Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.08.1983, Page 17

hér.
Framangreinda fjarskiptaþætti er
Póst- og símamálastofnunin ábyrg
fyrir að veita sem almennings-
þjónustu. Ríkisútvarpið er hins
vegar ábyrgt fyrir dreifingu sjón-
varps- og hljóðvarpsefnis. Flutn-
ingskerfi Ríkisútvarpsins og send-
istöðvar eru byggð í nánu samstarfi
við Póst og síma. Radioflutnings-
leiðir eru oft þær sömu, með eins
tækjum, sömu loftnetum og
stöðvarhúsum. Fyrir hljóðvarp þarf
að flytja tíðniband 20-15000 Hz
(mono) og 1 Hz - 5 MHz fyrir
sjónvarp eða 8 MHz/s, sem jafn-
framt getur þá flutt 2 sterorásir fyrir
hljóðvarp og 1 mono fyrir sjón-
varpið sjálft.
Löggjafarvaldið hefur sett reglur og
lög um framangreinda þjónustu,
þar sem eru fjarskiptalögin og út-
varpslög. Gjaldtöku er þannig hátt-
að, að tekið er tillit til, að um al-
menningsþjónustu sé að ræða og
geta tekjur af einni grein borið
hluta kostnaðar af annarri, en ekki
eingöngu, að notendur greiði sam-
kvæmt raunkostnaði á hverju lands-
svæði fyrir hverja grein. Menn deila
gjarnan um, hve langt skal ganga í
jöfnuði kostnaðar og með hvaða
aðferðum, hins vegar verða
heildartekjur að standa undir
heildarkostnaði, en stundum virð-
ist, þegar rætt er um að jafna gjöld-
um, þá haldi menn, að aðeins komi
til lækkun hjá öllum.
Með tilkomu jarðstöðvarinnar
Skyggnis var brotið blað í tækni-
sögunni, og raunar sjálfstæðis-
baráttu íslendinga einnig, gagnvart
sjáifsákvörðunarrétti, því þannig er
ekki eingöngu hægt að fjölga sím-
arásum við önnur lönd eftir þörf-
um, heldur einnig flytja sjónvarps-
efni til Ríkisútvarpsins.
Stafræn kerfi.
Á síðari árum hefur ný tækni rutt
sér til rúms, svo kölluð stafræn
tækni (digital). Sýni af hljóðinu eru
tekin 8000 sinnum á sek. og hvert
sýni er kóðað með 8 bitum eða
púlsum, sem eru gerðir úr 0 eða 1
(t.d. 01100101), þ.e. 64000 b/sek.,
sem síðan eru sendir á mót-
tökuenda, sem aftur breytir upplýs-
ingum í hljóð. Þessu má til skilnings
líkja við morse merkjakerfi, þar
sem sendingar eru samsettar úr
punktum og strikum. 30 slíkar tal-
rásir og 2 að auki fyrir stjórnun og
merkjahringingu eru settar saman
til að mynda kerfi (P.M.C. kerfi),
þ.e. 32x64000 eða 2.048 Mbitar/
sek. Kerfið þarf 2 venjulegar síma-
línur í jarðstreng sem grunnsam-
band.
Nokkur slík sambandakerfi hafa
verið sett upp milli símstöðva á
höfuðborgarsvæðinu. Einnig hafa
þau verið notuð víða í sveitum sem
dreifikerfi frá símstöð til
dreifistöðva, þar sem skipt er á ný í
venjuleg sambönd til notenda.
Nú í ár verða settar upp sjálfvirkar
stöðvar í Reykjavík og Keflavík,
sem byggja á þessari stafrænu
tækni, sem tengdar með stafrænum
samböndum leiða til ódýrari og
betri símakerfa. Jafnframt bjóða
þessar símstöðvar upp á nýja þjón-
ustu eins og t.d.:
Flutning á símanúmeri á annað
númer, biðval, þegar símanúmer er
upptekið, hægt að tengja 3 aðila á
sambandið tímatakmörkun, læsing
fyrir langlínu, sértenging fyrir
aldraða og sjúka o.fl.
Þörf fyrir flutning á gögnum (data)
eykst mjög hratt. Flutningurinn fer
fram með modemum á sérlínum
eða skipt er á milli tals og
gagnasendinga eftir aðnotendur
hafa verið tengdir saman af sím-
stöð. Sendingarhraði getur verið
4800 bit/s og jafnvel 9600 á milli
langlínustöðva og á innanbæjar-
kerfi allt að 19200. Ákveðnar áætl-
anir eru nú um að byggja sérstaka
dataskiptistöð í Reykjavík til að
auðvelda þessar sendingar.
Framtíðarkerfi.
Mjög miklar framfarir hafa orðið á
fjarskiptatækni og verða enn meiri
á næstu árum, sérstaklega með upp-
byggingu stafrænu kerfanna. Fjöldi
tæknimanna víðs vegar um heim
vinnur m.a. nú að þróun s.k. ISDN
(integrated service digital net-
work), þar sem áætlað er að byggja
símakerfin fyrir tal, telex, data og
aðrar símaþjónustugreinar yfir staf-
ræn sambönd alveg til notenda á
venjulegri símalínu, sem ber þá
uppi 64000 b/sek. fyrir tal og 16000
b/s fyrir data, viewdata, viðvör-
unarkerfi o.fl., þannig að þessi við-
skipti geta farið samtímis fram.
Víða erlendis hefur verið hægt að
taka á móti sjónvarps- og f.m.
hljóðvarpsefni frá nágrannalöndum
með venjulegum radiomóttöku-
tækjum (sem ekki er hægt hér á
landi) og því síðan dreift aftur
ásamt innlendu efni um strengja-
kerfi (cable TV). Margir sjónvarps-
hnettir verða settir á braut á næstu
árum, og með tilkomu þeirra opn-
ast nýir möguleikar, einnig að ein-
hverju leyti hér á landi.
Sjónvarpsefni verður flutt með 2
mismunandi gerðum af gervi-
hnöttum, í fyrsta lagi um
dreifihnetti, ætlaða fyrir beina mót-
töku og í öðru lagi um fjar-
skiptahnetti (Intelsat- Eutelsat),
sem aðeins símastjórnir hafa að-
gang að. Mikil vinna er lögð í að
þróa sambandakerfi til að tengja
margar sjónvarpsrásir yfir
strengjakerfi til notenda ásamt
fjölda hljóðvarpsrása. Þau sjón-
varpsdreifikerfi eftir strengjum,
sem notuð hafa verið, eru s.k.
koaxstrengir, sem er einangraður
þráður í röri.
Hins vegar er nú verið að þróa nýja
gerð af strengjum, sem munu leiða
til byltingar a.m.k. á aðalleiðum
fyrir flutning á upplýsingum bæði
fyrir símaþjónustuna og sjónvarps-
flutning. Þessi nýja tækni byggist á
stafrænni tækni og ljósleiðurum,
sem eru mjög grannir glerþræðir,
minna en 0.1 mm í þvermál, mjög
langt getur verið milli magnara (30
km), en með Koax þarf magnara
með stuttu millibili. Eftir slíkum
þráðum er sendur breytilegur geisli
(laser), sem hefur í sér allar þær
upplýsingar í stafrænu formi, sem
þarf til flutnings hvort heldur um
símarásir, sjónvarpsrásir eða annað
er að ræða. Á sendi- og móttöku-
endum er tækjabúnaður, sem
breytir upplýsingum úr einu
forminu í annað. Með ljósleiðara
verður hægt að tengja mikinn
fjölda símarása eða nokkrar sjón-
varpsrásir eða blanda þessu saman
milli aðalstöðva og dreifistöðva, en
í sama streng er hægt að setja |
marga ljósleiðara á sama hátt og '