Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.03.2021, Blaðsíða 19

28.3. 2021 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19
Þegar svæðið er orðið öruggt er jarðvegur
hreinsaður frá veggjum eftir þörfum en einnig er
hægt að nýta hann sem einangrun og umhverfi í
kringum timburgrindur eða endurnotuð efni
sem móta íbúðareiningar og almenningsrými.
„Borgir framtíðarinnar munu
ekki líta út eins og borgir í dag“
Hraunmyndir er saga af atburðarás sem gerist
í fortíð, nútíð og framtíð. „Með því að tengja
söguna við jarðfræðilega tímalínu er einnig
hægt að kanna ýmsar þverfaglegar tengingar
og tækniþróun. Þess vegna skiptum við verk-
efninu í þrjá hluta,“ segja Arnhildur og Arnar.
Fyrsti hluti, fortíðin, byggir á eldgosinu í
Holuhrauni árin 2014-2015. Í þeim hluta er
notast við skáldaða atburðarás þar sem til-
raunir voru gerðar með varnarveggi til að
stýra hraunrennslinu. Því var svo beint að
framleiðslustöðvum sem mótuðu hraunið í
form og úr þeim voru gerðar byggingarein-
ingar. Í þessum hluta verkefnisins á að sýna
bæði mistök og velheppnaðar tilraunir.
Annar hluti gerist í nútímanum og er stað-
settur við Keili árið 2021 þar sem ógn stafar af
mannvirkjum og vegum vegna hraunrennslis.
Reynslan frá tilraunum við Holuhraun er nýtt
til að stjórna stærra hraunrennsli. Stór mót og
varnarveggir eru sett upp og notuð til að stýra
hraunrennslinu í tvo mismunandi farvegi. Sá
fyrri er nálægt upptökum gossins þar sem
hraunrennslinu er stýrt í tvær flatar rennur og
það mótað í brautir fyrir nýjan aðalflugvöll á
Íslandi, staðsettan nálægt Hvassahrauni. Hinn
hluti hraunrennslisins flæðir áfram að núver-
andi Reykjanesbraut þar sem það rennur í
brautir og mótar grunn fyrir leiðarkerfi hrað-
lestar milli nýja flugvallarins og höfuðborgar-
svæðisins. Með þessu myndast í leiðinni varnir
fyrir núverandi vegstæði.
Þriðji hluti, framtíðin, gerist nálægt Bláfjöll-
um 2040. Lengi hefur verið yfirvofandi hætta á
eldgosi en það gæti haft áhrif á neysluvatnsból,
mannvirki og dýrmætan gróður í Heiðmörk.
Einnig hafa stöðugir jarðskjálftar haft áhrif á
stöðugleika orkuöflunar við Hellisheiði. Í sam-
vinnu við djúpborunarfyrirtæki hefur verið gerð
metnaðarfull áætlun um að bora niður í kviku-
hólf sem er að nálgast yfirborðið. Þannig er
mögulegt að dæla upp hrauni og stýra því til að
draga úr spennu á svæðinu. Hraunið sem dælt
er upp er svo mótað á mismunandi hátt í mann-
virki. Notast er við byggingarmót og fjarstýrðar
vinnuvélar til að móta og stýra rennslinu. Þessi
mannvirki verða að nýju fjölmenningarlegu
borgarhverfi sem er svar við auknum fjölda íbúa
jarðar sem þarf að flytjast búferlum vegna öfga-
fullra áhrifa loftslagsbreytinga.
Verkefnið er í stöðugri þróun en næstu skref
eru að skoða nánar efnasamsetningu og nýt-
ingu þeirra byggingarhluta sem verða til við
það að stýra hraunrennslinu. Tengingu við inn-
viði, tækniútfærslur og fleira sem unnið verður
í þverfaglegri samstarfsvinnu. „Markmiðið er
að segja sögur og sýna myndir af því hvernig
borgir og samfélög framtíðarinnar, og borgir á
tímum loftslagsbreytinga, gætu litið út. Án
þess að taka afstöðu til þess hvort það er slæm
eða góð framtíð. En það er ljóst að borgir
framtíðarinnar munu ekki líta út eins og borgir
í dag,“ segja Arnhildur og Arnar.
Með því að endurskoða hugmyndafræðina á
bak við mannvirkjagerð gefum við okkur tæki-
færi til að takast betur á við það sem bíður
okkar þegar hitastig og sjávaryfirborð hækka
og ofsafengin veður verða algengari.
Það er langt síðan NASA og fleiri fyrirtæki í
samvinnu við arkitektastofur og hönnuði, byrj-
uðu að skoða verkefni tengd mannvirkjagerð
sem eru á engan hátt tengd byggingaraðferðum
nútímans. Markmiðið með því er að geta tekist
á við ólíkar aðstæður og umhverfi eins og er á
öðrum plánetum. Einnig að geta nýtt það á
jörðinni í baráttunni við loftslagsbreytingar.
Sem dæmi er nú verið að vinna a.m.k tvö verk-
efni þar sem byggingar eru þrívíddarprentaðar
með hraunleir í tengslum við híbýlagerð á
tunglinu en NASA hefur áætlanir um að fara
með fólk þangað árið 2024. Það eru ekki mörg
ár síðan þrívíddarprentun þótti nýstárleg fram-
tíðarsýn, hvað þá á tunglinu. „Hraunmyndana-
verkefnið er kannski ekki svo fjarstæðukennd
framtíðarsýn í ljósi þess að nú gýs í Fagradals-
fjalli,“ segja Arnhildur og Arnar.
Höfundur er nemi í blaða- og fréttamennsku
við Háskóla Íslands.
Hraunrennsli í landslagi þar sem því
er stýrt í fyrirfram mótaðar rásir.
Myndir/Arnar Skarphéðinsson, Arnhildur Pálmadóttir og Björg Skarphéðinsdóttir
Þegar mót eða stoðveggir
hafa verið teknir í burtu
standa hraunveggir eftir.
„Ég fékk að vera með þegar hann byggði
flugskýlið sitt og fylgdist með honum
vinna heima á teikniborðinu, sem mér
fannst spennandi,“ segir Arnhildur um
það hvar áhuginn á arkitektúr kviknaði.
Pabbi hennar var byggingartæknifræð-
ingur og það var gott að leita til hans til
að fá aðra sýn á verkefnin og fá ráð varð-
andi tæknilegar útfærslur. Arnhildur fór
óhefðbundna leið í náminu þar sem hún
var orðin 30 ára þegar hún fór í arkitekt-
anám en þar á undan hafði hún starfað
sem tækni- og þrívíddarteiknari á verk-
fræði- og arkitektastofum bæði á Íslandi
og í Noregi.
Hún kláraði fornám í hönnun og listum
í Myndlistarskólanum á Akureyri og sótti í
kjölfarið um í Listaháskóla Íslands. Arn-
hildur útskrifaðist frá Listaháskóla Íslands
árið 2006 en hafði þá unnið á arkitekta-
stofunni Studio Granda með námi. Þar
segist hún hafa öðlast ómetanlega reynslu
til framtíðar. Til þess að klára gráðuna
flutti Arnhildur til Barcelona og hóf hún
nám við Tækniháskóla Katalóníu ETSAB
en kláraði svo mastersgráðu frá Institute
for advanced architecture of Catalonia. Í
því námi er lögð áhersla á tilraunakennd
verkefni tengd mannvirkjagerð og borgar-
skipulagi og mikil áhersla á loftslagsmál.
Einnig er þar er töluvert notast við for-
ritun og stafræna tækni. Eftir námið starf-
aði Arnhildur hjá PK arkitektum við verk-
efnisstjórn á Hafnartorgi sem var frábær
reynsla.
„Það má segja að einn þriðji tímans hér á
stofunni hjá okkur fari í þessi tilraunakenndu
verkefni í dag og ég vona að smám saman
breytist kerfin sem við erum að vinna eftir
dags daglega og þá verði hægt að sameina
„raunveruleg“ verkefni og hugmyndaverk-
efnin,“ segir Arnhildur um áhuga sinn á
tengslum tækni, vísinda og hönnunar.
Áhugi á
tengslum
tækni, vísinda
og hönnunar