Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.11.2013, Síða 13

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í nóvember 2013
Þórhildur Richter:
Sigríður Sigríðardóttir
Hansdóttir
Móðir sem sögð er fáráðlingur. Efnilegt ófeðrað
barn. Hundar ábyrgir fyrir þunguninni, eða þá
Hallgrímur læknir...
Er það furða þótt ég hafi lagst í frekari rann-
sóknir eftir að hafa staðið andspænis þessum stað-
reyndum í sögu Skagstrendinga og Skagamanna,
skráðri af Gísla Konráðssyni, sem gefin var út af
Isafoldarprentsmiðju 1941.
Á síðu 136 og 137 í ofangreindri bók er fjallað um
kvenmann að nafni Sigríður, sem sögð var fáráðling-
ur, á vist á Árbakka. í bókinni stendur: „Hún varð
þunguð; en er hún var fyrst spurð, hver ætti þung-
ann með henni, sagði hún lengi fyrst, að hundarnir
ættu það.“ Seinna, þegar barnið var fætt, sagði hún,
að Hallgrímur læknir Jónsson ætti það, en hann hafði
áður gist á Árbakka. Hann sór fyrir barnið. Enginn
faðir fannst að barninu, en nokkrir voru taldir koma
þar til greina, meðal annarra Arent nokkur Arentsson,
sem fóstraður hafði verið á Árbakka. í lok þáttarins
stóð svo: „En mjög varð barn það efnilegt, er Sigríður
ól.“
Mér lék forvitni á að fá eitthvað meiri vitneskju
um mál þetta, svo og fólk það, sem þarna kom við
sögu. Var t.d. hægt einhvers staðar að fræðast eitthvað
meira um Sigríði þessa, sem sögð var fáráður? Hver
var Hallgrímur læknir Jónsson, eða þá. hvað var hægt
að lesa um Arent Arentsson? Ekki sízt lék mér svo
forvitni á að komast að því, hvaða örlög hefðu beð-
ið barns þess, sem Sigríður hafði alið, en ég taldi það
nokkuð víst, að barnið hefði komist á legg, ella hefði
það varla verið sagt efnilegt, eða hvað?
Sór af sér barnið
Mér barst síðar í hendur bókin „Heimar horfins tíma“
eftir Margeir Jónsson, Ögmundarstöðum. í þætti um
Hallgrím Jónsson má lesa, að Sigríður hefði sagt að
Hallgrímur hefði komið í rúm hennar um nótt, þeg-
ar hann hafði gist á Árbakka. Þar stendur einnig, að
Sigríður hafi hræðst hann mjög og fælst, ef hún vissi
hann nálægan, en ekki óttast aðra menn. Þess má geta
að Hallgrímur sór fyrir öll afskipti af Sigríði.
Einhvern veginn hafði ég hugmynd um að áð-
urnefnt bam hlyti að hafa verið í heiminn borið á
árabilinu 1835 til 1845. Ég tók mig því til og hóf
að skoða kirkjubækur Hofs- og Spákonufellssókna
í Vindhælishreppi frá þeim tíma, en þess má geta,
að Árbakki heyrði undir Spákonufellssókn. Fleiri
bækur komu við sögu síðar í ferlinu, en. því mið-
ur eru allar þær kirkjubækur, sem ég kannaði vegna
fólks þess, sem hér kemur við sögu, ærið glopp-
óttar. T.d. finnst ekkert sóknarmannatal í Hofs- og
Spákonufellssóknum um tveggja áratuga skeið, þ.e.
frá 1806 til 1826, og síðustu færzlur í sóknarmannatal
eru frá árinu 1869.
Leitin að upplýsingum var nokkuð erfið, víða þurfti
að gá, og þar af leiðandi er viðbúið að eitt og annað,
sem gott hefði verið að koma auga á, hafi framhjá
mér farið.
Sigríður Vigfúsdóttir
Ofan nefnd Sigríður var Vigfúsdóttir. Hún fæddist
1803 eða 1804. Hún var sögð fædd á Kagaðarhóli
í Ásum, en sá bær er í Hjaltabakkasókn, Austur-
Húnavatnssýslu. Þetta má m.a. sjá í fólkstali í min-
isterialbók Spákonufellssóknar frá 1817 og í sókn-
armannatali frá 1853. Ekki er hægt að finna neitt
skráð um fæðingu Sigríðar, þar eð fæðingaskrár
Hjaltabakkasóknar árin 1802 til 1804 finnast ekki í
kirkjubók.
Maður, að nafni Vigfús Rafnsson. var talinn fað-
ir hennar, en Vigfús þessi var 28 ára vinnumaður á
Vindhæli íSpákonufellssókn.skv. manntali árið 1801.
Um Vigfús, sem fæddur var 1773, dáinn 1. janúar
1830, er það að segja, (skv. ÆAH), að hann var að öll-
um líkindum sonur Rafns Ásmundssonar, sem fæddur
var 1745 og dáinn 13. september 1785, en Rafn var
bóndi á Álfhóli í Hofssókn 1772 til 1792 og síðan á
Hafursvöllum í sömu sókn til æviloka. Kona Rafns
var vafalítið Helga Finnbogadóttir f. 1728, d. 1815.
Ekkert er vitað um móður Sigríðar, en Sigríður
hefur að öllum líkindum verið óskilgetin. Ekki er
alveg ósennilegt, að móðir hennar hafi komið úr
Vindhælishreppi, þar eð niðursetningurinn Sigríður
Vigfúsdóttir er þar til heimilis, ung að árum, og alla
tíð síðan, allt til æviloka. En þegar um óskilgetið barn
var að ræða, mun bamið hafa verið sent yfir í hrepp
þann, þar sem móðir þess átti sveitfesti, væri hún ekki
í stakk búin að framfæra það.
Niðursetningur
Skv. Mt. 1816, er Sigríður 13 ára niðursetningur á
Finnastöðum í Spákonufellssókn og þar er hún enn
http://www.ætt.is
13
aett@aett.is