Fréttablaðið - 18.01.2023, Side 20

Kristrún Frostadóttir
er eini stjórnmálamað-
urinn í seinni tíð sem
hefur kaffært núver-
andi fjármálaráðherra í
rökum og skynsemi.
Það er
mikilvægt
að við
þingmenn
fylgjumst
grannt
með þess-
ari vinnu
stjórn-
valda.
Við rekstur ríkisins eiga stjórn-
völd að ganga á undan með góðu
fordæmi. Þau eiga að sýna aðhald
í útgjöldum og stefna að því að
létta skuldum af ríkinu, sem sagt
af okkur. Það að tekjur ríkissjóðs
aukist á ekki að kveikja dollara-
merki í augum ráðamanna. Það á
ekki að vera sjálfstætt markmið
að auka tekjur og þar með álögur á
landsmenn, heldur þvert á móti að
reka hér gott velferðarkerfi á sem
hagkvæmastan máta og með sem
lægstum álögum á borgarana.
Einn kimi í húsakynnum ríkis-
báknsins sem mætti skoða betur eru
stofnanir ráðuneyta Stjórnarráðs
Íslands. Í desember 2021 skilaði Rík-
isendurskoðun stjórnsýsluúttekt
til Alþingis á stærðarhagkvæmni
stofnana ráðuneytanna. Í úttektinni
er að finna fjölmargar athyglis-
verðar upplýsingar, m.a. að yfir
helmingur ríkisstofnana hafi 50
eða færri starfsmenn og fjórðungur
ríkisstofnana hafi færri en 20 starfs-
menn.
Niðurstaða úttektarinnar er sú
að nokkur árangur hafi náðst í að
fækka ríkisstofnunum á undan-
förnum árum, en jafnframt er bent
á að það sé að miklu leyti vegna
flutnings verkefna til sveitarfélaga
og vegna hlutafélagavæðingar. Það
séu því enn fjölmörg tækifæri til
sameiningar og samvinnu innan
Stjórnarráðsins. Ekki hafi verið
unnið að umbótum í opinberum
rekstri með nógu markvissum
hætti.
Á þessu ári setti fjármála- og efna-
hagsráðherra starfshóp á laggirnar
með áherslu á að einfalda stofnana-
kerfi ríkisins. Markmiðið er að bæta
þjónustu, auka skilvirkni, stuðla að
sveigjanleika í skipulagi og fram-
þróun og auðvelda stafræna þróun
ríkisins. Mikill árangur hefur náðst
í stafrænni þróun hins opinbera á
liðnum árum. En eins og Ríkisend-
urskoðun kemst að orði er enn til
mikils að vinna að ná fram aukinni
hagræðingu og skilvirkni í starfsemi
ríkisstofnana.
Það er mikilvægt að við þing-
menn fylgjumst grannt með þessari
vinnu stjórnvalda. Á síðastliðnum
árum hafa nokkrir starfshópar sett
fram tillögur sem ganga m.a. út á
að einfalda stofnanakerfi ríkisins.
Þrátt fyrir það eru ríkisstofnanir
áfram talsvert margar hérlendis og
einkennandi hversu margar þeirra
eru litlar. Ég hef því sent ráðherr-
unum fyrirspurnir um skipulag og
stofnanir ráðuneytisins. Þar ósk-
aði ég m.a. eftir upplýsingum um
hvort og þá hvaða vinna standi yfir
við stofnanaskipulag með það að
markmiði að ná fram aukinni hag-
ræðingu og skilvirkni í starfsemi. Ég
óskaði jafnframt eftir upplýsingum
um hvort til skoðunar sé að sameina
stofnanir ráðuneyta sem undir þau
heyra.
Þegar þetta er skrifað hafa svör
borist frá utanríkisráðuneyti og
heilbrigðisráðuneyti. Utanríkis-
ráðuneytið hefur engar undirstofn-
anir, en heilbrigðisráðuneytið 15
og þar af þrjár sem hafa færri en 50
starfsmenn. Engin formleg skoðun
stendur þar yfir varðandi samein-
ingu stofnana.
Það verður fróðlegt að fylgjast
áfram með svörum ráðherranna,
ekki síður fyrir fjölmiðla sem ættu
að veita stjórnvöldum ríkt aðhald
varðandi ráðdeild og hagkvæmni í
rekstri. n
Margir kimar ríkisins
Diljá Mist
Einarsdóttir
þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins
Viðskiptablaðið er oft eins og sér-
trúarrit. Þar er hægristefnan boðuð
með vísan í helstu páfa safnaðarins
í fréttum, viðtölum og pistlum,
sumum undir dulnefnum úr nor-
rænni goðafræði.
Týr kallast einn pistlahöfundur,
eftir stríðsguði norrænna heiðingja.
Honum er uppsigað við konur. Sér-
staklega sterkar konur. Hvarflar þá
hugurinn til Snorra-Eddu þar sem
Freyja, sú mikla gyðja náttúru- og
gróðurmáttar, sló löngum skugga
yfir hinn bælda stríðsguð.
Síðustu vikur hafa tvær konur
ógnað sértrúarsöfnuði Týs. Önnur
er formaður öflugasta stéttarfélags
í landinu og berst fyrir bættum kjör-
um láglaunakvenna og erfiðisstétta.
Hin er nýkjörinn formaður jafnað-
arflokks Íslands. Báðar hafa talað
einarðlega fyrir bættum lífskjörum
almennings. Báðar hafa því komið
við kauninn á hinum herskáa Tý,
sem telur hlutverk sitt að vernda og
verja vé auðstéttarinnar og forrétt-
indahópanna.
Í nýlegum pistli kvartar Týr sáran
yfir því að fjölmiðlar hafi „gert
meira en góðu hófi gegnir“ úr niður-
stöðu síðustu skoðanakannana þar
sem Samfylkingin mælist jafnstór
og Sjálfstæðisflokkurinn. Reyndar
er það stórfrétt, því slíkt hefur ekki
gerst í mörg ár, jafnvel þó að fylgi
Sjálfstæðisf lokksins hafi aldrei
verið minna en síðasta áratuginn.
En af því að Týr er af goðakyni, þá
sá hann þetta fyrir og segir „að fylgi-
saukningin sé varla óvænt.“
Kannski skynjar hann að ríkis-
stjórnarflokkarnir séu að uppskera
eins og þeir hafa sáð. Að dalandi
gengi stafi af ótal klúðurmálum,
ómannúðlegri stefnu gagnvart
stórum samfélagshópum, lögbrot-
um við bankasölu, yfirgangi við
ráðningar og ranglátri skattastefnu.
Kristrún Frostadóttir er eini
stjórnmálamaðurinn í seinni tíð
sem hefur kaffært núverandi fjár-
málaráðherra í rökum og skynsemi.
Hún hefur bent á lausnir jafnaðar-
stefnunnar þannig að allir skilja.
Þetta hræðir sértrúarsöfnuð Týs
– ekki síður en einörð barátta Sól-
veigar Önnu Jónsdóttur, formanns
Eflingar. Eina huggun Týs er að það
er langt í næstu kosningar og því
kannski tími til að brugga ný ráð,
spinna nýjar sögur og setja upp ný
leiktjöld til að blekkja lýðinn.
Þó er allt eins víst að sú alda sem
nú rís fyrir jafnara og réttlátara
samfélagi, skoli breytingum á land á
næstu misserum – og taki í útsoginu
með sér fúleggin sem Týr og sam-
herjar hans dreifa vikulega í safn-
aðarritinu. n
Löngu tímabær hræðsla
Sigurður
Pétursson
sagnfræðingur
Iðnaður í Evrópu hefur ekki farið
varhluta af hækkunum á raforku-
mörkuðum á meginlandinu undan-
farin misseri. Verð hækkuðu fyrst
seinni hluta árs 2021 vegna kröftugr-
ar eftirspurnar í kjölfar afléttinga
takmarkana vegna heimsfaraldurs.
Þau ruku síðan upp í hæstu hæðir
í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu
þegar innf lutningur á rússnesku
jarðgasi sem er notað í raforku-
framleiðslu snarminnkaði. Orku-
frekar iðnaður svo sem áburðar-, ál-
og stálframleiðsla varð sérstaklega
illa úti og hefur verksmiðjum verið
lokað víða um álfuna, allt frá Noregi
til Spánar.
Á meðan óveðursský söfnuðust
yfir meginlandinu bjuggu íslensk
iðnaðarfyrirtæki við stöðugleika
í raforkuverði. Meðalverð Lands-
virkjunar til stórnotenda var 42,1
Bandaríkjadalur á megavattstund
(USD/MWst) á fyrstu 9 mánuðum
ársins 2022 og hefur aldrei verið
hærra. Þó greiddu iðnaðarfyrirtæki
á evrusvæðinu þrefalt hærra verð
samkvæmt tölfræðistofnun Evrópu-
sambandsins, Eurostat. Íslenskur
iðnaður naut góðs af því að raforku-
verð eru óháð sveiflum á verði jarð-
gass, kola og olíu enda er nánast öll
raforka á Íslandi framleidd með
endurnýjanlegum orkugjöfum,
nefnilega vatnsafli og jarðvarma.
Orkukreppan í Evrópu hefur
afhjúpað veikleika þess að reiða sig
Íslenskur iðnaður sjaldan verið
samkeppnishæfari
Heimir Þórisson
sérfræðingur í við-
skiptagreiningu
og þróun markaða
hjá Landsvirkjun
n Norræni raforkumarkaðurinn Nord Pool
n Meðalverð Landsvirkjunar til stórnotenda
250
200
150
100
50
$-
jan 2021 júl 2021 jan 2022 júl 2022
US
D
/M
W
st
á jarðefnaeldsneyti í raforkufram-
leiðslu og keppast þjóðir álfunnar
nú við að hraða uppbyggingu endur-
nýjanlegrar orkuvinnslu. Kerfi upp-
runaábyrgða er ætlað að styðja við
þessa uppbyggingu með því að gefa
framleiðendum grænnar orku kost
á að gefa út vottorð sem staðfesta
að tiltekið magn hafi verið fram-
leitt með endurnýjanlegum orku-
gjöfum. Notendum raforku, fyrir-
tækjum og heimilum, er frjálst að
kaupa upprunaábyrgðir og styðja
þannig við græna orkuframleiðslu
og flýta orkuskiptum. Fyrirtæki sem
kaupa upprunaábyrgðir mega síðan
notfæra sér vottunina í markaðs-
setningu og kynningum. Mörg af
framsæknustu fyrirtækjum heims
í umhverfis- og sjálf bærnimálum
kjósa upprunavottaða endurnýjan-
lega orku og má nefna sem dæmi
Unilever, Apple, Vestas, Ikea, Sony,
Nike, eBay, BMW Group, SAP, Phi-
lips, Biogen, Etsy og svo mætti lengi
telja. Greinilegt er að kröfur neyt-
enda um að fá alþjóðlega viður-
kennda vottun um græna orku-
framleiðslu hafa aukist enda hefur
markaðsverð upprunaábyrgða
margfaldast á undanförnu ári.
Markaðsverð upprunaábyrgða
er hið sama óháð staðsetningu
notandans. Þannig skiptir ekki máli
hvort starfsemin er á Íslandi eða í
Svíþjóð: ef fyrirtækið kýs að fá upp-
runaábyrgðir fyrir grænni orku eru
þær keyptar á sama markaði. Þá eru
upprunaábyrgðirnar og raforkan
tvær aðskildar vörur og verðlagning
þeirra getur lotið mismunandi lög-
málum. Þannig er samkeppnisstaða
Íslands með engu móti verri en ann-
arra Evrópulanda – raforkan er ódýr-
ari en á meginlandinu og uppruna-
ábyrgðir á sömu kjörum og bjóðast
annars staðar fyrir þau fyrirtæki sem
sjá hag af því að kaupa þær. n
Markaðsverð uppruna-
ábyrgða er hið sama
óháð staðsetningu
notandans.
16 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 18. jAnúAR 2023
MIðVIkuDAGuR