0 m dýpkun. Það er því
óskiljanlegt að vera að setja fram
framtíðarkröfu um 13,8 m dýpi yfir
mögulegum botngöngum.
 Fullyrðing um að hæðarlegan sé ill-
leysanleg er ekki rétt, allavega meðan
dýptin yfir botngöngunum er ekki
skilgreind meiri og meiri.
 Í greinargerðinni er rætt um að
leiðin úr botngöngunum og upp að Sæ-
braut skeri djúpt í landið og er það
vissulega rétt, en sú skering er svipuð
og verður í fyrirhugaðri nýrri hafn-
artengingu sem þarf að gera til að
tengja Sundahöfn við Sæbraut og
Sundabraut/Sundabrú.
 Í greinargerðinni er rætt um flókin
gatnamót við Sæbraut með botn-
gangalausn og að botngöng setji
skorður á hafnarstarfsemina til fram-
tíðar. Þessu er mótmælt og bent á
mynd þar sem möguleg gatnamót við
Sæbraut eru sýnd (aðeins austur-
akrein Sæbrautar til norðurs er nið-
urgrafin og annað í planlegu) og einnig
sést hve hafnarsvæðið er lítið skert og
þar er góð gatnatenging við Sunda-
höfn.
 Tenging Sundabrautar með Sunda-
brú gerir tenginguna við hafnarsvæðið
verri en með botngangaútfærslu og
með nýrri hafnartengingu er reynt að
laga þá tengingu.
 Í skýrslunum er fjallað um að botn-
göng og hábrú henti illa fyrir gangandi
og hjólandi umferð. Þegar fjallað er
um nýju lágu hábrúna í greinargerð-
inni er kynnt að hún verði fyrir gang-
andi og hjólandi umferð, en þess ekki
getið að gangandi og hjólandi umferð
geti líka ferðast um botngöng.
Þess má geta að botngöng hafa ver-
ið og eru byggð um víða veröld og hafa
reynst vel. Áhugavert væri að skoða
að botngöngin sjálf væru byggð er-
lendis og þeim svo fleytt til landsins í
góðu veðri. Ekki víst að það kosti mik-
ið í stóra samhenginu.
Enn á ný skora ég á aðila þessa máls
að skoða botngöng af alvöru sem
þriðja valkostinn til að ræða um á
næstunni og bera saman við jarðgöng
og nýja lága hábrú/Sundabrú.
Greinarhöfundur mun fara fram á
að botngöng verði skoðuð sem val-
kostur þegar kemur að mati á um-
hverfisáhrifum.
Sundabraut, af hverju ekki botngöng?
Eftir Bjarna
Gunnarsson »Enn á ný skora ég á
aðila þessa máls að
skoða botngöng af al-
vöru sem þriðja valkost-
inn til að ræða um á
næstunni.
Bjarni Gunnarsson
Höfundur er verkfræðingur og
lífeyristaki.
Hafið er lokaferli
einnar afdrifaríkustu
breytingar á að-
alskipulagi Reykjavíkur
nokkru sinni. Borgaryf-
irvöld halda því hins
vegar ranglega fram að
á ferðinni sé minni hátt-
ar aðlögun að svæð-
isskipulagi höfuðborg-
arsvæðisins (HBS) og
þar með að áætlun Sam-
taka sveitarfélaga á HBS um borg-
arlínu, einhverri alverstu skipulags-
hugmynd allra tíma.
Lengi var ljóst að í uppsiglingu væri
róttæk skipulagsbreyting, sem jafn-
gilti í raun nýrri skipulagsáætlun.
Samtök um betri byggð (BB) hafa
ítrekað krafist þess að staldrað verði
við og efnt til almenns samráðs við
kjósendur í Reykjavík líkt og skipu-
lagslög mæla fyrir um, ekki samráð
um yfirbragð og áferð heldur um
innsta kjarnann og forsendurnar.
Borgaryfirvöld hafa reynt að halda
leyndu raunverulegu eðli breyting-
arinnar og nú er henni laumað úr
reykfylltum bakherbergjum fram hjá
kjósendum í Reykjavík sem „Reykja-
vík 2040 – Nýr viðauki við Að-
alskipulag Reykjavíkur 2010-2030“ án
nokkurs samráðs, aðeins einu ári fyrir
borgarstjórnarkosningar 2022. Þessi
„nýi viðauki“ markar algera kúvend-
ingu í skipulagi höfuðborgarinnar.
Í kjölfar fyrsta svæðisskipulags
HBS árið 2000 varð mikil íbúafjölgun,
stjórnlaus útþensla byggðar og
splundrun þjónustu í Kraganum
(HaGaKóMo) en stöðnun og hlutfalls-
leg fækkun íbúa í Reykjavík þar sem
vantar um 12.000 íbúa miðað við lands-
meðaltal sl. 20 ár.
Með aðlögun AR 2040 að nýju svæð-
isskipulagi HBS er gefið í og vörðuð
leið að enn róttækari fjölgun íbúa,
áframhaldandi stjórnlausri útþenslu
byggðar í Kraganum og aukinni
splundrun þjónustu á HBS. Orsaka-
valdurinn er áætlunin um borgarlínu.
Hún krefst þess að lunginn af 15-20 ár-
göngum nýrra borgarbúa allt til ársins
2040 setjist að meðfram þremur leið-
um borgarlínu frá Vesturbæ Reykja-
víkur út til ystu afkima HBS í Mos-
fellsbæ, Kópavogi og
Hafnarfirði.
Við skoðun sést að
borgarlína er kjarni í
víðtæku samsæri gegn
höfuðborginni. Sam-
særið má rekja til for-
kólfa Akureyringa og
samherja þeirra, til rík-
isvalds og Alþingis og
ekki síst til forkólfa í
sveitarstjórnum í Krag-
anum. Tilgangur sam-
særismanna er að
hindra að ný miðborg
rísi í Vatnsmýri. Að þess í stað festist
þar í sessi varanlega auðn, sem tryggi
einkum tvennt; syðri brúarsporð
loftbrúarinnar til Akureyrar annars
vegar og hins vegar skjól fyrir forkólfa
í Kraganum til áframhaldandi stjórn-
lausrar útþenslu byggðar á HBS.
Samsærið verður dýrkeypt Reyk-
víkingum, borgarsamfélaginu og þjóð-
arhag. Flugvöllurinn í Vatnsmýri er
festur í sessi til ársins 2040 eða í þann
tíma, sem tekur að koma borgarlínu á
koppinn. Höfuðborgarbúar sitja uppi
með varanlega auðn og fá ekki nýju
miðborgina, sem skyldi koma í Vatns-
mýri eftir síðari heimsstyrjöld. Víta-
hringur bílasamfélagsins herðir tökin
m.a. með aukinni mengun, tímasóun,
útblæstri, lakari lýðheilsu, rýrari lífs-
kjörum og viðvarandi landflótta svo
eitthvað sé nefnt.
Því augljóslega er ný miðborg í
Vatnsmýri langbesti skipulags-
valkostur borgarbúa. Hér verður þó
ekki tíundað allt það hagræði, sem af
honum leiðir, aðeins nefnd jákvæð
áhrif á samgöngur og afleiddan sam-
félagsábata.
Borgarlína mun dreifa byggð og
þjónustu. Þörf fyrir hefðbundinn akst-
ur verður meiri en áður með tilheyr-
andi mengun, útblæstri og sóun.
Hvorki strætó né borgarlína komast
þangað sem flestir borgarbúar þurfa
að komast í margþættum daglegum
erindum sínum á gríðarlegu flæmi
tættrar byggðar með óreiðukennda
innviði og splundraða þjónustu. Á
sama tíma festir borgarlína í sessi var-
anlega auðn í Vatnsmýri.
Athygli vekur að allar þrjár leiðir
borgarlínu eiga sér upphaf og endi við
Gamla miðbæinn í Reykjavík þar sem
lítið annað er að sækja en umfram-
störf, aðstöðu fyrir erlenda ferðamenn
og flugvöll, flugvöll sem borgarlína
hefur þá fest í sessi í stað nýrrar mið-
borgar.
Það þarf varla snilling til að skilja að
ekki er heil brú í áformum um borg-
arlínu, sem mun að mestu aka galtóm-
um vögnum utan háannatíma líkt og
strætó gerir nú, þ.e.a.s. í a.m.k. 12 klst.
hvern virkan dag. Á sama tíma verða
langflestir borgarbúar að þeysa á
einkabílum um svæðið þvert og endi-
langt í leit að lífsnauðsynjum og þjón-
ustu.
Bent hefur verið á gallaðar for-
sendur, áætlanir, kostnaðarmat og
greiningar aðstandenda borgarlínu, að
áhrif á akstur séu stórlega ofmetin og
kostnaður vanmetinn. Að enginn
rekstrargrunnur sé fyrir hendi og
stórfellt tap sé óumflýjanlegt. En af
framansögðu sést að tjónið af áhrifum
borgarlínu á skipulag og framtíð-
arþróun byggðar og borgarsamfélags
er margfalt meira en það getur mest
orðið af borgarlínu sem misheppnaðri
samgöngulausn.
Ný miðborg í Vatnsmýri leiðir til
aukinna lífsgæða, m.a. til bættrar lýð-
heilsu, minni aksturs, minni útblásturs
og mengunar. Tugþúsundir miðborg-
arbúa taka yfir umframstörfin, dag-
legur akstur inn að morgni og út að
kvöldi minnkar eða hverfur. Aukið
rými skapast í gatnakerfinu fyrir hefð-
bundnar almannasamgöngur og til
verða a.m.k. 40 þúsund núllbílar. Það
eru bílar sem hverfa úr bókhaldinu
vegna þess að engin þörf er lengur fyr-
ir þá. Enginn saknar þeirra, þeir
menga ekkert og kosta ekkert.
Núllbílar, hvað er nú það?
Eftir Örn
Sigurðsson » Til verða a.m.k.
40.000 núllbílar:
Bílar sem hverfa úr bók-
haldinu því engin þörf
er fyrir þá. Enginn
saknar þeirra, þeir
menga ekkert og kosta
ekkert.
Örn Sigurðsson
Höfundur er arkitekt, í fram-
kvæmdastjórn Samtaka um betri
byggð (BB).
arkorn@simnet.is
Margir skrifa og
ræða um eldri borgara
sem einsleitan hóp.
Málflutningurinn er
þannig að kjör allra
eldri borgara séu eins.
Auðvitað er þetta frá-
leitt. Tekjur eldri borg-
ara eru eins misjafnar
og annarra í þjóðfélag-
inu. Sem betur fer er
fjöldi eldri borgara sem
hafa ágætis tekjur úr sínum lífeyr-
issjóði og njóta þeirra kjarabóta sem
fást á vinnumarkaði.
Skattalækkanir ríkisstjórnarinnar
um síðustu áramót koma t.d. eldri
borgurum jafnmikið til góða og öðr-
um í þjóðfélaginu.
Aftur á móti er alltof stór hópur
eftirlaunafólks sem býr við verulega
léleg kjör. Það á að vera takmark
okkar að bæta hag þessara ein-
staklinga í stað þeirra sem búa við
góð kjör.
Tekjulægri refsað fyrir að vinna
Margir eldri borgarar hafa getu til
og áhuga á að vinna og afla sér þann-
ig smá aukatekna. Það hlýtur að vera
af hinu góða. Það sem er fáránlegt er
að hjá þeim sem byggir sínar tekjur á
greiðslum frá Tryggingastofnun rík-
isins og að hluta frá lífeyrissjóði
skerðast tekjurnar við það að vinna.
Tökum dæmi um tvo einstaklinga.
Einstaklingur A fær rúmar 300 þús.
kr. á mánuði frá Tryggingastofnun og
lífeyrissjóði. Samkvæmt núverandi
reglum má hann vinna fyrir 100 þús.
kr. á mánuði án þess að greiðslur
skerðist frá TR. Seinni 100 þús. krón-
urnar sem hann vinnur sér inn skerða
svo greiðslur frá TR um 45%, þannig
að hann heldur aðeins eftir um 20
þús. krónum, eftir skerðingar og
skatt. Þetta er óréttlátt.
Tekjuhærri sæta
ekki skerðingum
Skoðum nú einstakling B, sem hef-
ur 600 þús. krónur á mánuði úr sínum
lífeyrissjóði. Hann fær
ekkert frá TR þar sem
hann fer yfir tekjumörk-
in.
Þessi einstaklingur
fær sér einnig vinnu og
fær 200 þús. kr. á mán-
uði. Hans aukatekjur
skerðast ekki heldur
greiðir hann venjulegan
skatt eins og allir aðrir
launþegar.
Viljum við virkilega
hafa þannig kerfi að sá
tekjulægri þurfi að missa megnið af
sínum greiðslum frá TR vegna sinnar
vinnu?
Að sjálfsögðu eiga allir eldri borg-
arar sem geta og vilja vinna að borga
skatt en ekki sæta skerðingum á
greiðslu frá TR.
Eðlilegt að Tryggingastofnun
bæti hag þeirra lægst launuðu
Kosningar til Alþingis fara fram í
haust. Stjórnmálaflokkarnir þurfa á
næstunni að leggja fram sín stefnu-
mál. Það verður athyglisvert að fylgj-
ast með hverju verður lofað.
Ég tel að rétta stefnan sé að höf-
uðáherslan verði á að bæta hag þeirra
lægst launuðu meðal eldri borgara.
Það er skynsamlegt að setja þak á
greiðslur frá Tryggingastofnun rík-
isins. Þeir einstaklingar meðal eldri
borgara sem hafa háar mán-
aðargreiðslur þurfa ekki á stuðningi
að halda frá Tryggingastofnun. Við
eigum að nota fjármunina til að bæta
hag þeirra sem á þurfa að halda.
Taka þingmenn og frambjóðendur
undir þetta sjónarmið mitt?
Sumum refsað fyrir
að vinna, öðrum ekki
Eftir Sigurð
Jónsson
Sigurður Jónsson
» Viljum við þannig
kerfi að sá tekju-
lægri þurfi að missa
megnið af sínum
greiðslum frá Trygg-
ingastofnun ríkisins?
Höfundur er eldri borgari.