Morgunblaðið - Sunnudagur - 22.08.2021, Síða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22.8. 2021
HEILSA
Í gegnum árin hefur okkur verið
sagt að morgunmatur sé mik-
ilvægasta máltíð dagsins.
Morgunmaturinn gefur okkur
orkuna sem við þurfum til að fara
út í daginn og fyrir þá sem vilja
léttast þá kemur hann brennslunni
af stað eftir föstu næturinnar.
En að sögn næringarfræðinga
og annarra sem skoðun hafa á því
hvað fólk lætur ofan í sig er þetta
allt saman vitleysa. Það sé í raun
ekkert merkilegt við morgunmat-
inn og fyrir þá sem vilja léttast er
góð leið til þess einfaldlega að
sleppa honum. Mikilvægi morg-
unmatarins sé aðeins áróður morg-
unkornsseljenda sem vilji selja og
græða sem mest.
Vandamálið við þessa sögu er þó
að hún kemur ekki heim og saman
við niðurstöður rannsókna.
Sami fjöldi en léttast samt
Flestar rannsóknir hafa sýnt að
fólk sem er látið sleppa því að
borða morgunmat léttist ekki
meira en það sem er sagt að borða
morgunmat. Þeir sem borða morg-
unmat borða minna það sem eftir
lifir dagsins en þeir sem gera það
ekki, en innbyrða þó um 500 fleiri
hitaeiningar á dag samkvæmt einni
rannsókn frá árinu 2016. Rann-
sóknin stóð yfir í sex vikur svo að
þeir sem borðuðu morgunmat inn-
byrtu meira en 20.000 fleiri hita-
einingar en hinn hópurinn á tíma-
bilinu en samt var enginn munur á
þyngdartapi á milli hópanna.
Hvað útskýrir þá niðurstöð-
urnar? Eitt sem rannsakendurnir
komu auga á var að þau sem borð-
uðu morgunmat voru líklegri til að
hreyfa sig á morgnana. Ekki því
þau tóku skipulagða æfingu heldur
vegna þess að þau stóðu upp og
gengu um, tóku til í kringum sig
og svo framvegis. Það útskýrir þó
ekki niðurstöðurnar að fullu.
Meiri brennsla
Fólki sem vill léttast er oft ráðlagt
að borða minna á kvöldin. Þetta
ráð var þó ekki rannsakað af viti
fyrr en á síðasta áratug og sýndi
rannsókn á ungum karlmönnum að
þegar þeim var sagt að borða ekki
eftir sjö á kvöldin léttust þeir í
samburði við tímabil er þeir borð-
uðu eins og áður. Þetta kom þó
ekki á óvart enda borðuðu karl-
arnir færri hitaeiningar þegar þeir
máttu ekki borða á kvöldin. Næst
var því að skoða tilfelli þar sem
hitaeiningafjöldanum var haldið
föstum.
Það var gert skömmu seinna í
rannsókn bandaríska hersins. Fólk
var látið borða eina máltíð á dag,
annaðhvort að morgni dags eða
kvöldi. Þeir sem borðuðu að kvöldi
léttust ekki en þeir sem borðuðu
að morgni léttust töluvert þótt
máltíðin væri sú sama hjá báðum
hópum.
Það virðist því sem líkams-
klukkan stjórni ekki aðeins hvenær
við erum þreytt og viljum sofa
heldur einnig hversu miklu við
brennum af þeim mat og þar með
hitaeiningum sem við innbyrðum.
Nokkuð til í máltækinu
Önnur rannsókn var framkvæmd
af ísraelskum vísindamönnum. Þeir
skiptu hóp kvenna í yfirþyngd í
tvennt og létu annan hópinn borða
700 hitaeininga morgunmat, 500
hitaeininga hádegismat og 200
hitaeininga kvöldmat. Hinn hóp-
urinn borðaði sama hádegismat en
200 hitaeininga morgunmat og 700
hitaeininga kvöldmat.
Í ljós kom að þær sem borðuðu
stóran morgunmat á næstu tólf
vikum léttust um meira en tvöfalt
fleiri kíló en þær sem borðuðu
stóran kvöldmat. Enn og aftur
léttist fólk meira ef það borðaði
stærstan hluta hitaeininga dagsins
að morgni til, þrátt fyrir að enginn
munur væri á heildarfjölda þeirra.
Í kjölfarið voru gerðar fleiri rann-
sóknir sem renndu stoðum undir
þessar niðurstöður.
Hið gamla máltæki „borðaðu
morgunmat eins og kóngur eða
drottning, hádegismat eins og
prins eða prinsessa og kvöldmat
eins og fátæklingur“ hefur því vís-
indin á sínu bandi.
Beint í vöðvana að morgni
En hvað er það sem veldur? Lík-
aminn notar meiri orku við að
melta matinn sem maður borðar á
morgnana heldur en á kvöldin,
nánar tiltekið um 50% fleiri hita-
einingar. Sem dæmi sýndi rann-
sókn að að morgni til þurfi 300
hitaeiningar til að melta 1.200 hita-
eininga máltíð en aðeins 200 að
kvöldi. Máltíðin gefur því 900 hita-
einingar að morgni en 1.000 að
kvöldi.
Líkaminn er þó ekki einfaldlega
að eyða orku á morgnana. Það sem
gerist er að þegar borðað er að
morgni til breytir líkaminn
orkunni í glýkógen sem vöðvarnir
nota til að starfa yfir daginn. Á
kvöldin býst líkaminn ekki við að
þurfa svo mikið glýkógen enda
hvíld fram undan og því notar
hann orkuna sem við innbyrðum
beint en ekki fitu eða aðra orku-
gjafa líkt og hann myndi gera á
morgnana.
Það er því ekki bara spurning
um hvað og hversu mikið við látum
ofan í okkur heldur skiptir einnig
máli hvenær við gerum það.
Heimild: nutritionfacts.org.
Konunglegur morgunmatur
Algengt hefur orðið að
fólk sleppi því að borða
morgunmat í þeim til-
gangi að léttast. Ef
marka má nýlegar
rannsóknir er þetta þó
ekki besta leiðin og
morgunmatur gæti í
raun verið „mikilvæg-
asta máltíð dagsins“
eftir allt saman.
Böðvar Páll Ásgeirsson
bodvarpall@mbl.is
Skiptar skoðanir eru á
mikilvægi morgunmat-
arins og margir sem
sleppa honum alfarið.
Það gætu verið mistök.
Unsplash
’
Fólk var látið borða
eina máltíð á dag,
annaðhvort að morgni
dags eða kvöldi. Þeir sem
borðuðu að kvöldi léttust
ekki en þeir sem borðuðu
að morgni léttust töluvert
þótt máltíðin væri sú
sama meðal beggja hópa.
Það geta allir fundið eitthvað
girnilegt við sitt hæfi
Freistaðu
bragðlaukanna
... stærsti uppskriftarvefur landsins!