Fiskifréttir - 06.06.1986, Side 8

8
föstudagur 6. júní
Stjáni biái
eftir Örn Árnason
Hann var alinn upp við slark
litilegur, skútuhark.
Kjörin settu á manninn mark,
meitluðu svip ogstœldu kjark.
Sextíu ára svaðilför
setur mark á brá og vör,
ýrir hcerum skegg ogskör,
skapið herðir, eggjarsvör.
Þegar vínið vermdi sál,
voru ei svörin myrk né hál,
ekkert tcepitungumál
talað yfirfylltri skál.
Þá var stundum hlegið hátt,
hnútum kastað, leikið grátt,
hnefar látnir semja sátt,
sýnt, hverátti í kögglum mátt.
Kcemi Stjáni í krappan dans,
kostir birtust fullhugans.
Betri þóttu handtök hans
heldur en nokkurs annars
manns.
Norðanjjúkið.frosti remmt,
fáum hefir betur skemmt,
sýldi hárið, salti stemmt.
sceviþvegið, stormi kembt.
Sunnanrok og austanátt
eldu við hann silfur grátt.
Þá var Stjána dillað dátt,
dansaði skeið um hafið blátt.
Sló aflagi sérhvern sjó,
sat við stýri, kvað og hló,
upp í hleypti, undan sló,
eftir gaf og strengdi kló.
Hann varalinn upp viðsjó,
ungan dreymdi um skip ogsjó,
stundaði alla cevi sjó,
aldurhniginn fórst ísjó.
II.
Stjáni blái bjóst tilferðar.
Bundin skeið ilendingflaut.
Sjómenn spáðu öllu illu.
Yzt á Valhúsgrunni braut.
Kólgubólginn klakkabakki
kryppu upp við hafsbrún skaut.
Stjáni setti stút að vörum,
stundi létt oggrönum brá,
stakk í vasann, strauk úr
skeggi,
steig á skip ogýui frá,
hjaraði stýri, strengdi klóna,
stefndi undir Skagatá.
Æsivindur lotulangur
löðri siglum hœrra blés.
. Söng í reipum. Sauð á keipum.
Sá ígrcenan vegg til hlés.
Stjáni blái strengdi klóna,
stýrðifyrir Kilisnes.
Sáu þeir á Suðurnesjum
segli búinn, lítinn knörr
yfir bratta bylgjuhryggi
bruna hratt, sem flygi ör
-siglt var hátt, og siglt var
mikinn-
sögðust kenna Stjána för.
Vindur hcekkar. Hrönnin
stcekkar.
Hrímgrátt scerok felur grund.
Brotsjór rís til beggja handa.
Brimi lokast vík ogsund.
Sljáni blái strengdi klóna,
stýrði beint á drottins fund.
Drottinn sjálfur stóð á ströndu:
Stillist vindur! Lcekki scer!
Hátt er siglt og stöðugt sjórnað.
Stýra kannt þú sonur kcer.
Hörð er lundin, hraust er
mundin.
Hjartað gott sem undir slcer.
Heill til stranda, Stjáni blái,
stíg á land og kom til mín.
Hér er nóg að stríða og starfa.
Stundaðu sjó og drekktu vín,
kjós þér leiði, velþér veiði.
Valin skeiðin bíður þín.
Horfi eg út á himinlána.
Hugur eygir glcesimynd:
Mér er sem ég sjái Stjána
sigla hvassa beitivind
austur af sól og suður af mána,
sýðurá keipum himinlind.
Örn Arnarson
Halldóra
Sigurdórsdóttir
tóksaman
„Hann var alinn upp við slark,
útilegur, skútuhark"
Dulur, fölur og fár
Sá Stjáni sem Örn Arnarson
yrkir hér um hét fullu nafni Krist-
ján Sveinsson. Hann fæddist að
Elliðavatni við Reykjavík 14.des-
ember 1872. Helga Jóhannesdótt-
ir ættuð frá Álftanesi var móðir
hans en um faðernið þótti leika
nokkur vafi. Árið 1910 hóf hann
sambúð með Guðrúnu Jónsdóttur
er var fædd 29.febrúar 1876 í
Gamla-Garðabæ í Keflavík. Guð-
rún þótti hörkukvendi, skapmikil
og forkur duglegur. Líf hennar var
erfitt og vann hún alla ævi baki
brotnu. Ung giftist hún Sigurjóni
Arnbjörnssyni og áttu þau saman
fjórar dætur en tvær dóu ungar.
Ekkja varð hún 1905 svo samvist
þeirra hjóna varð stutt. Sama á
við um sambúð hennar og Krist-
jáns en hún varð aðeins tíu ár.
Kristján drukknaði á seglbát sín-
um er hann var á leið heim þann
17.nóvember 1921. Hann lét eftir
sigfjögurung börn.
Jón Thorarensen minnist
Stjána bláa og segir frá honum í
Rauðskinnu hinni nýrri. Jón lýsir
Stjána á eftirfarandi hátt: „Hann
var frekar hár maður, grannur, og
alltaf fannst mér honum vera kalt;
lítill glær dropi var oftast á nefi
hans; föt hans voru þröng og
nærskorin, úr bláu vinnufataefni,
en alltaf voru þau hrein og vel
bætt. Þannig man ég bezt eftir
Stjána /.../ Hann var dulur, fölur
og fár við fullorðna, en með af-
brigðum orðheppinn maður, ef
því var að skipta.“
Fram kemur hjá Jóni að Krist-
ján hefur haft gaman af krökkum
og gantaðist hann oft við þau og
virðist hann hafa verið vinsæll hjá
þeim. Hann segir og að ef piltar
voru orðnir nógu stálpaðir til að
róa átti hann það til að ganga að
þeim, taka í handlegg þeirra og
snéri þannig að hold virtist ætla
frá beini og er þeir hljóðuðu sagði
hann: „Ég hélt, að þú værir svo
stælturaf árinni, lagsi, að puttarn-
ir á mér hrykkju af vöðvunum á
þér, en það er spauglaust með
meyjarholdin.“ Þetta á reyndar
ekki við er Kristján var með víni.
Er það var var annað upp á ten-
ingnum. Þá talaði hann vart við
yngra fólkið en snéri máli sínu að
þeim karlmönnum sem voru fyr-
irferðamiklir og harðdrægir en þá
var sem sjómaðurinn kæmi upp í
honum. „Tök hans voru bæði
frumleg og fantaleg, stundum líkt-
ust því, sem hann væri að eiga við
óþekka fiska við borðstokkinn.
Steinbítstakið var konunglegt að
hans dómi. Og Stjáni var þrennt í
senn, hann var handfljótur, hand-
viss og handsterkur. Var það
hvort tveggja í senn grátt gaman
og þó hálf broslegt að sjá aðfarir
hans.“ Segir Jón í frásögn sinni.
Kuldastrá á
landi-konungur á sjó
Að lokum látum við fylgja sögu
er Jón segir frá í Rauðskinnu
sinni. „En eins og vandfarið var í
föt Stjána, hvað allt tusk snerti,
eins var það vonlítið að ætla sér
að jafnast á við snilld hans og
skilning á sjómennsku. Skal ég að
lokum segja frá einum degi þessa
vertíð, er ávallt verður mér minn-
isstæður. Þegar hér var komið, var
liðið það á vertíð, að sílfiskur var
farinn að ganga og menn byrjaðir
með net. Allir formenn áttu þá
net sín suður á Kjalmanstjarnar-
vík, en þegar fiskigangan var sem
mest og hrotan stóð sem hæst, þá
tók frá í tvo daga, og allir, sem til
þekkja, vita hve stórfiskur þolir
illa að liggja í netum án þess að
skemmast, og hvílíkt tjón það er.
Allir formenn komu líka von
bráðar og tóku sundið meðan það
var sæmilegt, nema einn; hann
kom ekki að sundinu fyrr en allir
aðrir formenn voru lentir og
höfðu sett skip sín. Kirkjuvogs-
sund er gott sund og verður ekki
hættulegt, fyrr sjór er orðinn
hroðalegur. Þegar þetta síðasta
skip kom að sundinu, mátti heita,
að komið væri stórveltubrim og
sundið ófært, nema ef lög komu.
Formaður á þessu skipi hét
Magnús Pálsson. Magnús var