Verktækni - 2018, Blaðsíða 40

RITRÝNDAR VÍSINDAGREINAR
Þak1:
Úthagi + torf
Þak2:
Úthagi +jarðv
Þak4:
Gras + torf
Þak5:
Gras+jarðv.
M Std M Std M Std M Std
Ágúst 0,85 0,15 0,92 0,07 0,79 0,27 0,91 0,10
Sept 0,59 0,19 0,68 0,15 0,67 0,13 0,70 0,28
Okt 0,31 0,27 0,50 0,27 0,19 0,42 0,40 0,38
Nóv 0,55 0,21 0,64 0,21 0,58 0,16 0,73 0,15
Des 0,42 0,01 - - 0,52 0,05 0,60 0,10
Tafla 7. Lækkun afrennslistoppa Kp (Qmax,10mín).
Skýring: M = meðaltal; STD = staðalfrávik
hámarksafrennsli um að meðaltali 70% í samanburði við hefðbundin
bárujárnsþök. Því er ekki önnur ástæða að ætla að ef gróðurþök eru
vel byggð og reglulega viðhaldið að þau muni sýna sambærilega
vatnafræðilega virkni og erlendis, nema kannski á veturnar. Frekari
rannsóknir á vetrarvirkni eru nauðsynlegar.
Erlendis er lögð áhersla á að halli sé nægjanlegur og að drenlag sé
til staðar til að koma í veg fyrir að jarðvegurinn verði vatnsósa sem
skemmi gróðurinn. Að sama skapi má halli ekki vera svo mikill að
gróðurinn losni og renni af þakinu. Þykkt jarðvegslags er að jafnaði sá
hönnunarþáttur sem ákvarðar mest vatnafræðilega virkni léttra gróð-
urþaka. Mosagróinn úthagi með 5-7 cm þykku undirlagi stóð sig vel
bæði vatna- og fagurfræðilega allt árið um kring án nokkurs viðhalds
í þessari rannsókn. Hins vegar fleytti 3 cm þykkt lag af torfi á hvolfi
ekki grasi í gegnum 2-3 vikna þurrkatímabil í Reykjavík, grassvörður-
inn skemmdist og leit lengi illa út. Af þessu er dregin sú ályktun að 3
cm jarðvegslag sé of lítið fyrir Ísland, mælst er með amk. 7 cm. Einnig
er mikilvægt að velja þurrkþolnar gróðurtegundir, t.d. villtan gróður af
vel drenandi jarðvegi. Einnig mætti nýta sérræktaðar þurrkþolnar
tegundir, m.a. gras- og blómplöntur. Forðast beri grófgerðar og hávaxn-
ar tegundir sem hafa lítið þurrkþol, og krefjast meiri vatnsgeymslu eða
vökvunar. Létt gróðurþök eru skilgreind sem
Meðan rannsóknin gaf til kynna að notkun torfs á hvolfi sem rótarlag
leiði til sambærilegrar vatnsheldni og jafn þykkur jarðvegur, þá vega
minnkað álagsþol, heilbrigði, þurrkþol og þ.a.l. styttri endingartími á
móti. Þessi rannsókn náði yfir eitt gróðurtímabil eftir að þakið var
byggt. Ekki er hægt að álykta þannig um langvarandi virkni sem ræðst
af mörgum þáttum, bæði gæði upprunalegu hönnunar og uppsetn-
ingu, svo og viðhalds þakanna.
Að lokum, létt gróðurþök eru þunn og hafa því takmarkaða vatns-
rýmd í samanburði við aðrar blágrænar ofanvatnslausnir. Rannsóknin
leiddi í ljós að vatnsheldni og lækkun úrkomutopps innan hvers
atburðar sé mest háð úrkomumagni, þeim mun meiri sem úrkoman er
bæði innan atburðar og fyrir atburð, þeim mun lægri virkni. Því er ekki
hægt að treysta á létt gróðurþök ein og sér til þess að minnka flóða-
vanda í þéttbýli, til þarf mismunandi lausnir með mismunandi eigin-
leika. En gróðurþök þjóna mikilvægu hlutverki að dreifa álagi og
tímasetningum á minni flóðtoppum.
Þakkir
Verkefnið hlaut fjárhagslegan stuðning frá Rannsóknasjóði Háskóla
Íslands. Byggingardeild Háskóla Íslands byggði tilraunaaðstöðuna
undir handleiðslu Þorkels Gunnarssonar garðyrkjustjóra. Vilhjálmur
Ívar Sigurjónsson tæknimaður hjá verkfræði og náttúruvísindasviði
Háskóla Íslands veitti ráðgjöf og hjálpaði við mælingar. Hlyni
Bárðarsyni doktor í líffræði og Ágústu Helgadóttur líffræðingi er þakk-
að fyrir að mæla gróður þakanna. MogT og Veðurstofa Íslands fá
þakkir fyrir hjálp við öflun veðurgagna. Halldóra Hreggviðsdóttir,
framkvæmdastjóri Alta ehf. fær þakkir fyrir endurgjöf á inntak rann-
sóknarinnar, en hún var prófdómari á báðum meistarverkefnunum
sem greinin byggir á.
Heimildir
Ágúst Elí Ágústsson (2015). Græn þök á Íslandi. MS ritgerð. Reykjavík: Háskóli
Íslands.
Alta ehf (2016). Blágrænar ofanvatnslausnir - innleiðing við íslenskar aðstæður.
Reykjavík: Alta.
Ampim, P. A., Sloan, J. J., Cabrera, R. I., Harp, D. A., og Jaber, F. H. (2010).
Green Roof Growing Substrates: Types, Ingredients, Composition and
Properties. Journal of Environmental Horticulture, 28(4), 244-252.
Bengtsson, L., Grahn, L., og Olsson, J. (2005). Hydrological function of a thin
extensive green roof in southern Sweden. Nordic Hydrology, 36(3), 259-
268.
Berglind Orradóttir, Ólafur Arnalds og Jóhann Þórsson. (2006). Ísig vatns í jarð-
veg: Áhrif gróðurs og frosts. Reykjavík: Fræðaþing landbúnaðarins.
Berndtsson, J. C., Emilsson, T., og Bengtsson, L. (2006). The influence of extensi-
ve vegetated roofs on runoff water quality. Science of the Total Environment,
355, 48-63.
FLL (2014). Guidelines for the planning, Construction, and Maintenance of
Green Roofing. Green Roofing Guideline. Germany.
Dunnett, N. (2006). Roofs for Biodiversity: Reconciling Aesthetics with. Fourth
Annual Greening Rooftops for Sustainable Communities Conference,
Boston 11-12 maí 2006.
Eyrún Pétursdóttir (2016). Key Factors for the Implementation of Sustainable
Drainage Systems in Iceland. MS ritgerð. Reykjavík: Háskóli Íslands.
Getter, K. L., Rowe, D. B., og Andresen, J. A. (2007). Quantifying the effect of
slope on extensive green roof stormwater retention. Ecological engineering,
31, 225-231.
Halla Einarsdóttir (2018). Árstíðabundin virkni grænna þaka á Íslandi. MS rit-
gerð. Reykjavík: Háskóli Íslands.
Hathaway, A. M., Hunt, W. F., & Jennings, G. D. (2008). A Field Study of Green
Roof Hydrologic and Water Quality Performance. Transactions of the