Kirkjublaðið - 04.07.1949, Síða 1

VII. árg.
Reykjavík, 4. júlí 1949.
12. tbl.
Landakirkja í
Vestmannaeyjum
I Vestmannaeyjum er nú að-
eins ein kirkja, Landakirkja, og
hefir svo verið síðan um 1837.
Sama ár og kristnin var lög-
tekin (1000) var kirkja byggð
í Vestmannaeyjum, svo sem frá
er .skýrt í Ólafs sögu Tryggva-
sonar. Var það Klemenzkirkja
og mun sennilega hafa staðið á
eða í nánd við eyri þá, sem enn
er nefnd Klemenzeyri.
í máldaga Árna biskups þor-
lákssonar fyrir Nikulásarkirkju
í Kirkjubæ, um 1269, er bæði
getið um Péturskirkju fyrir
,,ofan leiti“ og Klemenzkirkju,
er þá var útkirkja frá Kirkj.u-
bæ. Virðist því þá hafa verið
þrjár kirkjur í eyjum.
í máldögum frá því um alda-
mótin 1500 er getið Andreas-
kirkju fyrir ofan leiti og Kirkju
bæjarkirkju, en ekki kirkju að
Klemenzeyri, og virðist það
benda til, að sú kirkja hafi þá
verið úr sögunni. Um 1573 var
svo kirkjan flutt frá Ofanleiti
að Löndum.
Núverandi Landakirkja er
býggð úr tilhöggnum steini um
1780, og var upphaflega turn-
laus og án forkirkju. Hafa farið
fram á henni meiri háttar að-
gerðir og breytingar, oftar en
einu sinni.
Margt gamalla og góðra gripa
eru í kirkju þessari. Má þar
nefna ljósahjálma tvo, annan
frá 17. en hinn frá 18. öld, tvær
kirkjuklukkur aðra frá 1617 en
hina frá 1743.
Kirkjan er í umsjá safnaðar.
Henni er prýðilega vel við hald-
ið, og áhugi mikill á því að fegra
hana og prýða, bæði húsið sjálft
og umhverfið.
Hin árlega Prestastefna ís-
lands (Synodus) var háð í
Reykjavík dagana 21.—23.
júní síðastl. Sátu hana rúmlega
70 prestvígðir menn. Er það
lítið eitt færra en undanfarin
ár, enda munu ýmsir prestar
bæði af Vestfjörðum og Norð-
ur- og Austurlandi, hafa síður
átt heimangengt vegna þess hve
tíðarfar var erfitt í vor á þeim
slóðum, enda vegir sum staðar
ekki orðnir færir bifreiðum.
Prestastefnan hófst að venju
með guðsþjónustu í Dómkirkj-
unni. Séra Jósef Jónsson pró-
fastur að Setbergi prédikaði, en
biskupinn þjónaði fyrir altari.'
Flestir prestanna mættu hempu
klæddir. Guðsþjónustunni lauk
með altarisgöngu.
Kl. 4.10 e. hád. var presta-
stefnan sett í Háskólakapell-
unni. Sú athöfn hófst á því að
Þórarinn Guðmundsson fiðlu-
leikari lék einleik á fiðlu við
undirleik Páls Kr. Pálssonar, er
nýlega hefir lokið námi erlend-
is í orgelleik. Síðan las biskup
rítningarkafla og flutti bæn, en
að því loknu sungu prestarnir
sálminn: Vor Guð er borg á
bjargi traust. Þessu næst á-
varpaði biskup prestana, bauð
þá velkomna til þessarar presta
stefnu. Hann drap á þau nánu
og innilegu tengsl, sem jafnan
hefðu verið á milli prestanna og
safnaðanna. Prestarnir hefðu,
fremur en aðrir embættismenn
þjóðarinnar, verið vinir hennar
og ráðgjafar, bæði í andlegum
og veraldlegum málum. Þjóðin
gerði þess vegna ávalt miklar
kröfur til prestastéttarinnar.
Allir söfnuðir landsins þráðu
að hafa góðan prest, er þeir
gætu treyst, sem leiðtoga og
vini. Hvatti hann til árvekni í
hinu mikilsverða vökumaims-
starfi, benti á að verkefnin
væru mörg og aðkallandi og
kvaðst fagna því, að prestarnir
fengju nú enn tækifæri til þess
að ræða sameiginlega áhuga-
mál sín og kirkjunnar. „Ég vildi
óska þess“, sagði biskup, „að
vér færum heim af þessari
prestastefnu einlægari, sterk-
ari, samstilltari, en umfram allt
betri lærisveinar Jesú Krists,
auðugri af fórnarhug og trú á
algóðan Guð og föður vorn,
sem er þjóð vorri athvarf frá
kyni til kyns“.
Að lokinni setningarræðu
sinni, gaf biskup ítarlegt yfir-
lit um störf og hag kirkjunnar
á hinu liðna synodusári.
Breytingar á starfsliði kirkj-
unnar urðu fremur litlar á ár-
inu. Enginn þjónandi prestur
lézt, en einn lét af embætti, séra
Magnús Már Lárusson á Skútu-
stöðum, er gegnt hefir kennslu-
störfum undanfarið við guð-
fræðideild Háskólans og senni-
lega heldur þeirri kennslu
áfram.
Tveir guðfræðikandidatar
vígðust á árinu. séra Andrés
Ólafsson settur prestur að Stað
í Steingrímsfirði og séra Þórar-
inn Þór, settur prestur í Stað-
arprestakalli á Reykjanesi.
Úr hópi fyrrverandi presta
hafa tveir dáið á árinu, þeir
séra Einar Thorlacius f. prest-
ur að Saui'bæ á Hvalfjarðar-
strönd og prófastur í Borgar-
fjarðarprófastsdæmi og séra
Vigfús Þórðarson f. prestur að
Eydölum. Minningu þessara
mætu presta vottuðu fundar-
menn virðingu og þökk með því
að rísa úr sætum.
Eins og kunnugt er, var vor-
ið 1947 tekin upp sú nýbreytni,
að koma á prestaskiptum um
eins árs skeið milli íslenzku
þjóðkirkjunnar og systurkirkn-
anna íslenzku vestan hafsins,
Séra Valdimar J. Eylands prest-
ur Fyrsta lútherska safnaðar í
Winnipeg kom hingað ásamt
fjölskyldu sinni og settist að á
LJtskálum en sóknarpresturinn
þar, séra Eiríkur Brynjólfsson,
fluttist með sína fjölskyldu til
Winnipeg og tók þar við þjón-
ustu safnaðar séra Valdimars.
Þessi prestaskipti urðu til gagns
og ánægju á báðar hliðar, og
hafa enn styrkt bræðraböndin
á milli kirknanna. Þar sem séra
Eiríkur kom ekki heim, fyrr en
prestastefnunni 1948 var lokið,
notaði biskup þetta tækifæri til
þess að bjóða hann velkominn
heim og þakka honum og séra
V. Eylands hið ágæta starf, er
þeir hefðu af hendi leyst.
Prestaköll landsins eru nú
112 að tölu þar af 3 með tveim
prestum, svo alls væru þjónandi
prestar landsins 115, ef öll
prestaköll væru setin. Óveitt
eru alls 17 prestaköl. I 4 þeirra
eru settir prestar en 13 er þjón-
að af nágrannaprestum og eru'
þau þessi:
1. Hofteigsprestakall í N.-
Múlaprófastsdæmi.
2. Mjóafjaröarprestakall í S.
Múlaprófastsdæmi.
3. Sandfellsprestakall í A.-
Skaptafellsprófastsdæmi.
4. KálfafellsstaSarprestakall í
sama prófastdæmi.
5. Þingvallaprestakall í Ár-
nesprófastsdæmi.
6. Staóarhólsþing í Dalapró-
fastsdæmi.
7. Brjánslækjarprestakall í
Barðastrandarprófastsd.
8. Sauðlauksdalsprestakall í
sama prófastsdæmi.
9. Hrafnseyrarprestakall í V.
ísafjarðarprófastsdæmi.
10. Staðarprestakall í A'öalvík
í N. ísafjarðarprófastsd.
11. Ögurþing í sama prófasts-
dæmi.
12. Árnessprestakall í Stranda
prófastsdæmi.
13. Skútustaðaprestakall í S.-
Þingeyj arpróf astsdæmi.
Þjónandi prestar voru því í
fardögum 102 þar af 4 settir en
98 skipaðir.
Vígðar hafa verið á árinu Út-
fararkapella í Fossvogskirkju-
garði í Reykjavík og Hallgríms-
kapella á Skólavörðuhæð, en það
er neðri hæð kórbyggingar hinn
ar fyrirhuguðu Hallgrímskirkju
í Reykjavík. Meiri háttar við-
gerðir fóru fram á eldri kirkj-
um og má þar einkum nefna
Bessastaðakirkju, er gerð var
upp að verulegu leyti. Smíði
Laugarnesskirkju í Rvík, er að
verða lokið og kirkjan sennilega
vígð á næsta hausti eða vetri.
Lokið var við byggingu
þriggja prestsseturshúsa, en
fjögur eru í smíðum. Viðgerðir
fóru fram á ýmsum eldri prests-
setrum. Enn eru þó að minnsta
kosti 30 prestssetur, þar sem
bygging er enn léleg eða jafn-
vel engin, og útihús vantar enn
mjög tilfinnanlega á fjölda
prestetra og háir það eðlilegum
búskap á þessum jörðum.
Á árinu var skipuð 5 manna
nefnd af kirkjumálaráðherra til
þess að gera tillögur um endur-
reisn Skálholtsstaðar. Eiga sæti
1949
í þeirri nefnd auk biskups, dr.
Björn Þórðarson, Sigurbjörn
Einarsson dósent, Steingrímur
Steinþórsson búnaðarmálastjóri
og Þorsteinn Sigurðsson bóndi
að Vatnsleysu. Nefndin hefir
samið frumvai'p til laga um end-
urreisn Skálholts, þar sem gert
er ráð fyrir að ríkið byggi dóm-
kirkju í Skálholti og reisi þar
bústað fyrir vígslubiskup Skál-
holtsbiskupsdæmis hins forna
og verði þessum framkvæmd-
um lokið fyrir 1956.
Stofnaðir voru 9 kirkjukórar
á árinu og eru þeir nú alls 133.
Söngskóli Þjóðkirkjunnar var
starfræktur síðastliðinn vetur
undir stjórn söngmálastjóra og
nutu þar kennslu 33 nemendur.
Biskup visiteraði á árinu Dala
prófastsdæmi og Vestmanna-
eyjar. Ennfremur heimsótti
hann ásamt tveim guðfræði-
nemum skólana að Hvanneyri,
Reykholti og Varmalandi í
Borgarfirði.
Ennfremur skýrði biskup frá
för sinni á biskupaþingið í
Lambethhöllinni í Englandi á
síðastliðnu sumri og öðrum
kirkjulegum þingum erlendis,
er fulltrúar frá íslenzku kirkj-
unni sóttu og ýmsu fleiru varð-
andi kirkjulegt starf á árinu,
svo sem kirkjulegum fundum og
mótum víðsvegar á landinu, út-
gáfu bóka og blaða um kirkju-
leg málefni, æskulýðsstarfsemi
o. fl. og minntist í því sambandi
sérstaklega á K. F. U. M. og K.
F. U. K. í Reykjavík, er bæðu
áttu 50 ára starfsafmæli á ár-
inu.
Þá lagði hann og einnig fram
skýrslu um messugjörðir og
altarisgöngur. Messur innan
þjóðkirkjunnar voru alls 3909
og altarisgestir um 6 þúsund.
Messurnar eru nokkru fleiri en
árið á undan. Þess er vert að
geta í þessu sambandi, að þrátt
fyrir það að prestum hefir
mjög fækkað hér á landi á síð-
astliðnum 60 árum, og þrátt
fyrir það að allmörg köllin hafa
verið prestslaus undanfarið ár
eins og áður er framtekið, er
messufjöldinn á landinu nú tæp-
lega 200 messum lægri en hann
var fyrir 60 árum, samkvæmt
skýrslum það ár. Benda þessar
Framh. á 4. síðu.